اشارە: در چند روز اخیر تلویزیون بی بی سی فارسی مصاحبەای با مصطفی هجری، مسئول مرکز اجرایی حزب دموکرات کوردستان ایران منتشر کرد. آقای مصطفی هجری در این گفتگو بە تببین مشی و سیاست‌های حزب در خصوص موضوعات مهم سیاسی ایران و کوردستان پرداختە است. این گفتگو مدتی پیش از اتحاد مجدد حزب دموکرات کوردستان ضبط شدە و بعد از این رخداد مهم سیاسی منتشر گشتە است. "کوردستان" از حیث اهمیت موضوعات مورد بحث در مصاحبە اقدام بە بازنشر آن کردە است
آیا حزب شما بەدنبال جدایی از ایران می‌باشد؟
رژیم جمهوری اسلامی، حتی قبل از آن رژیم پهلوی، این چنین میان مردم تبلیغ کردەبودند کە حزب دمکرات کوردستان ایران جدایی طلب است. ما خواهان جدایی نیستم، سالهاست مبازرە می‌کنیم برای تشکیل یک حکومت دمکراتیک سکولار فدرالی در داخل ایران. وقتی کە از فدرالیسم صحبت می‌کنیم، بدین معناست کە ما می‌خواهیم در چهارچوب جغرافیای ایران باقی بمانیم.
آیا فکر نمی‌کنید زمان آن رسیدە کە مبارزە مسلحانە را کنار گذاشت؟ چهار دهە است کە شـما با جمهوری اسلامی درگیر هستید و هنوز نتیجەای ندادە است، فکر نمی‌کنید باید این شیوە را عوض کرد؟
شکل مبارزەی ما را در ایران، نوع عکس‌العمل حکومت تعیین می‌کند، کاش اینطور نبود. شما اطلاع دارید حزب دمکرات کوردستان ایران، از بدو تأسیس جمهوری اسلامی ایران بسیار سعی کرد مشکل مردم کوردستان ایران را با جمهوری اسلامی از راە مذاکرە حل کند. در این راە ما هزینە دادەایم، دکتر عبدالرحمن قاسملو در رابطە با این مذاکرات در وین بە دست دیپلمات ـ تروریست‌های جمهوری اسلامی ایران شهید شد. ولی در مقابل همەی این خواستەهای ما، جمهوری اسلامی بە جز سرکوب، اعدام، کشتار اعضا و فعالین ما و ترور مسئولین حزب دمکرات کوردستان ایران، تابەحال هیچ جواب مثبتی ندادە است. ما هم این حق را بە خودمان می‌دهیم کە از همەی راەهای مشروع، کە مبارزە مسلحانە برای ما یک دفاع است علیە رژیم جمهوری اسلامی استفادە کنیم.
چند دهەی گذشتە، بخصوص دهە اول انقلاب ایران، بارها می‌شنیدیم پیشمرگ‌های کورد، بسیجی‌ها و سربازان ایرانی را سر می‌بریدند، واقعا حزب شما و پیشمرگ‌های شما این کار را با یک انسان دیگر می‌کردند؟
این هم یکی از آن اتهامات است کە عوامل رژیم برای لکەدار کردن مبارزات حزب دمکرات کوردستان ایران و ملت کورد بطور کلی تبلیغ کردند. وگرنە بە نظر من مبارزە حزب دمکرات کوردستان ایران، یکی از سالم‌ترین و انسانی‌ترین مبارزات ایران بودە است.
چرا اینطوری فکر می‌کنید؟
زمان شهید دکتر قاسملو یکی از فرماندهان خیلی زبدەی حزب دمکرات کوردستان ایران را از حزب اخراج کرد، تنها بە این دلیل کە وقتی زیر فشار بمباران‌های جمهوری اسلامی زندانی‌ها را از یک محل بە محلی دیگر می‌بردیم، با زندانیان بد رفتاری کردە بود.
برای بسیاری از کوردهای مخالف جمهوری اسلامی، می‌گویند جنگ بین حزب دمکرات و کوملە یکی از سیاهترین وقایع تاریخ کوردستان ایران است، آیا شما بە عنوان بخشی از رهبری آن زمان حزب دمکرات و اکنون احساس نمی‌کنید کە اشتباە کردید؟
شاید از طرف حزب دمکرات کوردستان ایران آن زمان اشتباهاتی شدە است. متأسفانە آن زمان عقاید کوملە و سیاست‌ها و ایدەهایشان طوری بود کە حزب دمکرات کوردستان ایران را تحمل نمی‌کردند. آن زمان بودند مسئولانشان کە می‌گفتند مبارزەی ما مقدم بر همە باید با حزب دمکرات کوردستان باشد. چون بالاخرە جمهوری اسلامی یک روز از بین می‌رود ولی حزب دمکرات کوردستان ایران برای چپ، آن زمان همیشە خطر دارد. اینها بوژوازی هستند. آنان کە خودشان را نمایندەی طبقەی کارگر می‌دانستند، با احزاب بورژوا پایان ناپذیرند. بایستی آنها را از پا درآورد.
ما می‌بینیم در ایران هر وقت حرکت‌هایی در کوردستان شروع می‌شود، حتی در میان گروههای مخالف بە عنوان یک حرکت جدایی طلبی تلقی می‌شود، آیا شما توانستەاید ارتباطی را با گروەها و شخصیت‌های سیاسی مخالف جمهوری اسلامی داشتە باشید؟
ما با بسیاری از گروەها و احزاب اپوزیسیون ایرانی، ارتباط داشتەایم و حال نیز ارتباط داریم. با احزاب ملیت‌های ایرانی ارتباط داریم و با آنها هماهنگی و ارتباط داریم. بەعلت محدودیت‌ها و فشارهایی کە تابەحال در این مدت روی حزب دمکرات کوردستان ایران بودە، ما نتوانستەایم آنطور کە لازم است، حزب دمکرات کوردستان ایران و مبارزات مردم کورد در کوردستان ایران را آنطور کە هست را بە سایر هم‌وطنانمان برسانیم.
در کوردستان عراق پایگاەهای شما، هدف حملات موشکی سپاە پاسداران قرار گرفتە است، این تا چە اندازە روی فعالیت‌های شما یا فشار دولت اقلیم کوردستان، بە شما تاثیر داشتە کە فعالیت‌هایتان را محدود کنید؟
فشار از دو طرف بودە، هم از طرف رژیم جمهوری اسلامی و هم از طرف حکومت اقلیم کوردستان و احزاب کورد ساکن کوردستان عراق. ما هم توانستەایم، در این میان یک تعادل ایجاد کنیم کە بتوانیم آنجا ماندگار بشویم و این حدود از مبارزاتمان را کە آنجا امکان دارد، بتوانیم ادامە دهیم.
آیا نگران نیستید از فشارهایی کە جمهوری اسلامی، بخصوص با حملات موشکی اخیر بە اربیل، بە جاهای دیگر داشتە؟ ممکن است این فشار باشد بە اقلیم کوردستان کە شمار را مجبور کنند آن منطقە را ترک کنید؟
جمهوری اسلامی این فشارها را آوردە و از حکومت اقلیم کوردستان مشخصا خواستە کە ما را از کوردستان اخراج یا حداقل خلع سلاحمان کنند. ولی تابەحال خوشبختانە این اتفاق روی ندادە است.
ارتباط حزب دمکرات کوردستان ایران با سایر احزاب کورد مخالف ایرانی چطور است؟
الان با هیچکدام از احزاب کورد اپوزیسیون ایرانی، تنش نداریم. رابطەمان، رابطەای دوستانە است. با بعضی از آنان، ما یک ائتلاف بوجود آوردیم بەنام مرکز همکاری احزاب کورد اپوزیسیون ایرانی کە با همدیگر همکاری می‌کنیم. با آن گروهی کە انشعاب کردەبود، ما مدت بیش از یک سال است در مذاکرە هستیم. بە هدف اینکە بتوانیم باری دیگر همگام شویم. در این مورد هم گام‌های مثبتی برداشتەایم.
البتە چند سال پیش من از شما شنیدم، گفتید امیدوار هستید آیا این بار با چند سال پیش تفاوت دارد؟
بلە، تفاوت دارد. چون آن زمان کە من گفتم امیدوار هستیم، شاید آن وقت مذاکراتمان در مراحل ابتدایی بودە است.
این سوالی است کە چرا دو حزب دمکرات نمیتوانند با هم متحد شوند، چیزی کە شما بە لحاظ مانفست می‌شود گفت خیلی بەهم نزدیک یا عین همدیگر هستید؟
در واقع انشعاباتی کە حداقل از زمانی کە رژیم جمهوری اسلامی ایران روی کار آمدە، یعنی در طول این بیشتر از سە دهە، بە جز نخستین انشعاب، بقیە هیچ کدامشان مبنای فکری، تشکیلاتی و سیاسی نداشتەاند. بلکە بیشتر بر اثر تفاوت در رفتارها و تعامل با یکدیگر بود.
این مسئلەی رهبری حزب را چگونە حل می‌کنید، آیا بە فکر این هستید کە یک شورا تشکیل شود یا نە توافق شدە کە چە کسی رهبری حزب را در دست داشتە باشد؟
تاکنون بە این توافق رسیدەایم کە حزب دمکرات کوردستان ایران، بە همین عنوانی کە الان هست، حزب متحد همین عنوان را خواهد داشت. لوگوی حزب دمکرات کوردستان ایران، لوگوی رسمی حزب دمکرات کوردستان ایران خواهد بود. علاوە بر آن توافق شدە کە من تا تشکیل کنگرەی مشترک، رهبری حزب دمکرات کوردستان ایران را بر عهدە داشتە باشم. ما در مذاکراتمان توافقاتی کردەایم کە در کنگرە اعضای رهبری جدیدی کە انتخاب می‌شوند افرادی باشند کە از هر دو طرف انتخاب شوند.
در چند سال گذشتە در تظاهرات بەخصوص در مناطق غیرکوردنشین شعارهای شنیدیم، رضا شاە روحت شاد و بە گواە خیلی از نیروهای مخالف، سلطنت‌طلب‌ها و رضا پهلوی یک نیروی مخالف هستند کە نمی‌شود آنان را نادیدە گرفت، آیا شما هیچ وقت با این سلطنت‌طلب‌ها، با آقای پهلوی تماس گرفتەاید و با آنان صحبت کردەاید کە بتوانید در جنبەهای مشترک بتوانید باهم همکاری کنید؟
من دو بار با آقای رضای پهلوی ملاقات داشتم. بحث‌های کردیم ولی بە نتیجە نرسیدیم کە بتوانیم با هم همکاری کنیم.
شما الان می‌گوید یک سیستم فدرالی، حتی ایشان با این مخالف است؟
خود آقای پهلوی، خیلی متمایل‌تر بود. ولی گروهش، آرای خیلی متفاوت و گاها متضاد هستند. بەهمین جهت هم یکی از دلایل اینکە هنوز هم هیچکدام از سازمان‌های سیاسی نتوانستەاند، با ایشان ائتلاف کنند ما می‌بینیم بە علت همین اختلافات است.
با سازمان مجاهدین خلق چە؟ می‌دانم در سالهای گذشتە شما با هم همکاری می‌کردید ولی سازمان مجاهدین گفت شما را اخراج کردند بەخاطر اینکە مخفیانە داشتید با جمهوری اسلامی مذاکرە می‌کردید؟
در سالهای اخیر نە، ارتباط نداشتیم، آن هم اشکالش برمی‌گردد بە خود سازمان مجاهدین. در شواری ملی مقاومت یک عضو مؤثر بودیم، بعد از آن بیرون آمدیم. آنها می‌گویند حزب دمکرات را خارج کردەایم. ما مقتقد هستیم یک روز اختلافات حزب دمکرات کوردستان ایران و مبارزات مردم کورد، باید در تهران از طریق مذاکرە حل شود. این مسئلەای بودە کە سازمان مجاهدین با آن مخالف بودە است.
ما شاهد بودیم اخباری منتشر و تأئید هم شد کە نمایندگانی از احزاب کوردی از جملە حزب شما از طریق یک سازمان غیرانتفاعی و غیردولتی با ایران مذاکراتی داشتە است، می‌توانید بە ما بگوئید پیشنهادات ایران بە شما چی بود؟
مرکز همکاری احزاب کورد ایرانی، یعنی این چهار حزب بودیم کە یکی از آنها ما هستیم، در این بحثها قرار گرفتیم. آن هم نە مذاکرەی مستقیم با نمایندگان جمهوری اسلامی ایران، بلکە یک سازمان نروژی پادرمیانی کرد.
یعنی شما هیچ وقت با نمایندگان جمهوری اسلامی رودرو نشدید؟ نخیر.
یعنی حاضر بودند کە امتیازاتی بە شما بدهند، برگردید بە ایران و حزب تشکیل بدهید و فعالیت آزاد داشتە باشید و اسلحە را کنار بگذارید؟
جواب‌های کە از طریق این مرکز بە ما می‌رسید این بود کە جمهوری اسلامی در این مدت فقط هدفش این بود کە اطلاع پیدا کند کە آخرین خواستەهای ما و نظرات ما در رابطە با ادامەی این مذاکرات چیست. وقتی خواستەهای ما را شنید دیگر جوابی نداد. یعنی آنها مشخصا نگفتند کە از این خواستەهای کە شما در نظر دارید، چە چیزی و چە حقوقی بە شما دادە می‌شود یا دادە نمی شود.
آیا مبارزە مسلحانە از همان روز اول انقلاب، گزینەی اول حزب دموکرات بود؟
نخیر، از ابتدا حزب دمکرات کوردستان ایران خواستار مذاکرە با جمهوری اسلامی ایران بود کە تازە بر سر کار آمدە بود. آن زمان جمهوری اسلامی در واقع نیروهایش، نیروهای پسماندە از رژیم شاە بود در پادگان‌ها، نیروهای نظامی و انتظامی در واقع پراکندە شدە بودند، آن زمان پیشنهاد مذاکرە دادە بودند. آن زمان یک هئیت از ایران تعیین شد کە مرحوم داریوش فروهر هم یکی از آنان بود، مدت یک سال آمدند با حزب دمکرات کوردستان ایران، کوملە و چند حزب دیگر کە در مهاباد بودیم مذاکرە کردند. ولی در آخر متأسفانە معلوم شد کە این مذکرات از طرف جمهوری اسلامی ایران برای کسب وقت بودە است. وقتی کە آنها توانستد نیروهای پراکندەشان را سازماندهی کنند، بار دیگر بە مهاباد و دیگر شهرهای کوردستان ایران حملە کردند و مذاکرات قطع شدند.
آیا دفتر سیاسی حزب دمکرات کوردستان ایران، از مذاکراتی کە دکتر قاسملو در سال ١٣٦٨، با نمایندگان جمهوری اسلامی در اتریش خبر داشتند؟
دور نخست مذاکراتی کە دکتر قاسملو با نمایندگان جمهوری اسلامی در وین داشت، ما در دفتر سیاسی حزب اطلاع نداشتیم. ولی بعد از سفری کە دکتر قاسملو بە اروپا داشت و آن مذاکرات را کردە بود، در برگشت این را بە ما گزارش داد. موافق این مذاکرات بودیم ولی مخالف این بودیم دکتر قاسملو خودش شخصا در این مذاکرات حضور داشتە باشد.
قرار را بر این گذاشتە بودیم کە هیئتی از حزب دمکرات کوردستان ایران، مأموریت پیدا کند با نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در اروپا. ولی متأسفانە اینطور نشد.
نقش جلال طالبانی رهبر اتحادیەی میهنی کوردستان ایران در آن موقع چە بود، می‌دانیم در دورهای اول مذاکرات حضور داشت، اما بعدا نبود و بەخصوص روزی کە دکتر قاسملو ترور شد ایشان نبودند. بعضی‌ها این شبهە را بەوجود آوردە بودند ممکن است با جمهوری اسلامی همکاری کردە باشد؟
مام جلال در موضوع شهادت و ترور دکتر قاسملو دخیل نبودە است. در دور اول مذاکرات مام جلال حضور داشت و نمایندگان جمهوری اسلامی ایران هم وعدەهای هم دادە بودند. ولی بعد دکتر قاسملو خودش بە ما گفت کە نمایندگان جمهوری اسلامی بە ما گفتەاند کە بعد از این خودمان با هم مذاكرە می‌کنیم، ما ایرانی هستیم، بحث‌هایمان را خودمان می‌کنیم، مشکلاتمان را خودمان حل می‌کنیم. لزومی ندارد کە افراد غیرە ایرانی در این مذاکرات حضور داشتە باشد کە منظورشان مام جلال بود. حتی این را گفتە بودند کە ممکن است مام جلال این بحثها را آشکار کند، آن موقع قرار بود این مذاکرت مخفی بماند تا مرحلەی دیگر پیش می‌رود. بەهمین جهت مام جلال در نوبت‌های دیگر بهتر است شرکت نکند.
جمهوری اسلامی از اول هدفش از این مذاکرە بە دام انداختن دکتر قاسملو بودە است و می‌دانست کە اگر مام جلال در نشست‌های دیگر حضور داشتە باشد، یا نمیتوانند بە هدفشان برسند و دکتر قاسملو را ترور کنند. یا اگر اینکە این کار را انجام دهند، برایشان خیلی گرانتر تمام می‌شود.
با برخی از افرادی کە قبلا در سطح بالایی عضو رهبری حزب دمکرات بودند صحبت کردم، بعضی از آنها دکتر قاسملو را متهم می‌کردند کە تک رو بودە، می‌گفتند با بدنەی حزب دمکرات نمی‌توانست ارتباط برقرار کند، حتی بعضی دیگر با آقای قاسملو نزدیک بودند می‌گفتند سال‌ها در اروپا زندگی کردە بودند، با خیلی از شخصیت‌های جهانی ارتباط برقرار کردە بودند، این مشکل حزب دمکرات، حتی بدنەی حزب دمکرات در سطح دفتر سیاسی بود کە نمی‌توانستند این ایدەهای کە آقای قاسملو داشت درک کنند، کدامش درست است؟
دکتر قاسملو شخصیتی داشت کە خیلی راحت، می‌توانست با هر کسی بە نسبت سواد، اندیشە، تفکر او می‌توانست صحبت کند. با یک استاد دانشگاە، استاد دانشگاە بود. با مردم عادی، پیشمرگان، اعضای حزب و مردم روستاها، درست مثل آنان صحبت می‌کرد.
ما می‌بینیم سە سال بعد در اروپا باز هم، دکتر صادق شرفکندی رهبر حزب دمکرات کوردستان ایران ترور می‌شود، شما از ترور دکتر قاسملو چیزی یاد گرفتید؟ چرا این اشتباە دوبارە تکرار شد؟
البتە این یک انتقاد بەجایی است بر حزب دمکرات کوردستان ایران. متأسفانە دکتر شرفکندی هیچ ملاحضەی امنیتی نمی‌کرد. بە همین جهت متأسفانە زود بە دام افتاد.
دادستانی آلمانی برای اولین بار، خیلی‌های می‌گویند بعد از دادگاە نورمبرگ، از جمهوری اسلامی ایران بە عنوان تروریسم دولتی نام برد و سران جمهوری اسلامی را متهم کرد کە در سازماندهی و اجرای این ترورهای نقش داشتە است؟
در یک دادگاە بی‌طرف ثالثی سران این حکومت بەعنوان تروریست شناختە و محکوم شدند. این یک نوع التیام زخم‌هایی بود کە ما بە عنوان بدنە حزب دمکرات کوردستان ایران و مردم کوردستان برداشتە بود از این ترورها.
بعد از حکمی کە صادر شد، آیا این حکم دادگاە میکونوس تأثیری بر رفتار جمهوری اسلامی در اروپا داشتە است؟
نە برای همیشە، برای مدتی جمهوری اسلامی ایران از ترور کنشگران سیاسی، رهبران احزاب اپوزیسیون کە بە اروپا رفت و آمد می‌کردند و یا در آنجا ساکن بودند، دست برداشت. ولی مطمئنا، در همین زمان هم مشغول برنامەها و توطئەهای خودش بودە است، بە اشکال دیگری از لحاظ جمع‌آوری اطلاعات، ایجاد واسطە. همچنان دیدیم در سالهای اخیر جمهوری اسلامی ایران باری دیگر این برنامەها را در اروپا شروع کردە است.
در چند سال گذشتە شما رهبر این شاخەی حزب دمکرات کوردستان ایران بودید، آیا تهدیدی علیە شما بودە؟ آیا شما نگران جانتان نیستید؟
توطئە چیدند، عوامل فرستادند، ولی خوشبختانە همەی اینها کشف شدە ، جمهوری اسلامی تا بە حال موفق نبودە، ولی من می‌دانم کە جمهوری اسلامی از این فعالیت، دست برنداشتە است.
می‌دانیم الان در ایران تظاهراتی در جریان است خیلی‌ها بە آن می‌گویند شورش گرسنگان بە خاطر مسائل اقتصادی، بەعنوان نمایندەی بخشی از گروەهای مخالف جمهوری اسلامی ایران، نمایندەی بخشی از کوردها، پیام شما بە سایر گروەها مخالف جمهوری اسلامی ایران چیست؟
فکر می‌کنم چە آن موقع کە حزب دمکرات کوردستان ایران خواستار خودمختاری بود، چە بعد از آن کە برنامەاش را تغییر داد و خواستار فدرالیسم بود، اینها خواستەهای مردم کورد در کوردستان ایران است. ما وقتی می‌توانیم این ادعا را داشتە باشیم کە مبارزات ما یک مبارزەی اصیل است کە بر مبنای خواستەهای مردم باشد. اگر مردم بخواهند ما مبازرە را ادامە می‌دهیم، اگر نخواهند مسلما مبارزەای در کار نخواهد بود.
