علی بداغی
در مرامنامەی حزب دمکرات کوردستان اهداف، آرمانها و در عین حال پلان و برنامەهای بنیانگذاران این حزب بە دقیقی تبیین و فرمولە شدەاند. در این مرامنامە تحقق حقوق ملی کورد و حراست از این حقوق از جملە اهداف اساسی این حزب بەشمار آمدەاند. در این مرامنامە بە روشنی آمدە است کە حزب هیچ خصومت و اختلافی با حکومت مرکزی ندارد و مایل است حقوق سیاسی، ملی و اجتماعی کورد در ایران، از طریق مسالمت‌آمیز حل و فصل گردیدە و هم در کوردستان و هم در ایران دمکراسی استقرار یابد. حزب دمکرات کوردستان ایران در طول تاریخ خود این پرنسیپ مترقی را با اعتقاد بر دفاع از هویت ملی در مقابل هرگونە تهدید و خطری درآمیختە است.
حزب دمکرات از همان بدو تأسیس، سیاست‌های خود را بر چند اصل جوهری پی‌ریزی کردە است، همچون تلاش و مبارزە در راه حقوق ملی، دفاع از دموکراسی، همزیستی مسالمت‌آمیز و ارجعیت مصالح کلی مردم در هر حالت و شرایطی معیار اساسی حزب دموکرات کوردستان در طول ٧٨ سال حیات خویش هموارە مصالح و منافع مردم کوردستان و بویژە کوردستان ایران بودەاست. در طول این مدت حزب دموکرات از هر فرصتی کە بە سود ملت کورد بودە بهرە جستە و در کلیەی تعاملات و مناسبات خود با نیروهای کوردستانی، ایرانی، منطقەای و جهانی مسألەی کورد و مصالح آن جایگاه بسیار برجستەای داشتە است.
اعتقاد بە دیالوگ و حل مسالمت‌آمیز مسألەی کورد در ایران و پرنسیپ‌ها و ارزش‌های انسانی جهانی در روند مبارزە علیە دو رژیم پادشاهی و جمهوری اسلامی هزینەهای سنگینی برای حزب داشتە است. از اعدام بنیانگذارش پیشوا قاضی محمد گرفتە تا ترور رهبران برجستەاش همچون د. قاسملو و د. شرفکندی، قتل‌عام مردم کوردستان و شهادت هزاران پیشمرگ جنگاورش؛ اما این حزب در هیچکدام از مقاطع تاریخ خونین خود نخواستە ترور را با ترور پاسخ بگوید، زندانی را تحت شکنجە قرار دهد و اسیر جنگی را اعدام نماید. حزب دموکرات، آماج حملات موشکی قرار گرفت اما، پرنسیپ را‌حل مسالمت‌آمیز مسألەی کورد در ایران را کنار ننهاد و اجازە نداد رژیم این حزب را از اعتقاد بە اندیشەهای جهانشمول دور سازد.
حزب دموکرات هرگاه بر مبنای جوهرەی باورهایش - مصالح کلی مردم و حل مسالمت آمیز مسألەی کورد – فرصت گفتگو فراهم شدە، با مذاکرە با حکومت مرکزی کوشیدە است حقوق مردم کوردستان تأمین گشتە و جنگ و تشنج و ویرانی را از مردم دور سازد. اما هرگاه حاکمیت خواستە است با توسل بر زور کوردستان را اشغال و مردم را سرکوب نماید، با مبارزەی پیشمرگانە و دفاع مسلمانە از منافع مردم کوردستان دفاع کردە و جنبش مردم کوردستان را نیرومند و سنگر دفاع از خاک و میهن خویش را پابرجا نگە داشتە است. همزمان چنان ضرباتی بر دشمن وارد کردە کە آنرا دچار استیصال کردە است. بەعنوان نمونە خمینی پیش از آنکە جام زهر معروف را در سال ٦٧ سر بکشد، جام زهر دیگری را در تابستان ٥٨ و در جریان جنگ سە ماهە و در نتیجەی شجاعت پیشمرگان حزب دموکرات سرکشیدە بود.
افتخارات این حزب در روند دفاع مشروع و مقاطع تاریخی خونینش بی‌شمار است. حزب دموکرات پیشتر و در سالهای ٤٧-٤٦ با فداکاری و از خودگذشتگی رهبری و کادر و پیشمرگانش، جزیرەی آرام حاکمیت پادشاهی ایران را برهم زدە بود. این حزب در مجموع ٣٣ سال مبارزەی بی‌وقفە علیە رژیم پادشاهی را بە ثبت رساندە بود کە بە قیمت اعدام رهبرانش و زندان و شکنجە و آوارگی و تبعید کادر و پیشمرگان و اعضایش تمام شدە بود. حزب دموکرات پس از انقلاب خلق‌های ایران و درحالیکە با سیاست‌های واقعبینانە و مواضع روشن و شجاعانەاش در سرنگونی رژیم پادشاهی شرکت فعالانەای داشت، با حسن نیت با حاکمیت جدید در مرکز بە تعامل پرداخت. حزب دموکرات کە تنها چند ماه پس از فعالیت مجدد خود در داخل کشور از یک حزب صدها نفری در کوردستان، صاحب هزاران پیشمرگ و صدها هزار عضو و هوادار شدە بود، نسبت بە سرنوشت مردم کوردستان وظیفە و مسئولیت سنگینی را بر دوش خود احساس می‌کرد. همزمان تودەهای مردم کوردستان نیز همان انتظار را از رهبری حزب داشتند.
حزب دموکرات ابتدا بر این باور رژیم جدید کە محصول قیام و فداکاری و جانبازی مردم ایران علیە یک رژیم سرکوبگر و ستمگر بود، بدون تردید حقوق خلق کورد کە مبارزەی دور و درازی را علیە رژیم پادشاهی بە پیش بردە و ده‌ها سال از سوی این رژیم مستبد سرکوب شدە است را بەرسمیت خواهد شناخت. اما علیرغم آنکە بدلیل تیز‌بینی رهبران حزب بسیار زود بە جوهر تفکرات و اندیشەهای رژیم پی بردە و رفراندوم جمهوری اسلامی را تحریم کرد. مع‌الوصف تمام هم و تلاشش این بود کە با در پیش گرفتن سیاست مدارا و سازش، مانع شعلەور شدن جنگ در کوردستان گشتە و در فضایی سیاسی و عاری از خشونت در راه تحقق حقوق ملی کورد در ایران جدید تلاش نماید. بدیهی است سیاست مذاکرە بەعنوان یک پرنسیپ بسیار پیشتر از آن زمان و در دوران جمهوری کوردستان در حزب دموکرات و نزد رهبران این حزب نهادینە شدە بود، چنانکە پیشوای شهید در زمان خود چند بار بە تهران رفتە و با نمایندگان رژیم پادشاهی مذاکرە کردە بود تا اختلافات بدور از تشنج و جنگ و درگیری حل و فصل گردد. در شرایط حاضر نیز حزب دموکرات از طریق دیدار و اعزام هیأت مذاکرە کنندە، نوشتن نامەی سرگشادە و مکاتبە با مقامات رژیم جدید تمام تلاشش آن بود کە مانع وقوع جنگ و میلیتاریزە کردن کوردستان گردد، تا آنجا کە د. عبدالرحمن قاسملو، رهبر چپ و مارکسیست حزب در پی پیام آبان ١٣٥٨ بە خمینی، رهبر مذهبی دگم رژیم "لبیک" بگوید. یا تا آن حد در مدارا و شکیبایی جهت دورکردن جنگ از کوردستان پیش رفت کە از سوی برخی از سازمان‌های سیاسی بی تجربە و خام "سازشکار" توصیف شدە و شعار "مرگ بر" علیە آن سر دادە شود! اما هنگامی کە کوردستان درگیر جنگ شد و اثری از سازمان‌هایی کە تا پیش از این حزب دموکرات را سازشکار نامیدە و مردم را بە قیام و جنگ علیە رژیم تشویق می‌کردند، در میدان باقی نماند، دوبارە این حزب دموکرات بود کە بار سنگین دفاع مسلمانە در راه حراست از موجودیت و هویت کورد در ایران را بە دوش گرفت. حتی در شرایطی کە وجب بە وجب کوردستان عرصەی دفاع و مقاومت شجاعانە پیشمرگان حزب دموکرات بود، باز رهبری حزب پرنسیپ مذاکرە و حل مسالمت آمیز مشکلات میان کورد و مرکز را کنار ننهاد. اسناد کنگرەی چهارم حزب دموکرات آیینە تمام قد کلیەی واقعیاتی است کە پرنسیپ و ارزش‌های مبارزاتی حزب دموکرات در رابطە با حقوق ملی خلق کورد در ایران و سیاست، موضع و شیوەی رفتار حزب در خصوص حاکمیت مرکزی را نشان می‌دهد. همچنانکە در دیگر اسناد حزب در کنگرەهای بعدی نیز مشاهدە می‌شود، حزب دموکرات کوردستان علیرغم درک این واقعیت کە کمترین حقوق خلق کورد در چارچوب این رژیم تحقق نخواهد یافت، اما بدلیل آنکە مذاکرە را شیوەای از مبارزە سیاسی کورد می‌داند، این حق را بە خود می‌دهد کە در زمان مناسب و در راستای مصالح ملی خلق کورد با دولت مرکزی بە مذاکرە بنشیند.
سلاح بە کف گرفتن و دفاع ملسحانەی حزب دموکرات اگر از سویی در راستای تحقق حقوق ملی و دفاع از کرامت و هویت خلق کورد بود، در عین حال اسلحەای بودە بەمنظور ناچار کردن رژیم بە گفتگو و مذاکرە. بەعبارتی دیگر "جنگ" را نیز جهت تحقق "صلح" بە پیش بردەاست. چنانکە د. قاسملو در گزارش کمیتە مرکزی بە کنگرە ٥ بەروشنی اذعان می‌دارد کە جنگ نیروهای پیشمرگ، جنگی است در راه دفاع از آزادی، جنگی است در راه یک حقوق مشروع و بالاخرە جنگی است برای دستیابی بە یک صلح سربلندانە.
این جنگ (علیە جمهوری اسلامی ایران) کە تاکنون نیز در فرم و شیوەی گوناگون ادامە دارد، هزینەی سنگینی برای حزب دموکرات در پی داشتە است. در جریان این جنگ بیش از پنج هزار پیشمرگ حزب در میدان دفاع مستقیم بە شهادت رسیدەاند. قابل توجە اینکە ٤٤ تن از شهدا اعضای رهبری و ٣٦ نفر از آنها فرماندهان نیروی پیشمرگ و ١٦٠ تن از آنان فرماندە و معاون شاخەی نظامی و بیش از ٤٥٠ تن از آنها کادر سیاسی بودەاند. بدین معنا کە هیچ حزب کوردی وجود ندارد کە تا این حد رهبر و شخصیت بلندپایەاش را در میدان مقاومت مستقیم در مقابل رژیم از دست داشتە باشد. از سوی دیگر بیش از ٣٦٠ عضو این حزب در زندان‌های جمهوری اسلامی اعدام شدەاند و بیش از ٣٢٠ کادر و پیشمرگ حزب در داخل و خارج از کشور ترور شدەاند. طی سالهای ١٣٩٧ و ١٤٠١ چندین بار هدف حملات موشکی جمهوری اسلامی قرار گرفتە است، اما علیرغم این همە خسارت جانی سنگین، اعدام را با اعدام و ترور را با ترور پاسخ ندادە است. برعکس در جریان دفاع ملسحانە هزاران اسیر جنگی را آزاد کردە است. این حزب با وجود آنکە قربانی اصلی تروریزم جمهوری اسلامی بودە و علیرغم آنکە دارای قدرتمندترین نیروی نظامی و پیشمرگ در کوردستان بودە، اما نە تنها بە اقدام مشابە علیە رژیم دست نزدە، بلکە این عملکرد را در هر فرم و شکل و در هر نقطەی جهان و بە هر منظوری کە انجام گرفتە باشد، محکوم کردەاست. این امر نیز از مبارزەی مشروع خلق کورد و زیربنای فکری غنی‌ای سرچشمە می‌گیرد کە رهبران بلندپایەی حزب بەعنوان یک سامان معنوی برای جنبش کورد فراهم ساختەاند. چنانکە زندەیاد د. قاسملو در این رابطە اذعان می‌دارد کە جنبش‌هایی کە از طریق دموکراتیک بە پیش می‌روند و هواداری و حمایت مردم را بە همواره دارند، لزومی بە توسل بە ترور نمی‌بینند [...] تروریزم سیاست رسمی جمهوری اسلامی است، این امر نیز نشانگر آن است کە این رژیم در مقابل مطالبات مشروع مردم هیچ پاسخی ندارد جز سرکوب.
همانگونە کە پیشتر بەطور اجمالی اشارە شد، حزب دموکرات کوردستان ایران هیچ فرصتی را برای حل مسالمت آمیز مسألەی کورد در ایران از دست ندادە است، اما این حکام رژیم بودەاند کە هیچگاه بە حسن نیت حزب دموکرات توجە نکردەاند. لذا موجب شد کە این حزب ناچار گردد کە از طریق دیگر فرم‌های مبارزە جهت تحقق حقوق ملی مردم کوردستان متوسل گردد. اما این حزب نمی‌توانست حدود هشت دهە در این میدان باقی بماند اگر حمایت همەی اقشار و طبقات کوردستان را با خود همراه نداشت. مردمی کە علیرغم آنکە با بیشترین فشار، خشونت و سرکوب خونین رژیم مواجە بودەاند، از حمایت از حزب خود دست نکشیدەاند. علت این امر نیز بە اعتقاد عمیق و اطمینان مردم نسبت بە حزب دموکرات و سیاست‌های واقعبینانەی آن بازمی‌گردد. حزبی کە علیرغم آنکە هموارە بە حق تعیین سرنوشت اعتقاد داشتەاست، اما خردمندانە و مسئولانە شرایط مبارزەی ملت خویش را مورد ارزیابی قرار دادە و شعارها و سیاست‌هایش واقعبینانە بودەاند. حزبی کە بە کلیەی اجزای جامعە بها دادە و فعالیت فکری و سیاسی و اجتماعی کلیەی تنوعات جامعە را بەعنوان سرمایەی ارزشمند مبارزە و فعالیت مورد توجە قرار دادە است.
در کلیت خود آنچە کە حزب دموکرات را بە حزب محبوب تودەهای مردم تبدیل ساختە است، تنها اعتقاد این حزب بە حل مسالمت‌آمیز مسألەی کورد همگام با پایداری در سنگر مبارزە و مقاومت مسلحانە جهت قبول مسئولیت در قبال مسألەی کورد و حمایت همەجانبە از مردم کوردستان نیست، بلکە بە مجموعە دستاوردها و پرنسیپ‌های ارزشمند دیگر این حزب بازمی‌گردد. نظیر مهمترین رویداد تاریخ مبارزەی آزادیخواهانەی کورد یعنی تأسیس جمهوری کوردستان توسط این حزب انجام پذیرفتە و پیشوای آن در این راه بە پای چوبەی دار کشیدە شد. نظیر مردمی بودن و در راه حقوق مردم فعالیت کردن در طول حیات خویش. نظیر استقلال سیاسی حزب دموکرات در اتخاذ موضع و تصمیم‌گیری در حساس‌ترین شرایط. نظیر اعتقاد بە اخلاق سیاسی در سیاست‌ورزی و تصمیم‌گیری و کار عملی و تثبیت آن. نظیر حمایت عملی از جنبش آزادیخواهانەی کورد در کلیەی بخشهای کوردستان. نظیر اعتقاد و ایمان عمیق بە دموکراسی، پلورالیزم و ارزش‌های انسانی و جهانشمول دیگر. نظیر اولویت دادن بە مصالح کلی در کوردستان ایران و حتی در سطح کلیەی بخشهای کوردستان. نظیر معرفی مسألەی کورد بە جامعەی جهانی از طریق دیپلماتیک. نظیر دفاع از تاریخ، زبان، هویت، فرهنگ و جغرافیای کوردستان در ایران و ... .
در آن سو نیز جمهوری اسلامی در طول این مدت چە از طریق سرکوب و زور سرنیزە و چە بوسیلەی جنگ نرم و سایبری بە مقابلە با جنبش آزادیخواهانەی کورد برخاستە و در این رویارویی از هیچ اقدام ضدبشری در مقابل کورد خودداری نورزیدە است. اما از کلیەی این اقدامات نصیبی نبردە است. حزب دموکرات کوردستان با اعتقادات ملی و پرنسیپ‌های مدرن جهانی‌اش چنان با فکر و اندیشە و ذهن جامعەی کرد عجین گشتە کە گسست آنان از یکدیگر امر محالی است.
حزب دموکرات رویدادها و حوادث تلخ و جانکاه بسیاری را پشت سر نهادە است. مؤسس آن، پیشوا بە دار آویختە شدە، د. قاسملو و د. شرفکندی، دو تن از برجستەترین دبیرکل‌های این حزب ترور شدەاند، رهبریت آن از سرزمین خود آوارە گشتە و حتی در آوارگی نیز چند بار هدف حملات موشکی قرار گرفتە است؛ اما علیرغم همەی اینها تاکنون نیز هیچ حزب و سازمان سیاسی دیگر در هیچکدام از بخشهای کوردستان نتوانستە است شبیە آن عمل کردە و دستاوردهایش را تکرار کند.
کوتاه سخن و بەمنظور نتیجەگیری از این مبحث بهترین کار توجە بە چند تصمیم کنگرەهای حزب می‌باشد کە تأکیدی است بر این اعتقاد کە راه حل مسالمت آمیز مسألەی کورد در ایران، پرنسیپ همیشگی حزب دموکرات است. گرچە رفتار جمهوری اسلامی با مردم کوردستان و حزب ما و تجربەیمان در عرصەی مذاکرە بە ما می‌گوید کە رژیم از مذاکرە جهت پیشبرد نیات پلید خود سوءاستفادە کردەاست. یا هنگامی کە از دموکراسی بەعنوان یکی از ارزش‌های مهم نهادینە شدە در حزب سخن بە میان می‌آید آمدەاست کە دموکراسی هم بەعنوان یک ایدەآل عملی حیات سیاسی و سازمانی حزب دموکرات و هم بمثابەی مناسبترین بستر برای گفتگو و حل و فصل مشکلات، در صف مقدم اهداف و ارزش‌های حزب ما قرار دارد. در همان حال اولویت مبارزەی ما، مسألەی ملی و کورد در کوردستان ایران است. بە همین دلیل نوع تعامل ما با پروسەهای سیاسی خارج از کوردستان و آیندەی ایران پیش از هرچیز بر مبنای ویژگی‌های کوردستان و مسألەی کورد است. در عین حال مبارزە جهت حل مسألەی کورد در ایران نباید این واقعیت را از نظر ما دور بماند کە کورد یک ملت و کوردستان یک سرزمین تجزیە شدە است.
