حسام دست پیش: هویت کوردستانی بدون در نظر گرفتن ایلام و کرماشان یک هویت ناقص است

مصاحبە: شهرام سبحانی

اشارە: دشمنان کوردستان برای احاطەی کامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی خود بر سرزمین مادری کوردها و بە بیراهە کشاندن نیروهای انسانی و نخبگان این ملت از ابزارهای مختلفی برای حذف هویت فرهنگی و سیاسی کوردستان استفادە کردەاند تا این ملت نسبت بە پیشینەی تاریخی و سیاسی خود بی اطلاع باشند تا اینکە راحتر بتونن بە چپاولگری خود در کوردستان ادامە بدن. در ادامەی این گفتگو با سوالاتی نظیر کولونیالسیم چیست؟و کولونیالیست کیست؟، سیاستهای کولونیالیستی چ تاثیری در روند بافت جمعیتی شهرهای کوردستان و حتی منابع طبیعی داشتە است؟، آیا اکوتوریسم یک پروژەی استعماری در کوردستان است؟ ، حساسیت رژیم نسبت بە فعالیتهای فرهنگی و سیاسی در استانهای "ایلام" و "کرماشان" بە چ دلیلی بر میگردد؟ و چرا باید احزاب کوردستان روی این دو استان متمرکز شوند؟ روبرو خواهیم شد. کە برای پاسخگوی بە این سوالات گفتگوی با آقای حسام دست‌پیش، استاد دانشگاە و تحلیلگر مسائل سیاسی خواهیم داشت.

آقای دست‌پیش ممنون از اینکە دعوت ما را پذیرفتید ابتدا با این سوال مصاحبە را شروع می کنیم، کولونیالسیم چیست؟ و کولونیالیست کیست؟

موقعی کە از کولونیالیزم حرف میزنیم در حقیقت فارغ از تعریفی کە در حال حاضر جا افتادە یا بەنوعی تصوری کە از کولونیالیزم داریم در یک پروسەی تاریخی شکل گرفتە بە این معنا کە شما در عنصر کولونیالیزم تصرف سرزمینی داریم تصرف اقتصادی داریم تصرف فرهنگی داریم تصرف سیاسی داریم اما زمانی کە بە این پروسە نگاە می کنی در مسیر تاریخی او بە فرض مثال ما دولت شهرهای یونان را داریم کە در اطراف خودشون کولونیهای داشتن کە از لحاظ اقتصادی از آن بهرەبرداری می کردنند یا در زمان گذشتە تصرفات سرزمینی داشتیم و تبدیل میکردیم بە کولونی برای اینکە بتونیم نیروی سرباز یا نیروی انسانی برای جنگ برای شما آمادە کنە اما از زمانی کە اکتشافات بە اصطلاح جغرافیای مدنظر قرار گرفت مثل کشف قارەی آمریکا فورم کولونیالیزم صورت بندی اقتصادی بیشتر پیدا کرد تا رسیدیم بە "انقلاب صنعتی" و در این موقع است کە دیگە مفهوم کولونیالیزیم فورمی کاملا اقتصادی بە خودش می گیرە بە این معناکە بتونە استثمار کنە منابع طبیعی کە در آن مناطق وجود داشتە تا اون را در خدمت نیرو‌های کولونیست قرار بدە خب آنچە کە ما داریم در موردش تا الان صحبت می کنیم در حقیقت یک فورم عینی از صورت کولونیالیزمە بە این معناکە منابع اقتصادی وجود دارە بە این معنا کە تصرف سرزمینی وجود دارە بە این معنا کە نیروی انسانی در آن مطرح است اما از زمانی کە مفهوم کولونیالیزم با مفهوم فرهنگی و با مسائل سیاسی درگیر شد فورم سوبژکتیو بە خودش گرفت یعنی فورم مفهومی خاصی بە این معناکە کولونیالیزم تنها یک فورم از تسلط نیست بلکە ابعادی از تسلطە کە می تونە انسانها را هم در بر بگیرە یعنی ماهیت وجودی انسانها را هم هدف قرار میدە برای تبدیل کردنش بە فورمی کە کولونیالیستها می خوان بە این معنا کە زبان شما بە زبان آنها تبدیل بشە فرهنگ شما بە فرهنگ آنها تبدیل بشە مذهب شما بە مذهب اونها تبدیل بشە بە همین دلیلە کە این روند را باید در سیر کولونیالیزم در نظر بگیریم و آنچە کە ما در بە اصطلاح حتی جنگ جهانی اول داشتیم در حقیقت تسلط بە معنای واقعی همەی ابعاد وجودی جامعەی بود کە توسط نیروهای کولونیالیست بە اصطلاح تصرف میشن و در اینجاست کە نیروهای کولونیالسیت بە عامل تبدیل میشن بە این معنا کە بە بازیگر اصلی در جهت دادن جامعەی کە تصرف شدە از لحاظ سرزمینی استثمار میشە، از لحاظ اقتصادی آسمیلە میشە، از لحاظ فرهنگی جامعە پذیر میشە، از لحاظ سیاسی این همون نیروی کولونیالیستە کە فورم خیلی مشخصی بە خودش میگیرە و در مقطعی زمان این کولونیالسیت تبدیل بە یک هویت برتری خواهی میشە یعنی بە یک کلاس تبدیل میشە بە یک هژمونی بە یک ارزش تبدیل میشە و می بینیم کشورهای قدرتمند در دورەی هر کدام سعی میکردنند در بخشی از جهان یک کولونی داشتە باشن و بتونن ارزش وجودی خودشون را بیشتر نشون بدن و بتونن بە عبارتی جزء نیروهای هژمون و نیروهای صاحب اعتبار و شهرت در جامعەی جهانی بە حساب بیان اگە بخوام جمع بندی کنم اینە کە ما کولونیالیزم را یک پروسەی مشخصی تعریف میکنیم کە دارە ابعاد متفاوتی از لحاظ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی کە میتونە انسانها را تحت تصرف خودش در بیارە و جامعە را تحت تصرف و تسلط خودش در بیارە یا سرزمینهای رو زمین گیرە خودش کنە و این اون چیزی است کە کولونیالیست میخوان و این اون پروژەی است کە کولونیالیست اساسا مدنظر دارند.

سیاستهای کولونیالیستی چ تاثیری در روند بافت جمعیتی شهرهای کوردستان و حتی منابع طبیعی داشتە است؟

کولونیالیست یا کولونی کردن کوردستان یا مستعمرەکردن کوردستان یک امری چند بعدیست کە همونطور کە قبلا گفتم کە جامعەی کوردستان را بعنوان یک مجموعە مورد هدف قرار میدە از لحاظ نظامی سعی میکنە کە اون را کاملا تحت کنترل و سیطرەی خودش در بیارە، از لحاظ اقتصادی تمام منابعش رو بە نوعی استثمار میکنە، از لحاظ فرهنگی سعی میکنە کە اون را در خودش آسمیلە کنە، از لحاظ سیاسی سعی میکنە کە اون را با ارزش های خودش جامعەپذیر کنە، و بتونە احاطەی کامل و سلطەی کامل بر آن جامعە داشتە باشە خب برای اینکە بتونە این روند رو تسهیل کنە سعی میکنە کە تفاوت های کە در جامعەی کوردستان وجود دارە ارزشهای خردە فرهنگی کە در کوردستان وجود دارە اون را تبدیل کنە بە عرصەی کە بتونە اون زمینەی تسلط اونها را بە اصطلاح بیشتر هموار کنە بە این معنا کە قسمتی رو بە حکومت وابستە میکنە، قسمتی را از حکومت دور میکنە، قسمتی رو سعی میکنە با مشکلات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی روبرو کنە و قسمتی دیگر رو فرصت سیاسی، اجتماعی و... بە اونها میدە بە همین دلیل آنچە کە در کوردستان انجام دادە پلورالیزەکردن یا اتمیزەکردن جامعەی کوردستان بودە کە نتونە اون تصور واحد اون هویت واحد و اون ارزش واحد و یا بهترە بگم ارزش مشترکی کە میتونە جامعەی کوردستان را همبستە کنە بە همدیگە نزدیک کنە در اون مسیر گام برمیدارە بە فرض مثال مسئلەی سورانی و کرمانجی یا مسئلەی کلهوری و سورانی مسئلەی هورامی و سورانی و .... یا شیعە، سنی، یارسان همەی اینها را بعنوان ارزشهای از جامعەی کوردستان میگیرە و تبدیل میکنە بە عرصەی برای اینکە مجموعەی خردە فرهنگهای کە در کوردستان وجود دارە در مقابل همدیگر قرار بدە این بە همون نسبت در حوزەی طبیعیشم معنادارە بە این عنوان کە طبیعت کوردستان بخشی از خارج از پروسەی کولونیالیستی نیست بلکە جزئی از این پروژە است بە معنای اینکە باید بر اون احاطە داشتە باشە و بە معنای اینکە بتونە اون را در کنترل خودش قرار بدە و بە این معنا کە حتی اون را تبدیل کنە بە عرصەی برای رقابت محلی میان خردە فرهنگهای کوردستان تا اینکە بتونە بیشتر بر اون تسلط پیدا بکنە و بە کنترل خودش دربیارە در مجموع میخوام بگم کە سیاست کولونیالیستی در کوردستان تا بە امروز در بخشی موفق بودە و بخشی از آن هم ناموفق، موفقیت از این لحاظ کە هموارە ارزشهای فرهنگی کە در کوردستان وجود داشتە را تبدیل کردە بە عرصەی برای تضاد و ارزشهای دینی کە وجود داشتە تبدیل کردە بە عرصەی تضاد و بە همین دلیل کە تمام این امجموعە عوامل فرهنگی کە میتونە در تشکیل هویت کوردستان ایران نقش داشتە باشە اون را در تضاد اون قرار دادە تا بتونە آن جامعە را بیشتر بە اصطلاح بە سمت عدم همبستگی سوق بدە و نتونە کە بە یک جامعەی متحدالشکلی را بوجود بیارە و این را حتی در ساختار شهرها هم می بینید. ببینید موقعی کە سعی میکنە کە در شهری مثل سنندج از نیروهای بە فرض مثال شیعە در ادارات استفادە کنە کە این منطقە سنی مذهب هستند یا در شهری کە تورک و کورد است تورک ها را بیشتر وارد آن عرصە کنە یا در شهری کە سنی بیشترە و شیعە را مثلا در ادارات بیشتر درگیر کنە یا در شهری اگر سورانی هستن بیشتر هورامی را با سیستم اداری درگیر کنە خب همەی اینها از نگاهی کاملا کولونیالیستی میاد بە این معنا کە این جامعەی همبستەی دارای فرهنگ مشترک باید تبدیل بشە بە جامعەی متفرقی کە از فرهنگها و بە اصطلاح هویتهای متفاوتی برخورددارە و این تفاوت ها کە میتونە یک ارزش و یک قدرت و یک سرمایەی ملی برای جامعەی تصرف شدە باشە تبدیل کنە بە یک تهدید.

آیا اکوتوریسم یک پروژەی استعماری در کوردستان است؟

موضوعی کە در رابطە با اکوتوریسم هست اینە کە تعریفی کە از اون وجود دارە بە این معنا کە شما وارد یک طبیعت میشین در عین مسئولیت شما مسئولیت برای حفظش دارین ارتقاش دارین و توسعەش دارین و پویایش دارین این گردشگری خیلی فرق میکنە کە شما بە یک منطقەی سفر می کنید و بیشتر منظورتون از اون اینە کە بە اون سر بزنیم و برای ساعتی یا برای چند روزی در اون محیط بمانیم و از فضای کە وجود دارە لذت ببریم اما اکوتوریسیم یعنی اینکە شما با طبیعتی درگیر میشی در عین حال مسئولیتی داری بە معنای حفظش کە همچنان گفتم ترقیش پیشبرد و ..... اما شما موقعی کە با یک جامعەی یا بە سیاست کلان کولونیالیستی روبرو هستید کسی کە از مرکز کولونیالیزم میاد و خودش رو معرفی میکنە بەعنوان کسی کە اومدە درعین حالی کە با این طبیعت درگیر میشە بتونە از اون محافظت کنە اینجاست کە باید با علامت سوال مواجهە بشیم کە میتونە چ دلیلی داشتە باشە؟ کە بتونن حفظ کنن درحالیکە منابعی آبی اون بە مراکز کولونیالیستی انتقال دادە میشە، منابع معدنی او مثل طلا و .... بە مرکز کولونیالیستی فرستادە میشە، موقعی کە سرمایەهای انسانی اون حتی نخبگان اون بیشتر سعی میکنن کە اونها را بە جاهای دیگە ترغیب کنند و بە مناطقی دیگر بفرستند چ چیزی واقعا وجود دارە کە اینها درقبال این طبیعت احساس مسئولیت کنند؟ آنچە کە بە فرض مثال در ایران وجود دارە طبیعت مرکز کولونیالیستی یا کولونیالیستها بە یک بیابان تبدیل شدە موقعی کە تبدیل بە یک بیابان میشە معناش اینە کە اونها باید بدنبال فرصتهای دیگە بگردن برای اسکان مردمانی کە درحال حاضر با مشکل مواجهەاند و نسل های آیندەشون خب چ بهتر شما با تابلوی بیاین با شعاری بیاین کە جذابیتش هم حتی برای مردم کوردستان بیشتر باشە کە من امدم با طبیعت شما درگیر میشم و در عین درگیر شدن احساس مسئولیت میکنم سعی میکنم پویاش کنم سعی میکنم توسعەاش بدم بە همین دلیل می تونیم بگیم بە ابزاری تبدیل میشە برای تغییر بافت در آیندەی نە چندان دور برای ترغیب اون افراد وابستە افراد متعلق بە نیروی کولونیالیستی کە بە این مناطق میان و بە مرور زمان بە فرض مثال اگر شما بە کرماشان نگاە کنید ما اصلا موضوعی بە اسم فارس در کرماشان نداشتیم ولی تبدیلش کردن بە موضوع و حتی شما اگر درحال حاظر بە سنندج بریم مغازەهای کە از فارس و تورک کە بە اون مناطق آمدن و روز بە روز هم جمعیتشون بیشتر میشە این را بە مسئلەی طبیعت مقایسە کنیم کە میتونە در بطن خودش هم سودآوری داشتە باشە در بطن خودش هم منابع مالی تولید کنە جذابیت تولید کنە بە همین دلیل کە باید این پروژە را با یک در قالب کلان سیاست استعماری دید نە اینکە یک احساس مسئولیت انسانی کە شما بخواین با دید خیلی خوش بینانە بە اون نگاە کنید هیچ سیاستی در رابطەی استعمارگر و مستعمرە نە انسانیست، نە اقتصادیست، نە فرهنگیست، و نە اجتماعی، کاملا سیاسیت کە در جهت جذب منفعت بیشتر، استثمار بیشتر، آسملیەکردن بیشتر، و جامعە پذیرکردن جامعەی مستعمرە در اون چیزی کە کولونیالیست می خواهد.

سیاستهای کولونیالیستی رژیم برای تغییر بافت سرزمین مادری کوردها چ بودە است؟ آیا این تنها ابزار رژیم برای حذف هویت فرهنگی و سیاسی کوردستان بودە است؟

در سیاست کولونیالیستی هر گونە همبستگی تهدیدە، هر گونە اشتراک سرزمینی کە تصرف شدە تهدیدە، هر گونە اجماعی در سرزمین تصرف شدە تهدیدە، هر گونە توسعەی در میان سرزمین تصرف شدە تهدید بە حساب میاد. و زمانی کە نیروی کولونیالیستی بە تغییر بافت فکر میکنە یعنی این همبستگی را از بین ببرە یعنی یک امکانی را فراهم کنە کە این جامعە نتونە در لحظەی کە لازمە و باید متحد بشە امکان اتحاد وجود داشتە باشە شما نگاە کنید در کوردستان باکور بخشهای از کوردستان در اونجا کاملا از طریق بافت جمعیتی تغییر کردە بە کرکوک نگاە کنید و حتی بە موصل نگاە کنید شما در آماری کە زمانی جامعەی ملل فکر کنم در سال ١٩٢١ یا ١٩٢٢ بود کە انجام دادە اکثریت جمعیت موصل کورد بودن، اما اگر الان بە بافت شهری موصل نگاە کنید اکثریت عرب هستند. بە کوردستان روژاوا یا سوریە نگاە کنید کانتون های یا بخشهای مابین مناطق کوردستان ایجاد شدە تا اینکە عدم پیوستگی کوردستان را از بین ببرە خب هدف اساسی و استراتژیک اینە شما حتی از نە تنها پیوستگی اجتماعی و فرهنگی جلوگیری کنید حتی از پیوستگی جغرافیای هم بە اصطلاح باید جلوگیری کنید اینجاست کە برای تغییر این بافت شما نیروهای از فرهنگهای دیگە از ادیان دیگە از قوم دیگە وارد این بافت می کنید تا این اتفاق نیفتە و بتونە بە سیاست یا منافعی کە برای اون تبدیل شدە برسند اما این تنها ابزارە نە، تنها ابزار نیست، همچنین کە قبلا گفتم کولونیالیزم یک مجموعە است یک شبکەی از راە کارها، سیاست های اجرایی، اعمالی، افکاری و .... کە هدف رو جامعەی تعریف کردە کە اون رو تبدیل بە مستعمرە خودش کردە و این ابزارها را باید بە طور گوناگون بە کار ببرە تا بتونە جامعە رو تحت تسلط خودش در بیارە.

حساسیت رژیم نسبت بە فعالیتهای فرهنگی و سیاسی در استانهای ایلام و کرماشان ب چ دلیلی بر میگردد؟ و چرا باید احزاب کوردستان روی این دو استان متمرکز شوند؟

مناطق جنوبی شرق کوردستان مناطق بسیار استراتژیک و حساسی هستن از لحاظ انسانی، منابع طبیعی، موقعیت ژئوپلیتیکی،  قدرت و توانایی کە میتونە بە کوردستان ببخشە نەتنها در دورەی جمهوری اسلامی در دورەی پهلوی هم هدف بودن، دلیلش در دورەی پهلوی برای اینکە بتونن این مناطق را تحت سیطرەی خودشون قرار بدن یا بە مجموعەی هویت تعریف شدەی خودشون وارد کنن اون رو وصل کردن بە ناسیونالیزم ایرانی و تعریفی کە از منابع تاریخی و آثار فرهنگی کە در اون وجود دارە متناسب کردن با اون تعریفی کە از فرهنگ تاریخ و بە اصطلاح هویت ایرانیست چرا؟ بخاطر اینکە این نقطە میتونە پایگاە استراتژیک کوردستان را بە اون قدرت ببخشە و بتونە امکان بازی سیاسی بزرگ رو بە اونها بدە شما فکر کنید کە چرا "کرکوک" رو بە کوردستان نمیدن؟ چرا "موصل" رو بە کوردستان نمیدن؟ در روژاوای کوردستان "عفرین" رو بە این روزگار درآورند در باکور کوردستان شهرهای عمدە را بە این وضعیت رسوندند دلیلش اینە کە امکان استراتژیک و ژئوپلیتیکی کە میتونە کوردستان پیدا کنە اون رو ازش بگیرن "ایلام" و "کرماشان" دارای این خاصیت هستند بە دورەی جمهوری اسلامی میایم عامل دیگەی بە اون اضافە میشە اون هم شاهراە رسیدن بە مراکز مقدس مذهبییە بە اصطلاح شیعیان است کە کرماشان و ایلام اساسا این بزرگ راهیست کە میتونە بە اون منتهی بشە و طبیعتا بە یک منبع استراتژیک برای رژیم جمهوری اسلامی تبدیل میشە کە بخشی از این پروژەی کولونیالیستی کە حالا بە اسم جمهوری اسلامی دارە کار میکنە خب سعی میکنە این مناطق رو تحت کنترل خودشون دربیاورند و از موضوع کوردستانی بودن خارج کنە اینجاست کە حساسیت دارن شما موقعی کە بتونید ایلام و کرماشان را وارد هویت کوردستانی کنید اساسا دارین مانع درست میکنید مانع و فرصت، فرصت برای کوردستان بە معنای دسترسی بە یک موقعیت استراتژیک بهتر و مانع بخاطر اینکە پروژەی اونها بە نوعی با شکست مواجهە میشە و اینکە حساسن و این حساسیت اونها در حدیست کە میتونە هرگز تحمل نخواهد کرد بخاطر اینکە دسترسی اونها رو بە عمق استراتژیکشون کم میکنە اما اینکە احزاب کوردستانی چرا باید روی این مناطق متمرکز بشن؟ باید متمرکز بشن بە این دلیل کە اگر ما کرماشان و ایلام را در حوزەی کوردستان نداشتە باشیم قدرتی نداریم اصلا وجودی نداریم اگە بخوام مقایسە کنم کوردستان باشور چرا دچار مشکلات خیلی عمدەیست؟ بخاطر اینە کە "موصل" و "کرکوک" رو ندارە بخاطر اون موقعیت استراتژیکی کە میتونە از خودش دفاع کنە میتونە از خودش بە اصطلاح دژی محکمی بشە این دژ از بین رفتە و قابل دسترسە و میتونن هر لحظە بخوان اون رو با مشکل مواجهە کنند در روژاوا کوردستان موقعی کە "عفرین" رو کنترل می کنند بخاطر اینکە شما نزدیکیتون بە دریای آزاد تا حد ممکن از بین برە، باید روی ایلام و کرماشان تمرکز داشتە باشن چون هویت کوردستانی بدون در نظر گرفتن کرماشان و ایلام یک هویت ناقص است. هویت ناقص کە دچار کمبودە نمی تونە پروسەی تکمیلی خودش رو بە اجرا بزارە از لحاظ فرهنگی ما وابستە بە اون منطقە هستیم فولکلورمون زبانمون ارزشهای فرهنگی مون از لحاظ سیاسی ما وابستە بە اون منطقە هستیم فوکس جمعیتی، منابع، نیروی انسانی، نیروهای کار کە می تونن یک سیستم رو ادارە کنند از لحاظ منابع اقتصادی این منطقە منطقەی است کە میتونە یک جامعە رو بە نوعی باهاش ادارە کرد و در نهایت تنوعی کە اونها میتونن بە سیاست در کوردستان ببخشن ماورای تصور بە این معنا کە میتونە جامعەی کوردستان رو از حالت تک صاحتی خارج کنە بە یک جامعەی متنوع تر با ارزشهای بیشتر تبدیل کنە بە همین دلیلە کە احزاب کوردستانی اگر در گذشتە ما این امکانات را نداشتیم برای رسیدن بە این مناطق در حال حاضر این یک اجبارە یک جبرە کە باید بە اون مناطق رسید.

تنوعات جامعەی کوردستان بە لحاظ شاخەهای زبانی و فرهنگی کە حاکی از غنی بودن فرهنگ و تاریخ و زبان کوردستان بودە و از طرفی متاسفانە فرصتی برای تفرقە افکنی و متمایز نشان دادن بخشی از بخشی دیگر بودەاست، چگونە میتوانیم از این تنوعات جامعەی کوردستان در جهت وحدت و یکپارچگی ملت کورد استفادە کنیم؟

تنوعات در جامعەی کوردستان همیشە یک سرمایە بودە اما دلیل عمدەی کە این سرمایە تبدیل بە تهدید میشە در بعضی مواقع فارغ از اینکە ما یک دستگاە دولتی یک سیستم دولتی نداریم کە بتونە اون رو بە اصطلاح بە نوعی سازماندهی کنە یک سیاست کولونیالیستی پشت این موضوع بودە و اون رو ترغیب کردە و برای چندین نسل روی این مسئلە کار شدە برای دەهەها دستگاەهای ارتباط جمعی روی این مسئلە کار کردن برای دەهەها سیستم آموزشی پشت این موضوع بودە برای سالیان درازی نیروهای انسانی بی شماری از جهات گوناگون این تنوع رو بە تهدید تبدیل کردن اما اگە بە گذشتە برگردیم می بینیم کە این تنوعات در جامعەی کوردستان اساسا یک سرمایەی بودن برای اینکە این جامعە بتونە پویایی خودش رو حفظ کنە برای اینکە تهدیدات اون کمتر بشە ما نیاز بە ناسیونالیزمی داریم کە بتونە فورمی کاملا مدنی داشتە باشتە و بتوانیم آن را در ساختار سیاسی احزاب سیاسی در ذهن انسان کوردستانی و در جنبەی تبلیغی اون بە شیوەی عملی نشون بدیم هر چند کە بە فرض مثال در کوردستان باشور شما صورت های از اون رو می بینید در کوردستان روژاوا صورت های از اون رو می بینید بە این معنا کە ما هدفمون از سیاست آسملیەکردن خردە فرهنگ ها نباشە هدفمون از سیاست تبدیل خردە فرهنگ ها بە قدرت اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی باشە بە عبارتی اگە ما دنبال ناسیونالیزمی باشیم بە مانندە فارس ها و تورک ها  و عرب ها کە اگر یک لهجەی رو بر دیگر لهجەها تحمیل کنیم دچار یک اشتباە تاریخی میشویم اگە دنبال این باشیم یک مذهبی را بە دیگر مذهب ها تحمیل کنیم دچار یک اشتباە تاریخی میشیم اما اگر دارای ناسیونالیزم بە اصطلاح پیرو ناسیونالیزم مدنی باشیم بە اون معنا خواهد بود کە همەی این تفاوت های کە در جامعەی کوردستان وجود دارە بە اون رسمیت می بخشیم بە اون احترام قائلیم و اون رو بخشی از قدرت جامعەی کوردستان برای رهایی تعریف میکنە و اون رو تبدیل میکنیم بە نیروی کە در رهایی ما سهیم باشە نە در رهایی ما یک نیروی وابستە بە حاشیەی باشە پس ما نیاز بە یک ناسیونالیزم در برگیرندە داریم کە بتونە این خردە فرهنگ های کە در تنوعاتی کە در جامعەی کوردستان وجود دارە تبدیل بە قدرت کنە اونها را بە رسمیت بشناسە و آنها را در کنار خودش بە نوعی در جهت همبستگی بیشتر جامعە کوردستان بە سمت رهایی از اونها استفادە کنە پس تعریفی کە ما از ناسیونالیزم کوردستانی داریم باید تعریفی کاملا مدنی باشە کە در آن قدرت هماهنگ کنندە است نە حاکم یعنی تصوری کە ما از قدرت در آیندەی جامعەی کوردستان داریم این باشە ما یک مجموعەی اداری داریم یک نظام و اتوریتە داریم کە هماهنگ کنندە است نە حاکم بر مردم، اگر هماهنگ کنندە باشە اون موقع همەی این تنوعات می تونە ارزش وجودی خودشون رو را داشتە باشن بە رسمیت شناختە بشن و بتونن بە عنوان یکی از عناصر قدرت در جامعەی کوردستان تعریف بشن.

موانع لازم در روند جنبش آزادیخواهی کوردستان بخصوص جنبش آزادیخواهی در استان های ایلام و کرماشان چیست؟ چگونە می توانیم با سیاستهای رژیم در این استانها مقابلە کنیم؟

مانع اصلی کە وجود دارە اینە کە ما اسیر سیاستهای کولونیالیستی شدیم و هنوز ذهن ما با مسائل کرماشان و ایلام درگیر نیست ما بە همون اندازە کە با مسائل مهاباد و ارومیە و سنندج درگیر هستیم باید بە همان اندازە با مسائل ایلام و کرماشان درگیر باشیم. روند درگیر شدن ما از این مسیر می گذرە کە شما یک زمینەی دیالوگ رو باید آمادە کنی چ در دیالوگ روزانەی ما و چ در دیالوگ سیاسی ما و چ در دیالوگ فرهنگی ما، اجازە بدین بە عبارتی دیگر این مسئلە رو طرح کنیم اون هم اینە کە مانعی کە در راە ما وجود دارە اینە کە نظام کولونیالسیتی در ایران بە ما گفتند کە اونها کوردی خیلی کورد نیستند اونها مذهب دیگەی دارند اونها اصلا جزء جنبش رهایی بخش کوردستان نبودن، این تصور رو شما موقعی قبول کنید بە اون معنا خواهد بود کە اساسا این مناطق رو بە دغدغەی روزانە خودتون در پیگیری رهایی کوردستان خارج کردین یعنی شما عملا بە شیوەی خودآگاه و ناخودآگاە قبول کردین کە رهایی شرق کوردستان تنها متعلق بە استان سنندج و استان ارومیە و ... است اولین چیزی کە ما باید یاد بگیریم اینە کە ما موقعی کە فکر می کنیم و در پروسەی فکری و رفتاری خودمون انجام میدیم اینکە این مانع را برداریم موقعی کە فکر می کنیم در مورد اینکە بتونیم چگونە ناسیونالیزم کوردستانی رو تقویت کنیم باید ایلام و کرماشان در این معادلە وجود داشتە باشن و جزء اولویتها طبقەبندی بشن پس مانع اصلی تصوری است کە ما باید این رو کنار بزاریم و چگونە باید این مسیر را طی کنیم اینە کە دیالوگ با این مناطق رو باید با این مناطق شروع کرد چ در سطح رسانەی مون و چ در سطح گفتاری افراد تاثیر گذار چ در سطح ارتباط روزانەی کە برقرار می کنیم حتی کلماتی کە  بکار میبریم در زبان کوردی اگر من بە سورانی حرف میزنم بعضی جا ها میتونە اون کلماتی کە متعلق بە لهجەی کلهوری و ... است متعلق بە اون مناطق است اون رو دخیل کنم پس روندی کە می تونیم شروع کنیم یک روند دیالوگ مدار است و این دیالوگ را با نخبەهای این جامعە با نیروهای فرهنگیش  نیروهای کە در اون جامعە قدرت بیان دارن نیروهای کە در اون جامعە قدرت نفوذ دارن و بعد اینو بە سطح دوم و سطح  سوم تا اینکە در جامعە انعکاس پیدا کنە و ساطع بشە پس ما باید تصورمون رو نسبت بە اون منطقە تغییر بدیم و ما باید روند دیالوگ با اون منطقە بە معنای سهیم کردن خاطرات روزانەی خودمون بە معنای دستاورد روزانەی خودمون بە معنای آیندەی کە ترسیم می کنیم همەی اونها را با اونها تقسیم کنیم تا بتونیم این اتفاقی کە لازمە در اون منطقە را سبب بشە.

مذاکرە و دیپلوماسی همیشە یکی از گزینەهای حل مسئلەی کوردستان بودە و هست، در این بارە حتی رهبر فرزانەی کورد د. قاسملو می فرمایند: "مذاکرە مانند پرنسیب بخشی از مبارزە است". بە نظر شما آیا مذاکرە بە تنهایی در رسیدن ملت کورد بە مطالبات خود کافی است؟ یا بایستی باید با استعمارگر کوردستان جنگید؟

مذاکرە و دیپلوماسی یک ابزار هستند یک هدف نیستند پس ابزار گاهی مواقع میتونە کارکرد داشتە باشە و گاهی موارد میتونە کارکرد نداشتە باشە بەعبارتی هدف غایی ما مذاکرە و دیپلوماسی نیست هدف غایی ما رهایی کوردستان است. هدف نهایی ما اینە کە کوردستان بە رهایی برسە و انسانهاش در آن آزاد باشند پس اگر هدف شما رهایی کوردستان است تمام ابزاری کە میتونە این مسیر را هموار کنە شما باید مدنظر داشتە باشی مذاکرە و دیپلوماسی چ در صلح و چ در جنگ وجود دارە نە کسی میتونە این را انکار کنە و نە کسی میتونە از اون غافل بشە، ولی مذاکرە و دیپلوماسی هدف غایی ما نیست برای یک سرزمینی کە تصرف شدە مذاکرە و دیپلوماسی در مسیر این رهاییە نە اینکە تمام این مسیر باشە شما در مسیر رهایی کوردستان جدا از مذاکرە و دیپلوماسی مسیر نظامی، مسیر اقتصادی، مسیر فرهنگی، مسیر مقاومت مدنی داری مسیر برخورد روزانە با نیروهای کولونیالیستی دارید کە سرزمین شما را تصرف کردند پس برای اینکە بە اون سمت بری بە اون سمت رهایی حرکت کنید همەی این ابزارها وجود دارند و همەی این ابزارها در زمان و مکان خودشون میتونە معنا داشتە باشند اما اگر ما فرض مون بر این باشە کە مذاکرە و دیپلوماسی رو هموارە در دستور کار قرار دهیم و اون را تبدیل بە هدف کنیم اون اشتباهی است کە هیچ ملتی اون رو تجربە نکردە بە اصطلاح جزء اون دستە از مردم هم باشیم مردمانی کە بە رهایی سرزمینی رسیدند هدفشون این بودە کە بتونن استقلال وجودی خودشون رو بدست بیارن و در این مسیر از تمام ابزارهای کە لازم بودە اون را بکار بردند از اون استفادە کردند کە طبیعتا دیپلوماسی و مذاکرە هم یکی از این مسیرها بودە رهبران کوردستان بە فرض مثال: دکتر "قاسملو" و حتی "سمکو شکاک"کە از مذاکرە استفادە کردند دلیلش بر این نبودە کە مذاکرە هدف غایی اونها بودە بلکە ابزاری بودە از  ابزارهای کە مسیر را برای رهایی کوردستان بیشتر هموار کنە بە همین دلیلە کە شما در رسیدن بە رهایی با شبکەی با مجموعەی از ابزار مواجهەین کە هر کدام از آنها میتونە در این مسیر بە شما کمک کنە از جملە مبارزەی مسلحانە یا بە اصطلاح همون مقاومت مسلحانەی کە در جامعەی کوردستان وجود داشتە مقاومت مسلحانە در کوردستان بخشی از سیستم دفاعی این ملتە و وجودش نە تنها لازمە بلکە اینکە اجبارە یک اجبارە کە باید وجود داشتە باشە و همزاد و همراە این جامعە بە مسیر خودش ادامە بدە چون کە شما حتی بعد از رهایی بە اون نیاز دارین و تا روزی کە جامعەی شما فرهنگ شما سرزمین شما وجود داشتە باشە بە این نیروی مبارز نظامی در دورەی برای رهایی مبارزە میکنە، در دورەی برای دفاع مبارزە میکنە، در دورەی برای تهاجم استفادە میکنە، اما همراە و همزاد یک ملت، یک سرزمین و یک مردمانی است کە میخوان بە زندگی خودشون ادامە بدن بە همین دلیلە کە مسئلەی مقاومت نظامی مبارزەی نظامی مسئلەی نیست کە بتونی حتی بە مانند مذاکرە بە اون نگاە کرد ببین مذاکرە و دیپلوماسی ابزاری بودند از ابزارهای کە در این مسیر بە شما کمک می کنند اما مسئلەی نظامی گری هم همزاد شماست همراە شماست با شما حرکت میکنە در هر مقطعی کارکرد خاص خودش رو دارە کە میتونە بە شما کمک کنە بە همین دلیلە کە ما باید غایت خودمون کە رهایی کوردستان رو بعنوانی تابلویی بزرگ بعنوان چراغ راهنما بعنوان مسیری کە باید بە اون برسیم مدنظر قرار دهیم نە ابزارهای کە در این مسیر وجود دارند اینها ابزار هستند مقطعی موقت و تاکتیکی هستند اما رهایی کوردستان یک غایتە یک هدفە کە در این مسیر شما را همراهی خواهد کرد.  

آقای دست پیش خستە نباشید، ممنون از اینکە برای این مصاحبە وقت گذاشتید.

خیلی ممنون شما هم خستە نباشید.