کوردستان میدیا: یکی از شاخصه‌های هر کشور و ملتی، داشتن آثار و محوطههای باستانی است. مجموعه‌های تاریخی- فرهنگی و موزه‌ها همچون شناسنامه، نشانگر هویت تاریخی و ملی ماست که تخریب آنها غیرقابل جبران است.
موزه‌ها و آثار فرهنگی و تاریخی تنها برای بازدید و گذران اوقات فراغت و آموزش کاربرد ندارند بلکه اینگونه اماکن، محل مناسبی هستند برای حفاظت و حراست علمی از نفایس بی‌بدیل هنری و اسناد، مدارک و اشیای علمی و فرهنگی که جمله آنها فرایافت‌های بازمانده از پیشینیان و نیاکان ماست که بر اثر مراقبت آنان، امروز، در دسترس ما قرار گرفته‌اند.
برآورد شده که ایران دارای حدود یک میلیون و دویست هزار اثر و محوطه تاریخی است. اگر این عدد را با مساحت یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر مربعی ایران تقسیم کنیم، به طور متوسط در هر ۴/۱ کیلومتر مربع یک اثر تاریخی جای گرفته است.
حفظ و نگهداری آثار باستانی تقدیر از انسانهایی است که سبب ماندگاری ملتها شدهاند. کشور ایران با تمامی ملیتهای تشکیلدهندهاش دارای تمدنی بسیار بزرگ است و ملت کُرد نیز یکی از ملیتهایی است که در خاورمیانه و ايران دارای فرهنگی والا و غنی است.
کارشناسان بر این باورند که دخل و تصرف در حریم آثار تاریخی سبب قطع ارتباط حسی و ادراکی مردم با هویت فرهنگی و نابود کردن خاطره مشترک جمعی و تاریخی می شود که عوارض فرهنگی آن قابل جبران نیست.
سیاست جمهوری اسلامی و مسئولین آن بیشتر در راستای مخالفت با فرهنگ و تاریخ ایران و تمامی ملیتهای تحت ستم آن است و این رژیم با اشکال مختلف به روند تخریب آثار تاریخی و طبیعی و فرهنگی سرعت بیشتری داده است و بسیاری از این آثار در وضعیت خوبی به سر نمیبرند که از آن جمله میتوان به موارد ذیل در کُردستان ایران اشاره کرد:
ايلام
عدم تخصیص اعتبار به مرمت و بازسازی و بی‌توجهی مسئولین باعث تخریب قلعهی تاریخی هزاران آبدانان شده است. این قلعهی تاریخی به دلیل بی‌توجهی در حال تخریب است و هم‌اکنون بخش قابل‌توجه و زیادی از آن تخریب شده و نیاز به مرمت و بازسازی دارد.
قلعهی تاریخی هزارانی آبدانان جزء آثار باستانی با ارزش استان ایلام است و در لیست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است .این اثر باستانی مربوط به دوره ساسانی است و ارتفاع آن حدود ١٠ متر می‌باشد. پلان بنای آن به شکل دالان‌هایی مستطیل شکل و طویلی است که متأسفانه بطور کامل تخریب و به صورت مدفون و نیمه‌مدفون باقی مانده‌اند.
همچنین علی‌رغم گذشت ٥ سال از اجرای طرح بازسازی و مرمت قلعهی والی در ایلام، نه نتها کار بازسازی آن به دلیل کمبود اعتبار به اتمام نرسیده، بلکه قسمت‌های مهمی از این بنای تاریخی در حال نابودی است.این قلعه حدود ١٢٤ سال پیش به دستور غلام رضا خان، والی پشتکوه بر روی تپه‌ی تاریخی چقامیرگ و در بلندترین نقطه‌ی شهر ایلام حسین‌آباد سابق ساخته شده است و از سال 1376در فهرست آثار تاریخی ـ ملی به ثبت رسیده است.
كرمانشاه
طاق‌بستان مانند سمبلی تاریخی، تحت عنوان مرمت و بازسازی فرهنگی نگرانی آسیب‌رساندن به بخشی از آثار تاریخی را به وجود آورده است و فعالان باستان‌شناسی بر این باورند، وجود دستگاه‌‌های عظیم و پرقدرت سنگ‌شکن و بُولدزر و لودر لرزه بر پیکر آثار طاق‌بستان وارد کرده و نگرانی از آسیب رساندن به این آثار تاریخی وجود دارد.
در همین ارتباط، سازمان اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاه با ساختن گنبد بر بنای اما‌زاده ابراهیم واقع‌شده در مقابل طاق‌بستان، مشکلات و موانع زیادی را برای ثبت این مکان تاریخی در سطح بین‌المللی بدنبال داشته است.
ارتفاع این گنبد‌ها که بر سر امامزاده ایراهیم ساخته میشود بیش از پنج متر است و بنا به قوانین بین‌المللی وجود بناهای با ارتفاع بیش از پنج متر در مقابل مکان‌های تاریخی مانع از ثبت آن در ردیف آثار باستانی جهانی میشود.
از دیگر سو، آثار باستانی شهرستان کنگاور در وضعیت اسفناک و بحرانی قرار گرفتەاند و بعضی از آنها در وضعیت تخریب صددرصدی قرار دارند و مسئولین مرتبط رژیم همچنان نسبت به آن بی‌توجه بوده و عامل اصلی به تعویق انداختن بازسازی و رسیدگی به این بنای تاریخی خود مسئولین هستند.
تخریب‌های انسانی چون ساخت و ساز و تاراج و همچنین تخریب‌های جدیدی مانند دیوار نویسی‌و... روز به روز معبد آناهیتا در کنگاور را با نابودی و تخریب مواجه می‌کند. معبد آناهیتا دومین معبد سنگی در ایران است که قدمتش را به دورهٔ اشکانی و ساسانی نسبت داده‌اند.
در شهر کنگاور میراث فرهنگی زیادی از جمله: تپه باستانی گودین، یک راسته بازار، سه حمام تاریخی یک مسجد تاریخی، امامزاده، قنات گازرخانی و یک باب خانه تاریخی وجود دارند که در وضعیت تخریب صددرصدی قرار دارند.
کُردستان
شهر تاریخی و قدیمی انجن دانه در روستای اسپریز در منطقه‌ی اورامان، مورد تاراج و تخریب قرار گرفته و نیروها و افراد وابسته به رژیم جمهوری اسلامی ایران در روستای اسپریز منطقه اورامان تخت ، آثار تاریخی این منطقه را جمع‌آوری و به تاراج می‌برند.
در همین رابطه پیشتر نیز به بهانه‌ی نوسازی مسجد لیلاخی‌ها در محله‌ی چهار باغ شهر مریوان، تلاش می‌شد تا آثار تاریخی این مسجد به تاراج برده شود. افراد فرصت‌طلب به بهانه‌ی بازسازی این مکان تاریخی، آثار تاریخی و قدیمی مسجد لیلاخی‌ها در محله‌ی چهارباغ در نزدیکی پارک ملت، را سرقت کرده‌اند.
همچنین، سپاه پاسداران رژیم اسلامی ایران، تحت نام حفاری زاغه‌ی مهمات، تلاش کردند قلعهی تاریخی شهر مریوان را تخریب کند و پل تاریخی گاران به علت بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی شهر مریوان تخریب شد.
سپاه پاسداران قلعهی مریوان در روستای بهرقهلا از توابع شهر مریوان را تحت نظر گرفته و در تلاش است که اطراف این قلعه را سیم‌خاردار بکشد و به جای آن یک بنای دیگر بسازد. تاریخ ساخت اين قلعه به دوران پیش از اسلام و همچنین بخش دیگری از این بنای تاریخی، به دوران حکومت امیرنشین اردلان برمی‌گردد.
رژیم اسلامی ایران در این منطقه برای اولین بار نیست که اقدام به چنین کارهایی کرده، پیشتر نیز به بهانه‌ی گسترش راه، گورستان تاریخی روستای بهرقهلا را تخریب است.
ایجاد سد گاران در منطقه‌ی چناره و از بین بردن آثار باستانی و روستاهای این منطقه مانند عیسه‌وله یکی دیگر از ترفندهای رژیم ایران برای از بین بردن آثار تاریخی به شمار می‌آید.
ارومیه
در تکاب مسئولان مرتبط رژیم ایران به حوزه مرمت، نگهداری، معرفی و ایجاد زیرساخت‌های جذب گردشگر به عنوان قطب گردشگری استان و ایجاد راه دسترسی مناسب، احداث هتل‌ها، کمپینگ‌ها و مسافرخانه‌های مناسب و تبلیغات در زمینه گردشگری برای توریست‌های خارجی و داخلی توجهی ندارند.
در بخش‌های زیربنایی، زیرساخت‌ها و راههای دسترسی تخت سلیمان در تکاب هیچ سرمایه‌گذاری کافی و لازم نشده است و با وجود همه مزایا و زیبایی‌های منحصر به فرد تاریخی و طبیعی این اثر بی‌نظیر جهانی، در انزاوی كامل قرار گرفته است و در موقعیت بن‌بست جاده‌ای و نبود امکانات دسترسی به راههای اصلی واقع شده است.
با توجه به موقعیت خاص تکاب و وجود آثار تاریخی ارزشمند و وجود معادن غنی طلا در اطراف این مجموعه تاریخی اين شهرستان يكی مناطق محروم در زمینه‌ی گردشگری و توریسم می‌باشد.
قلعه تاریخی تخت‌سلیمان بازمانده از دوره ساسانیان با بخش‌های مختلفی همچون آتشکده آذرگشسب به عنوان یکی از مهمترین آتشکده‌های دوره ساسانی، آتشکده شاهی و جنگاوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه‌های کوچک و دروازه‌ها و دیوارهای مستحکمش از بناهای مهم تاریخی جهان به شمار می‌رود.
در نقده، بنای مسجد تاریخی ملا خضر که بیشتر از ٩٠ سال قدمت دارد و یکی از مساجد تاریخی شهر نقده به شمار می‌آید به علت فرسودگی، سقف و دیوارهای آن تخریب‌شده و مراکز مرتبط رژیم ایران از نوسازی آن خودداری کرده‌اند. مسجد ملاخضر (جامع) در نزدیک قلعهی قدیمی نقده و در نزد بیمارستان جدید این شهر واقع شده است.
در ماکو، قلعهی قبان از آثار تاریخی مربوط به عصر صفویان و حاکمیت کُردها به دلیل بی‌توجهی و سوء مدیریت نهادهای ذیربط در حال نابودی است. به علت ساخت حسينيه طی چند سال اخیر در جنب قلعهی قبان، بخشی از جدار دیوار این اثر تاریخی تخریب گردیده و مصالح مورد نیاز احداث مسجد در محوطه‌ی قلعه تلنبار شده و به گفته‌ی شاهدان عینی چشم‌انداز قلعه را به کلی مخدوش نمود است.
همچنین در ماکو دخمه‌ی اورارتویی بام فرهاد کوه سنگر به علت بی‌توجهی مسئولین و اهمیت ندان به آن در شرایط نامناسبی قرار دارد. این دخمه متشکل از دو اتاق مربع شکل و بدون نور گیری است. به دلیل روشن نمودن آتش درون دخمه تمامی دیوارهای آن دود گرفته و کاملا سیاه شده است.
گزارش/ اسماعیل زورمند
موزه‌ها و آثار فرهنگی و تاریخی تنها برای بازدید و گذران اوقات فراغت و آموزش کاربرد ندارند بلکه اینگونه اماکن، محل مناسبی هستند برای حفاظت و حراست علمی از نفایس بی‌بدیل هنری و اسناد، مدارک و اشیای علمی و فرهنگی که جمله آنها فرایافت‌های بازمانده از پیشینیان و نیاکان ماست که بر اثر مراقبت آنان، امروز، در دسترس ما قرار گرفته‌اند.
برآورد شده که ایران دارای حدود یک میلیون و دویست هزار اثر و محوطه تاریخی است. اگر این عدد را با مساحت یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر مربعی ایران تقسیم کنیم، به طور متوسط در هر ۴/۱ کیلومتر مربع یک اثر تاریخی جای گرفته است.
حفظ و نگهداری آثار باستانی تقدیر از انسانهایی است که سبب ماندگاری ملتها شدهاند. کشور ایران با تمامی ملیتهای تشکیلدهندهاش دارای تمدنی بسیار بزرگ است و ملت کُرد نیز یکی از ملیتهایی است که در خاورمیانه و ايران دارای فرهنگی والا و غنی است.
کارشناسان بر این باورند که دخل و تصرف در حریم آثار تاریخی سبب قطع ارتباط حسی و ادراکی مردم با هویت فرهنگی و نابود کردن خاطره مشترک جمعی و تاریخی می شود که عوارض فرهنگی آن قابل جبران نیست.
سیاست جمهوری اسلامی و مسئولین آن بیشتر در راستای مخالفت با فرهنگ و تاریخ ایران و تمامی ملیتهای تحت ستم آن است و این رژیم با اشکال مختلف به روند تخریب آثار تاریخی و طبیعی و فرهنگی سرعت بیشتری داده است و بسیاری از این آثار در وضعیت خوبی به سر نمیبرند که از آن جمله میتوان به موارد ذیل در کُردستان ایران اشاره کرد:
ايلام
عدم تخصیص اعتبار به مرمت و بازسازی و بی‌توجهی مسئولین باعث تخریب قلعهی تاریخی هزاران آبدانان شده است. این قلعهی تاریخی به دلیل بی‌توجهی در حال تخریب است و هم‌اکنون بخش قابل‌توجه و زیادی از آن تخریب شده و نیاز به مرمت و بازسازی دارد.
قلعهی تاریخی هزارانی آبدانان جزء آثار باستانی با ارزش استان ایلام است و در لیست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است .این اثر باستانی مربوط به دوره ساسانی است و ارتفاع آن حدود ١٠ متر می‌باشد. پلان بنای آن به شکل دالان‌هایی مستطیل شکل و طویلی است که متأسفانه بطور کامل تخریب و به صورت مدفون و نیمه‌مدفون باقی مانده‌اند.
همچنین علی‌رغم گذشت ٥ سال از اجرای طرح بازسازی و مرمت قلعهی والی در ایلام، نه نتها کار بازسازی آن به دلیل کمبود اعتبار به اتمام نرسیده، بلکه قسمت‌های مهمی از این بنای تاریخی در حال نابودی است.این قلعه حدود ١٢٤ سال پیش به دستور غلام رضا خان، والی پشتکوه بر روی تپه‌ی تاریخی چقامیرگ و در بلندترین نقطه‌ی شهر ایلام حسین‌آباد سابق ساخته شده است و از سال 1376در فهرست آثار تاریخی ـ ملی به ثبت رسیده است.
كرمانشاه
طاق‌بستان مانند سمبلی تاریخی، تحت عنوان مرمت و بازسازی فرهنگی نگرانی آسیب‌رساندن به بخشی از آثار تاریخی را به وجود آورده است و فعالان باستان‌شناسی بر این باورند، وجود دستگاه‌‌های عظیم و پرقدرت سنگ‌شکن و بُولدزر و لودر لرزه بر پیکر آثار طاق‌بستان وارد کرده و نگرانی از آسیب رساندن به این آثار تاریخی وجود دارد.
در همین ارتباط، سازمان اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاه با ساختن گنبد بر بنای اما‌زاده ابراهیم واقع‌شده در مقابل طاق‌بستان، مشکلات و موانع زیادی را برای ثبت این مکان تاریخی در سطح بین‌المللی بدنبال داشته است.
ارتفاع این گنبد‌ها که بر سر امامزاده ایراهیم ساخته میشود بیش از پنج متر است و بنا به قوانین بین‌المللی وجود بناهای با ارتفاع بیش از پنج متر در مقابل مکان‌های تاریخی مانع از ثبت آن در ردیف آثار باستانی جهانی میشود.
از دیگر سو، آثار باستانی شهرستان کنگاور در وضعیت اسفناک و بحرانی قرار گرفتەاند و بعضی از آنها در وضعیت تخریب صددرصدی قرار دارند و مسئولین مرتبط رژیم همچنان نسبت به آن بی‌توجه بوده و عامل اصلی به تعویق انداختن بازسازی و رسیدگی به این بنای تاریخی خود مسئولین هستند.
تخریب‌های انسانی چون ساخت و ساز و تاراج و همچنین تخریب‌های جدیدی مانند دیوار نویسی‌و... روز به روز معبد آناهیتا در کنگاور را با نابودی و تخریب مواجه می‌کند. معبد آناهیتا دومین معبد سنگی در ایران است که قدمتش را به دورهٔ اشکانی و ساسانی نسبت داده‌اند.
در شهر کنگاور میراث فرهنگی زیادی از جمله: تپه باستانی گودین، یک راسته بازار، سه حمام تاریخی یک مسجد تاریخی، امامزاده، قنات گازرخانی و یک باب خانه تاریخی وجود دارند که در وضعیت تخریب صددرصدی قرار دارند.
کُردستان
شهر تاریخی و قدیمی انجن دانه در روستای اسپریز در منطقه‌ی اورامان، مورد تاراج و تخریب قرار گرفته و نیروها و افراد وابسته به رژیم جمهوری اسلامی ایران در روستای اسپریز منطقه اورامان تخت ، آثار تاریخی این منطقه را جمع‌آوری و به تاراج می‌برند.
در همین رابطه پیشتر نیز به بهانه‌ی نوسازی مسجد لیلاخی‌ها در محله‌ی چهار باغ شهر مریوان، تلاش می‌شد تا آثار تاریخی این مسجد به تاراج برده شود. افراد فرصت‌طلب به بهانه‌ی بازسازی این مکان تاریخی، آثار تاریخی و قدیمی مسجد لیلاخی‌ها در محله‌ی چهارباغ در نزدیکی پارک ملت، را سرقت کرده‌اند.
همچنین، سپاه پاسداران رژیم اسلامی ایران، تحت نام حفاری زاغه‌ی مهمات، تلاش کردند قلعهی تاریخی شهر مریوان را تخریب کند و پل تاریخی گاران به علت بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی شهر مریوان تخریب شد.
سپاه پاسداران قلعهی مریوان در روستای بهرقهلا از توابع شهر مریوان را تحت نظر گرفته و در تلاش است که اطراف این قلعه را سیم‌خاردار بکشد و به جای آن یک بنای دیگر بسازد. تاریخ ساخت اين قلعه به دوران پیش از اسلام و همچنین بخش دیگری از این بنای تاریخی، به دوران حکومت امیرنشین اردلان برمی‌گردد.
رژیم اسلامی ایران در این منطقه برای اولین بار نیست که اقدام به چنین کارهایی کرده، پیشتر نیز به بهانه‌ی گسترش راه، گورستان تاریخی روستای بهرقهلا را تخریب است.
ایجاد سد گاران در منطقه‌ی چناره و از بین بردن آثار باستانی و روستاهای این منطقه مانند عیسه‌وله یکی دیگر از ترفندهای رژیم ایران برای از بین بردن آثار تاریخی به شمار می‌آید.
ارومیه
در تکاب مسئولان مرتبط رژیم ایران به حوزه مرمت، نگهداری، معرفی و ایجاد زیرساخت‌های جذب گردشگر به عنوان قطب گردشگری استان و ایجاد راه دسترسی مناسب، احداث هتل‌ها، کمپینگ‌ها و مسافرخانه‌های مناسب و تبلیغات در زمینه گردشگری برای توریست‌های خارجی و داخلی توجهی ندارند.
در بخش‌های زیربنایی، زیرساخت‌ها و راههای دسترسی تخت سلیمان در تکاب هیچ سرمایه‌گذاری کافی و لازم نشده است و با وجود همه مزایا و زیبایی‌های منحصر به فرد تاریخی و طبیعی این اثر بی‌نظیر جهانی، در انزاوی كامل قرار گرفته است و در موقعیت بن‌بست جاده‌ای و نبود امکانات دسترسی به راههای اصلی واقع شده است.
با توجه به موقعیت خاص تکاب و وجود آثار تاریخی ارزشمند و وجود معادن غنی طلا در اطراف این مجموعه تاریخی اين شهرستان يكی مناطق محروم در زمینه‌ی گردشگری و توریسم می‌باشد.
قلعه تاریخی تخت‌سلیمان بازمانده از دوره ساسانیان با بخش‌های مختلفی همچون آتشکده آذرگشسب به عنوان یکی از مهمترین آتشکده‌های دوره ساسانی، آتشکده شاهی و جنگاوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه‌های کوچک و دروازه‌ها و دیوارهای مستحکمش از بناهای مهم تاریخی جهان به شمار می‌رود.
در نقده، بنای مسجد تاریخی ملا خضر که بیشتر از ٩٠ سال قدمت دارد و یکی از مساجد تاریخی شهر نقده به شمار می‌آید به علت فرسودگی، سقف و دیوارهای آن تخریب‌شده و مراکز مرتبط رژیم ایران از نوسازی آن خودداری کرده‌اند. مسجد ملاخضر (جامع) در نزدیک قلعهی قدیمی نقده و در نزد بیمارستان جدید این شهر واقع شده است.
در ماکو، قلعهی قبان از آثار تاریخی مربوط به عصر صفویان و حاکمیت کُردها به دلیل بی‌توجهی و سوء مدیریت نهادهای ذیربط در حال نابودی است. به علت ساخت حسينيه طی چند سال اخیر در جنب قلعهی قبان، بخشی از جدار دیوار این اثر تاریخی تخریب گردیده و مصالح مورد نیاز احداث مسجد در محوطه‌ی قلعه تلنبار شده و به گفته‌ی شاهدان عینی چشم‌انداز قلعه را به کلی مخدوش نمود است.
همچنین در ماکو دخمه‌ی اورارتویی بام فرهاد کوه سنگر به علت بی‌توجهی مسئولین و اهمیت ندان به آن در شرایط نامناسبی قرار دارد. این دخمه متشکل از دو اتاق مربع شکل و بدون نور گیری است. به دلیل روشن نمودن آتش درون دخمه تمامی دیوارهای آن دود گرفته و کاملا سیاه شده است.
گزارش/ اسماعیل زورمند
