تحلیل سیاست‌های دولت ایران در تقلیل هویت فرهنگی ملت کوردی: بررسی روند ادغام زبانی و مداخله در مراسم‌های فرهنگی
هومن سمکو
چکیدە:
هویت فرهنگی یکی از اساسی‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده ملت‌ها است که از طریق زبان، آیین‌ها، و نمادهای فرهنگی حفظ و منتقل می‌شود. در ایران، سیاست‌های فرهنگی دولت در قبال ملت کوردی همواره با رویکردهای همگون‌سازی و کاهش تنوع زبانی و فرهنگی همراه بوده است. این مقاله به بررسی سیاست‌های هدفمند دولت ایران در راستای کاهش رنگ و غنای فرهنگ ملت کوردی، از طریق ادغام کلمات فارسی در زبان کوردی و مداخله در مراسم‌های فرهنگی، به عنوان ابزارهایی برای کاهش استقلال فرهنگی و هویتی اثنوس کوردی، می‌پردازد. این پژوهش نشان می‌دهد که چنین سیاست‌هایی، علاوه بر اثرات زبانی و فرهنگی، پیامدهای اجتماعی و سیاسی گسترده‌ای نیز دارند.
۱. مقدمه
هویت فرهنگی یکی از مولفه‌های بنیادین هر ملت است که از طریق زبان، آداب و رسوم، باورها، و ارزش‌های مشترک شکل می‌گیرد و به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود. در ایران، ملت کوردی با وجود داشتن زبان، موسیقی، سنت‌ها و سبک زندگی متمایز، همواره تحت فشارهای فرهنگی و سیاسی قرار گرفته است.
یکی از روش‌های دولت ایران برای کاهش تأثیرگذاری هویت ملت کوردی، ترویج و تحمیل زبان فارسی از طریق سیاست‌های آموزشی، رسانه‌ای و فرهنگی است. علاوه بر این، مراسم‌های فرهنگی که به‌عنوان بستری برای احیای هویت اثنوس کوردی عمل می‌کنند، تحت محدودیت‌های شدید قرار گرفته‌اند. هدف این مقاله، بررسی راهبردهای دولت ایران در کاهش هویت فرهنگی ملت کوردی از طریق دو محور اصلی است:
ادغام زبانی: چگونه دولت با گسترش کلمات فارسی در زبان کوردی، موجب تضعیف استقلال زبانی ملت کوردی شده است؟
مداخله در مراسم‌های فرهنگی: چگونه دولت از طریق نظارت، سانسور و ایجاد محدودیت در برگزاری جشن‌ها و آیین‌های کوردی، تلاش کرده است تا هویت فرهنگی این ملت را کم‌رنگ کند؟
۲. سیاست‌های زبانی و ادغام کلمات فارسی در زبان کوردی
زبان، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های هویتی است که در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی ملت‌ها ریشه دارد. زبان کوردی، با وجود پیشینه غنی و گویش‌های مختلف آن (سورانی، کرمانجی، هورامی و غیره)، به دلیل سیاست‌های زبانی دولت ایران همواره تحت تأثیر فرایند فارسی‌سازی قرار داشته است. این سیاست‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
۲.۱. حذف و جایگزینی واژگان کوردی با کلمات فارسی
یکی از روش‌های دولت ایران برای کاهش قدرت زبان کوردی، ترویج استفاده از واژگان فارسی در مکالمات روزمره، کتاب‌های درسی، رسانه‌ها و حتی اسناد رسمی است. در بسیاری از مناطق کوردستان، استفاده از معادل‌های فارسی به جای کلمات کوردی تشویق یا حتی اجباری شده است. این روند، به‌ویژه در مناطقی که تماس مستقیم بیشتری با نهادهای دولتی دارند، سریع‌تر پیش می‌رود.
۲.۲. کنترل رسانه‌های کوردی و جلوگیری از تولید محتوای زبانی مستقل
در حالی که رسانه‌ها ابزار مهمی برای حفظ و ترویج زبان و فرهنگ کوردی محسوب می‌شوند، دولت ایران کنترل شدیدی بر رسانه‌های کوردی اعمال می‌کند. شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی کوردی که در ایران فعالیت می‌کنند، عمدتاً به زبان فارسی برنامه پخش می‌کنند یا محتوای آن‌ها توسط دولت سانسور می‌شود. در مقابل، شبکه‌های کوردی خارجی که از کوردستان عراق یا اروپا پخش می‌شوند، در داخل ایران با محدودیت‌های شدید مواجه‌اند.
۲.۳. نظام آموزشی و حذف زبان کوردی از مدارس
آموزش زبان مادری یکی از حقوق اساسی هر ملت است. با این حال، در ایران، زبان کوردی از نظام آموزشی رسمی حذف شده و آموزش به زبان فارسی انجام می‌شود. این مسئله منجر به تضعیف ارتباط نسل‌های جدید با زبان مادری و جایگزینی آن با فارسی شده است.
۳. مداخله در مراسم‌های فرهنگی و تغییر در خرده‌نظام فرهنگی ملت کوردی
مراسم‌های فرهنگی یکی از مهم‌ترین ابزارهای حفظ و تقویت هویت ملی هستند. در میان ملت کوردی، جشن‌ها و آیین‌هایی مانند نوروز، جشن پیرشالیار، جشن‌های موسیقی محلی و مراسم‌های ادبی همواره نقش مهمی در انتقال هویت فرهنگی ایفا کرده‌اند. اما دولت ایران با اعمال سیاست‌های مختلف، تلاش کرده است این مراسم‌ها را محدود یا دچار تغییر کند.
۳.۱. محدودیت در برگزاری جشن‌های کوردی
جشن‌های ملت کوردی، به‌ویژه نوروز، به‌عنوان یکی از نمادهای هویت کوردها، همواره تحت کنترل شدید بوده است. دولت ایران از روش‌های مختلفی برای کنترل این جشن‌ها استفاده کرده، از جمله:
ایجاد محدودیت‌های امنیتی: در بسیاری از مناطق، برگزاری جشن‌های عمومی نوروز با حضور گسترده نیروهای امنیتی همراه است که باعث ایجاد فضای ترس و محدودیت‌های غیررسمی می‌شود.
تحریف محتوای جشن‌ها: برخی از مراسم‌های سنتی کوردی با تغییرات اجباری همراه بوده‌اند تا از محتوای فرهنگی و هویتی آن‌ها کاسته شود.
۳.۲. سانسور موسیقی و ادبیات کوردی
موسیقی و شعر کوردی، به‌عنوان ابزارهای انتقال هویت، همواره با محدودیت‌های دولتی روبه‌رو بوده‌اند. بسیاری از هنرمندان کوردی اجازه انتشار آثار خود را ندارند، و اشعار و ترانه‌هایی که به موضوعات ملی و هویتی اشاره دارند، از رسانه‌های دولتی حذف می‌شوند.
۳.۳. تضعیف مراسم‌های مذهبی و آیینی کوردی
مراسم‌هایی مانند پیرشالیار، که ریشه در تاریخ و فرهنگ ملت کوردی دارند، از سوی دولت ایران مورد بی‌توجهی قرار گرفته و در برخی موارد حتی محدود شده‌اند. این در حالی است که مراسم‌های مذهبی رسمی که با سیاست‌های دولت هماهنگ هستند، مورد حمایت قرار می‌گیرند.
۴. پیامدهای اجتماعی و فرهنگی سیاست‌های همگون‌سازی
سیاست‌های فرهنگی دولت ایران تأثیرات گسترده‌ای بر ملت کوردی داشته است که می‌توان آن‌ها را در چند محور بررسی کرد:
تضعیف زبان و فرهنگ کوردی: با کاهش استفاده از زبان کوردی در زندگی روزمره، نسل‌های جدید ارتباط خود را با هویت فرهنگی خود از دست می‌دهند.
افزایش احساس نارضایتی و بیگانگی اجتماعی: سیاست‌های محدودکننده فرهنگی باعث افزایش نارضایتی در میان ملت کوردی و تقویت گرایش‌های هویتی می‌شود.
گسترش گرایش به رسانه‌های خارجی: به دلیل محدودیت رسانه‌های کوردی در ایران، بسیاری از کوردها به رسانه‌های خارجی روی آورده‌اند که این امر موجب کاهش نفوذ رسانه‌های دولتی شده است.
۵. نتیجه‌گیری
سیاست‌های فرهنگی دولت ایران در قبال ملت کوردی، شامل ترویج زبان فارسی، محدودیت در برگزاری مراسم‌های فرهنگی و کنترل رسانه‌های کوردی، به‌طور هدفمند در جهت کاهش هویت فرهنگی این ملت طراحی شده‌اند. حفظ و احیای زبان و فرهنگ کوردی، نیازمند تغییر در سیاست‌های دولتی، افزایش آگاهی اجتماعی و تلاش‌های جامعه مدنی برای مقابله با روند همگون‌سازی فرهنگی است.
