رضا دانشجو
مقدمه
انقلاب صنعتی و تحولات اجتماعی بعد از آن، باعث دگرگونی‌های اساسی در ساختار جوامع شد. هرچند شروع این تغییرات عمدتا در کشورهای پیشرفته بود اما به دلیل ارتباط گسترده بین ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف، این تغییرات بسیار زود به کشورهای جهان سوم هم رسید و آنها را هم متاثر کرد. شروع قرن بیست و یک و ورود فناوری‌های جدید سرعت این تغییرات را آنچنان زیاد کرد که دیگر نمی‌توان راه گریزی در مقابل آن یافت. مهم ترین خروجی این تغییرات، بوجود آمدن تفاوت‌هایی عمده در نگرش افراد جامعه به ویژه قشر جوان بود. تفاوت در ارزش‌ها، برداشت‌های فکری، انتظارات میان نسل جدید، والدین و گروه‌های سنی دیگر باعث شد تا نسل جدید حاضر به پذیرش نقشهای اقتدارگرای گروه‌های اجتماعی و الگوها و هنجارهای تعریف شده توسط آنها نشود. این تفاوت بین نسل جوان و نسل‌های دیگر تحت عنوان "فاصله نسلی"(Generation Gap) مطرح می‌شود. منظور از فاصله نسلی صرفا فاصله سنی نیست بلکه مجموعەای از هنجارها و ارزش‌هاست که نمی تواند مورد توافق دو نسل مختلف باشد. در صورت تداوم این فاصله و در واقع پیدا نکردن یک زبان مشترک برای فهم مطالب، این فاصله می‌تواند به یک دشمنی آشکار میان نسل‌ها و نوعی قطع ارتباط میان آنها منجر شود که از آن به عنوان "شکاف نسل‌ها" (Generation Cleavages) یاد می‌شود. این مرحله می‌تواند علامت شروع یک بحران اجتماعی باشد بحرانی که به دلیل چند تکه شدن جامعه آبستن حوادث ناگوار زیادی خواهد بود. روند شکل گیری ارزش‌ها اگر زمانی در مراکز آموزشی و خانواده بود اینک دسترسی گسترده به فناوری های نوین ارتباطی این هنجارها و روند جامعه پذیری را کاملا تغییر داده است. در مورد چرایی بروز پدیده "فاصله نسل‌ها" تحلیلگران نظرات متفاوتی دارند، عدەای توسعه اقتصادی را عامل اصلی می داند و عده‌ای دیگر ریشەهای آن در توسعه فرهنگی جستجو می کنند. یکی از فرضیەهای مهم در توجیه این پدیده مبتنی بر فرایند "نوسازی اجتماعی (Social Modernisation )" است که بر اساس آن نسل جدید با ارزش های نو بوجود می‌آید.
نکته مهم دیگر بحث تغییر هرم جمعیتی است که می‌تواند تاثیرات زیادی بر تحولات اجتماعی داشته باشد. دهەهای ۸۰ و ۹۰ شمسی را دهەهای تورم جوانی در ایران می‌دانند. "تورم جوانی (Youth Bulge )" زمانی به وجود می‌آید که قسمت قابل ملاحظه‌ای از جمعیت(۲۰ درصد کل جمعیت یا بیشتر) شامل نوجوانان و جوانان (گروه سنی ۲۴-۱۵) شود که در زمان پیروی از الگوی باروری بالا متولد شده و سپس در اثر کاهش میزان باروری، تعداد فرزندان متولدشده کاهش یابد. هر چند این امر می‌تواند به عنوان یک فرصت طلایی در اقتصاد یک کشور تلقی گردد اما در عرصەهای اجتماعی و فرهنگی نیاز به برنامه ریزی‌های خاص دارد.
باید گفت بحران‌های اجتماعی رخ داده در بعضی جوامع بصورت تدریجی به خاطر تغییر در عرصه هنجارها و ارزش‌های اجتماعی بوده است. علت این تغییرات را "هربرت موور" تغییر الگوی هرم جمعیتی به نفع جوانان یا همان تورم جوانی می‌داند که بر این اساس نسل جوان فضای فکری و ارزشی نسل گذشته را به چالش می‌کشد و جامعه را به مبارزه می‌طلبد. در همین راستا "هنری اوردال" معتقد است یک درصد تورم جوانی در جامعه به افزایش پنج درصدی منازعات اجتماعی _سیاسی منجر خواهد شد.
تفاوت نسل‌ها و جنبش سیاسی کوردستان
خبر درگذشت محمود آقایی، پیشمرگه دوران جمهوری کوردستان جامعه کوردستان را اندوهگین و غمبار کرد، مردی که تمام دوران زندگی‌اش را در راه مبارزه با رژیم های دیکتاتور برای رسیدن به آزادی و دموکراسی صرف کرده بود و لباس پیشمرگه تنها لباس دوران زندگی‌اش بود. اما درگذشت سوفی محمود جدا از بزرگداشت خاطرات یک پیر عاشق عرصه مبارزه، یادآوری دوباره یک موضوع مهم هم بود که سالهاست مورد غفلت و بی توجهی جریان سیاسی در شرق واقع شده است. اینکه یک جریان سیاسی به عنوان مثال حزب دموکرات در دهه هشتم حیات سیاسی خود به سر می‌برد و بسیار منسجم تر از گذشته و با ساختاری گسترده تر در حال فعالیت است، می تواند نوید بخش آیندەای روشن برای کوردستان باشد، اینکه هم اینک در میان اعضا و هواداران این حزب افرادی از چندین نسل مختلف حضور دارند نشانه پویایی و سرزنده بودن حزب دموکرات است اما سوال اساسی این است که آیا آنچه کسی مانند مرحوم سوفی محمود پیشمرگه پیشوا از دموکرات می‌دانست و انتظار داشت چقدر با دانستەها و خواستەهای یک عضو، هوادار یا یک جوان شرق که چند صباحی است دموکرات را شناخته است همخوانی دارد؟ شیوه تعامل و گفتگو با کسی که همنشین پیشوای فقید بوده با کسی که صرفا در قاب تصویر درباره دموکرات شنیده است چقدر می‌تواند شبیه باشد؟ نقش فناوری در این میان چیست؟ انقلاب ژینا در چند مرحله نشان داد که این موضوع مهم تا چه اندازه مورد غفلت قرار گرفته است. به عنوان مثال در اوج اعتراضات مردم شرق و سرکوب بیرحمانه مردم کورد توسط اشغالگران، این شکاف به خوبی نمایان شد جایی که جوانان کورد انتظار داشتند احزاب سیاسی کورد از مقاومت آنها پشتیبانی نظامی کنند اما احزاب کورد ترجیح دادند صرفا نقشی حمایتگر داشته باشند. در درستی موضع سیاسی احزاب کورد و وارد نشدن به بازی سیاسی رژیم شکی نیست شاید اینک بعد از گذشت چندین ماه و بررسی شرایط بسیار راحت تر بتوان دلیل و‌چرایی اتخاذ این موضع را تفسیر کرد اما یکی کمکی به رفع مشکل بوجود آمده نمی‌کند و مشکل اصلی همچنان باقی می‌ماند. این مشکل بسیار بزرگتر از مخالفت با یک تصمیم سیاسی است در واقع آنچه مهم است همان تفاوت نسل‌ها و نبود یک زبان مشترک برای گفتگوست. مسلما یک حزب سیاسی تصمیماتش مبتنی بر اصول و پرنسیپ حزبی و بدور از فضای هیجانی و احساسی است اما چطور باید این تصمیم سیاسی را برای نسلی که متفاوت می‌اندیشد و ابزار فهمیدنش هم متفاوت است توضیح داد. صدور یک بیانیه یک صفحەای از طرف یک جریان سیاسی یا یک خطابه سیاسی چقدر می‌تواند برای جوان امروز قابل فهم باشد اساسا بیانیه یا خطابه سیاسی در زندگی روزمره جوان امروز چه جایگاهی دارد؟ جوان امروزی که بیشترین دادەهایش را در مکانی و قالبی کاملا متفاوت از گذشته دریافت میکند را چطور می‌توان به پذیرش یک موضع سیاسی خشک و رسمی قانع کرد. آنچه در بحبوبه انقلاب ژینا به خوبی مشاهده شد، نبود این زبان مشترک و ارتباط رهبری جریان سیاسی با بدنه جوان بود که متاسفانه باعث شد برخی اوقات جریان‌های خودساخته و پوپولیست از فضای احساسی بوجود آمده استفاده کنند و به مدد کمک گرفتن از ابزار پذیرفته برای نسل جوان به سمپاشی ذهن جوانان انقلابی و دورکردن آنها از مسیر واقعی بپردازند.
آنچه اتفاق افتاد زنگ خطری بود برای جریان سیاسی درکوردستان ایران تا با بازخوانی جامعه بتواند مسیری جدیدی را برای ارتباط بین نسل‌های مختلف بویژه نسل جوان بیابد. مسلما همانگونه که اشاره شد این شکاف بتدریج و در طی سال‌ها بوجود آمده است و حل آن نیازمند یک برنامه ریزی و آسیب شناسی دقیق است و همتی مضاعف می‌طلبد. نباید فراموش کرد ادامه این روند منجر به یک بحران هویت خواهد شد و جوانان کورد آمال و آرزوهایش را در جای دیگری جستجو خواهد کرد جایی که مسلما نمی‌تواند نه برای او و نه برای آینده کوردستان ثمری داشته باشد. با "محمود آقایی"های نسل نو با زبان دیگری باید سخن گفت.
