کوردستان میدیا

ماڵپەڕی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران

حیزب، گۆڕانكاری و كۆنگرەی شازدە

16:50 - 6 خاکەلێوه 2718

حیسام دەستپیش

وشەی حیزب لای كۆمەڵگای كوردی، وشەیەكی ئاشنا و ناسراوە؛ وشەیەك كە كەمتر تاكێكی كورد هەیە كە وێنایەكی لە مێشكدا نەبێ، بۆیە كۆی پانتای گشتیی كوردستان لەگەڵ ئەم وشەدا خۆی رێكخستووە یان لە واتا و ماناكانی دەگات. رەوتی هاتنە كایەی حیزبی سیاسی لە كۆمەڵگای كوردی لە ناخی خۆیدا دیاردەیەكی مودێرنە، بەو مانایە كە بە دەربازبوونی كۆمەڵگا لە قۆناخی پێش مودێرن، ئێمە رووبەڕووی جۆر یان شێوەیەكی تر لە رێكخستن دەبینەوە كە لە نمونە سیاسییەكەیدا پارتی سیاسی بە جوانی نوێنەرایەتی دەكات. بە مانایەكیتر، كاتێك كە كۆمەڵگا بە هۆی مودێرنیتەوە توانایی نەریتی خۆی لە دەس دەدا، پێویستی بەوە دەبێ كە شێوازێكیتر لە رێكخستنی بەرژەوەندییەكان بێتە كایەوە؛ بۆ نمونە لە سەردەمی خێڵەكی بووندا، خێڵ ئەو رۆڵەی دەگێرا و نوخبەكانی سەر بە خێڵ سەرچاوەی رێكخستنی كۆمەڵگا بوون، لەم رێكخستنەدا خێڵ و سەرچڵەكانی ئاراستەی كۆمەڵگایان بەدەستەوە بوو و بەژەوەندییەكانی ئەوان بوو كە دیاری دەكرد كە كۆمەڵگا بەرەو كوێ بڕوات، بەڵام قەیران لەم رێكخستنەدا كاتێك سەری هەڵدا كە توانای ئەو هێزانە لاواز كرا یان كەم بوویەوە، دیارە لە هەلومەرجێكی لەم شێوە كۆمەڵگا ناتوانێ لە بۆشاییدا بژی، بەڵكوو پێویستی بە رێكخستنەوەی خۆی هەیە.

سەردەمی مودێڕن و مودێڕنیتە لەگەڵ خۆیدا تایبەتمەندی خۆی بەرهەم هێنا؛ بەو مانایە كە بە جێگای خێڵ و سەرچڵەكانی داوای لە كۆمەڵگا كرد تاكوو خۆی پەیوەست بە گروپ و هێزی مرۆیی ترەوە بكات، لێرەدا بوو كە قاڵبی كۆمەڵایەتی رێكخستن بۆ بەهای مودێڕن و جیلی نوێتر گوازرایه‌وه‌.

رەنگدانەوەی ئەم شێوازە لە گۆڕانكاری لە كۆمەڵگاكان دیارە وەك یەك نەبووە و نییە. كۆمەڵگە رۆژئاواییەكان كە هەوێنی سەرەكی فكر و فەلسەفەی مودێرنیتە بوون، زۆر بە ئاسایی و سروشتی دەربازی قۆناخی نوێ بوون. بە شێوەیەك كە كۆی كایە سیاسی، كلتوری، ئابووری و كۆمەڵایەتییەكان توانیان جێگا و شوێنی خۆیان بگرن، بەڵام كۆمەڵە رۆژهەڵاتییەكان لەم بوارەدا شێواز و فۆرمی تایبەتیان بە خۆیانەوە گرت.

بەشێك لەوان واقیعە نوێیەكانیان وەرگرت و خۆیان بەو ئاراستەدا برد و بەشێكیان دژی وەستانەوە و هێندێكیشیان لە بەرزەخی بێ چارەنووسیدا مانەوە، بەڵام شەپۆلی دەربازبوون بۆ سەردەمی نوێ و گۆڕانكاری و واقیعە نوێیەكان ئەوەندە بەهێز بوون كە لە دواجاردا ئەو وڵاتانەی وەك جیهانی سێیەم ناوزەد دەكران، ئێستا پێیان دەگوترێ “وڵاتانی لە كاتی پێشكەوتن”.

ماناكەی ئەوەیە كە جیهان بە گشتی رووبەڕووی ئەو گۆڕانانە بووەتەوە و بووەتە بەشێك لە ژیانی رۆژانەی ئێمە.

پرسی سەرهەڵدانی پارتی سیاسی لە وڵاتانی پێشكەوتوو وەك نمونەیەك بۆ وڵاتانی جیهانی سێیەم گوازرایەوە، بۆیە پانتایی سیاسی جیهان و گەمەی سیاسی ناوخۆیی وڵاتانی جیهان كەوتە ژێر ركێڤی پارتە سیاسییەكانەوە، بەشێوەیەك كە هێزی سیاسی لە وڵاتان گەمەیەكی هەردەم لە گۆڕانە، بەدەستی پارتەكانەوە.

جیا لە وڵاتان، نەتەوە بندەستەكانیش هاوكات لەگەڵ گۆڕان لە ژینگەی سیاسەتدا، رووبەڕووی هەمان گۆڕانكاری بوونەوە كە دەوڵەتان بەرەوڕووی بوونەوە، بۆیە ئەم نەتەوانەش وەك رێگایەك بۆ خۆرێكخستن یان خۆتەیاركردن بە كەرەسەیەك كە لەو رێگەوە بتوانن بەرەوپێشچوونی دۆزەكەی خۆیانی تێدا ببینن ئاوێتەی ژیانی حیزبایەتی بوونەوە. لەم بوارەدا كوردیش وەك یەكێك لە نەتەوە بێ دەوڵەتەكان بوو بە خاوەن حیزبی سیاسی تاكوو ئاودیوی مێژووی ڕابردوو بێ و مێژوییەكی نوێ بەرهەم بێنێت. لەم بوارەدا رۆژهەڵاتی كوردستان بە هاتنی حیزبی دێموكرات پێی نایە قۆناخێكی تازەوە؛ قۆناخێك كە لە یەكەم دەركەوتەكانی قەبوڵكردنی یەكێك لە ئاسەوارەكانی سەردەمی مودێڕن و مودێڕنیتە بوو. لەم قۆناخە نوێیەدا پێویست بوو كۆمەڵگای رۆژهەڵات دەربازی رێكخستنی نەریتی خۆی بێ و ئاوێتەی رێكخستنی نوێ بێ، بۆیە رۆژهەڵات بڕیاری كۆتایی خۆی دا و لەمەوبەدوا بوو بە خاوەن پارتێكی سیاسی كە نوێنەرایەتی بەرژەوەندی و دۆزەكەی بكات لە ململانێ لەگەڵ داگیركەردا.

هاتنە كایەی حیزبی دێموكرات نوێنەرایەتی ئەو ژینگەیەی دەكرد كە لە كوردستان و دەرەوەی كوردستان گۆڕانی بەسەردا هاتبوو، ژینگەیەك كە كۆمەڵگای كوردی ناچار كرد رێگایەكیتر بۆ رێكخستنەوەی خۆی ببینێتەوە، بۆیە بە دەربازبوون بۆ سەردەمی نوێ واتای ئەوەی دەگەیاند كە رۆژهەڵات واقیع و گۆڕانكارییە نوێیەكانی قەبوڵ كردووە.

بە تێپەربوونی كات و گۆڕانكارییە جیهانییەكان، حیزب و حیزبایەتیش لە رۆژهەڵات گەشەی كرد. بۆیە جیا لە حیزبی دیموكرات، حیزبی تریش هاتنە نێو ژیانی تاك و كۆمەڵگای كوردییەوە، بەڵام پاش ساڵانێكی زۆر كە حیزبەكان لە رۆژهەڵات سەریان هەڵدابوو، گۆڕانكاریتر لەم جیهانە كە ئێمە تێیدا دەژین، سەریان هەڵدا ئەویش بەجیهانیبوون بوو.

جیهان كە رۆژانە خەریكی ئاوێتەبوونی زیاتر بە مودێڕنیتە بوو، رووبەڕووی جیهانێكیتری كردەوە كە دەبێ زیاتر ئاوێتە یان زیاتر لە جیهانی مودێڕن قوڵ ببێتەوە. لەم بوارەدا بوو كە دیسان ژینگەی مرۆڤ و كۆمەڵگاكان گۆڕانیان بەسەردا هات. جیهان كە لە شێوازی دەوڵەت-نەتەوە خاوەن سنورەكاندا دابەش ببوو رووبەڕووی جیهانێك بووەوە كە سنورەكان تەنیا واتای فەرمیان پێوە ماوە و هەموو بوارەكانی ژیانی مرۆڤ و كۆمەڵگاكان ئاوێتەی یەك بوون. لەم بوارەدا دیسان یەكەم شت كە رووبەڕووی پرسیار بوویەوە، ئەوە بوو كە رێكخستنی نوێی كۆمەڵگا دەبێ چۆن بێ و پارتی سیاسی دەبێ چۆن خۆی لەگەڵ دونیای نوێدا رێك بخات.

لێرەوە بوو كە كوردی رۆژهەڵات كە سەردەمانێك سەرقافڵەی هێنانە ئارای پارتی سیاسی و رێكخستنی نوێیان پێشەنگایەتی دەكرد، بەرەوڕووی ئەوە بوونەوە كە چۆن رێكخستنی تازە بەرهەم بێنن؟ ئەم پرسیارە بۆ ساڵانێكە بەرۆكی زۆربەی پارتەكانی كوردستانی گرتووەتەوە. پرسیارێك كە هەردەم بەدوای وڵامدا دەگەڕا، بۆیە پێویستی دەكرد حیزبی دێموكراتیش خاوەنداری لەم پرسە بكات، بەو مانایە كە چۆن بە بنچینە وەرگرتنی میراتی ڕابردوو فۆرمێكی نوێ لە حیزبایەتی بەرهەم بێنێتەوە.

بۆ ئەم مەبەستە حیزبی دێموكرات پەنجەی خستە سەر گۆڕان لە گوتار و ستراتیژی خۆی، چونكە حیزبی دێموكرات لەو ڕاستییە گەیشت كە ژینگەی كۆمەڵایەتی و كلتوری رۆژهەڵات گۆڕاوە و ئەم گۆڕانە تایبەت بە رۆژهەڵات نییە، بەڵكوو دیاردەیەكی جیهانییە. بۆیە گوتارەكەی لە فۆڕمی شەڕی ساردەوە كرد بە گوتاری ”بەجیهانی تێبفكرە و بە لۆكاڵی عەمەڵ بكە” بە مانایەكیتر، كورد بە، بەڵام پانتایی جیهان ببینە؛ بۆیە گوتاری ڕاسانی رۆژهەڵاتی هەڵبژارد تاكوو بتوانێ رۆژهەڵات وەك ژینگە و یەكەیەكی نوێ پێناسە بكات كە پێویستی بە تێفكرین و رێكخستنی نوێ هەیە. لە هەمانكاتدا گۆڕانی لە ستراتیژی خۆی پێكهێنا، بەو مانایە كە چۆن لە ستراتیژییەكی تاك ڕەهەندییەوە ببێت بە خوڵقێنەری ستراتژییەكی چەند ڕەهەندی. ستراتێژییەك كە ئاودیوی پەیوەست بوون تەنیا بە جوغرافیای خەباتەوە نەبێ بەڵكوو لە جوغرافییایەكی گەورە و فرە رەنگدا بەدوای ئامانجەكانییەوە بێ. لێرەدا بوو كە هەستی كرد دەبێ شار و شاخ پێكەوە گرێ بدات. تێكەڵكردنی شار بەم ستراتێژییە بەخشینەوەی مانایەكیتر بوو بە راكێشكردنی فرەیی لە دەنگ و رەنگ بۆ ناو خەباتی رۆژهەڵات. پەلكێش كردنی واقیعە نوێیەكان بۆ نێو خەباتی رزگاریخوازی كورد لە رۆژهەڵات و بگرە هەموو كوردستان؛ بۆیە ستراتیژی گرێدانی خەباتی شار و شاخ ئاوێنەیەكە لە ئیرادەی حیزب و كۆمەڵگا بۆ تێكەڵاوبوونی زیاتر بەیەكتر، بەو مانایە كە بە تێكەڵبوونی ئەم دووانە حیزبی سیاسی نابێتە دوورگەیەكی جیاواز لە گۆڕانكارییەكانی كۆمەڵگا، بەڵكوو وەك ڕابردوو دەبنە دووانەیەك كە ئاوێنەی ڕاستەقینەی یەكتر بن.

لەم ڕەهەندەوە بوو كە كۆنگرەی ١٦ی حیزبی دێموكرات خۆی بۆ گۆڕانكاری نوێ ئامادە كرد و لە دواییدا دەستی كرد بە ئاوێتەكردنی تێگەیشتنی نوێ لە رۆژهەڵات و چۆنیەتی حیزبایەتی تێدا. لە ئێستادا حیزبێك هەیە كە بە هەیكەل ئامادەی نوێنەرایەتی كۆمەڵگا بە هەموو دەنگ و رەنگە جیاوازەكانییەوەیەتی. پێشمەرگە هەیە كە ئامادەیە پارێزگاری لە كۆمەڵگای كوردی بكات. مەودایەك هەیە تاكوو نەوەی نوێ هەست بكات كە دەتوانێ تێكەڵ بە كاری حیزبی و سیاسی بێت و لە دواییدا شارێك هەیە كە دەتوانێ دەنگی خۆی بخاتە پاڵ دەنگی بزاڤێك كە لە دواجاردا هێزی خۆی تێدا ببینێتەوە. هەموو ئەمانە رێگایەكی دوور و درێژن بەڵام كاتێك ئیرادەیەك هەیە بۆ بەرەوپێشبردنی، واتای ئەوەیە كە چارەنووسی حیزب و شەقامی كوردی بەیەكەوە گرێدراوە. بەو مانایە كە خاوەن بەرپرسیارەتییەكی هاوبەشن، پێكەوە دەتوانن بەرەو پێش بچن و دەسكەوتەكانیان هی هەر دوو لا بێ، بۆیە كۆنگرەی حیزبی دێموكرات بۆ ئەوە بوو كە بەرپرسیاریەتی و داهاتووی رۆژهەڵات دابەش بكات. تەنیا خۆی بە قارەمانی كوردایەتی نەزانێ، بەڵكوو قارەمان كۆمەڵگای كوردی و حیزبی دێموكرات بێ؛ دوو هاوبه‌ش یان شه‌ریك له‌ به‌ ئه‌نجام‌گه‌یاندنی دۆزی كورد.

ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە.