جمال رسول دنخە
ویکتور هوگو از نویسندگان برجستە ادبیات جهان سخنی دارد با این مضمون کە در کنار هر کلیسایی یک مدرسە، در کنار هر خانەای یک مدرسە و در کنار هر مدرسە مدرسەای دیگر بسازید. این سخن بیانگر عمق اهمیت آموزش و پرورش است کە باید بە آن توجە داشت.
بنابر گزارشی کە از نتایج آزمون بین‌المللی پرلز اخذ و منتشر شدە کیفیت آموزش در ایران در سطح جهان جزو ضعیفترین آنهاست.
هر کدام از مواردی کە در این آزمون مشخص شدە است خود تفسیر زیادی دربر دارد. کیفیت آموزشی خود تعریف خاصی ندارد و پیچیدە است چرا کە این مفهوم در جریان آموزش تعریف می‌شود. کیفیت خود موضوعی حقیقی می‌باشد و بیشتر بە درون و معیارهای یک موضوع می‌پردازد. بعضی از اندیشمندان تربیتی بر این باور هستند باید کیفیت در معیارهای درونی نظام آموزشی جست تا بتوان بە کنە آن پی برد.
در برنامەریزی درسی رژیم ایران کتابهایی کە بە عنوان دروس آموزشی تهیە و توزیع می‌شود از خط ایدئولوژیک این رژیم باید از فیلتر ایدئولوژیک عبور کنند. شرط اول این است کە هیچ کتاب درسی نباید فاقد معانی مذهبی البتە اثنی عشری آن باشد. این موضوع مذهبی بە صورت متعصبانە و متحجرانە چنان بر آموزش و پرورش چیرە شدە است کە حتی ابتکار عمل را از زندگی شخص گرفتە است.
علی خامنەای رهبر رژیم جمهوری اسلامی ایران بارها تاکید کردە است کە بە علوم انسانی نیازی نیست و نباید این علوم تدریس شوند. برای همە ما این سخن تنها این را در ذهن ما بە تصویر می‌کشد کە گویا فقط چند کتاب مانند اقتصاد، علوم اجتماعی، فلسفە و منطق تدریس نشود و این هم چیز خاصی نیست؟!!!
اما باید یادآور شد علوم انسانی کە بنیان فکری هر جامعە می‌باشد خامنەای آن را بدون هیچ پروایی ممنوع التدریس می‌کند و از زیانهای فاجعەآمیز آن در کوتاه‌مدت و درازمدت مطلع نیستیم. درس‌های علوم انسانی محتوایی هستند کە چرایی تولید می‌کند نە باید. همە هم و غم آموزش و پرورش در همە جهان این است فردی را برای جامعە پرورش دهد دارای تبیین چرا باشد، سوال کند، پرسش داشتە باشد، فرضیە پیدا کند و ... جامعەای کە با چرا زندگی می‌كند جامعەای متحرک است و پویا. اما در سیستم آموزش و پرورش رژیم ایران بسیار سهل و بدون هزینە خامنەای و سران این رژیم از طریق دستگاههای اجرایی خود بدون کمترین هزینە فردی را پرورش می‌دهند کە دارای چرا نباشد و حرکت را از او بگیرند.
بە همین سبب کتابهایی کە در سیستم آموزش و پرورش ایران تدریس می‌شوند کتابهایی بودە کە ذهن دانش آموزان را از پرسش باز خواهد داشت و در طی رشد زندگی این دانش‌آموز حتی اگر بە دانشگاه وارد شود نە چیزی خواهد آموخت و برای خود و جامعە مفید خواهد شد. بلکە او فقط دارای توانایی خواندن و نوشتن است با مدرکی دانشگاهی.
عدم کیفیت آموزش، یکنواختی کسل‌کنندەای بە همراە خواهد داشت کە دانش‌آموزان در طی تحصیل بە این نتیجە خواهند رسید کە رفتن بە مدرسە و امتحانات تنها رفع تکلیف است. در مرحلەای دیگر عدم تحمل این یکنواختی موجب پدیدە ترک تحصیل می‌شود. کە در واقع بخشی از هدف رژیم ایران نیز آن بودە است دانش‌آموزان رغبتی بە ادامە تحصیل نداشتە باشند.
از سویی دیگر کتب و مباحثی کە در مدارس باید تدریس شوند بە امکانات زیادی نیاز ندارد. برای مثال کتابی کە در آن عکس تروریست محسن حججی و قاسم سلیمانی آمدە است و از دانش‌آموز در جملەای بدین مضمون: "سرباز وطن را رنگ‌آمیزی کنید". دیگر نیازی نیست کە معلم بە تفسیر و تشریح آن بپردازد. یا کتابی بە مانند شیمی و فیزیک تنها مباحثی در کتاب گنجاندە شدە است کە نیازی بە آزمایشات نیست. بیشتر مباحث این کتابها بە فرمولها و قضایی مرتبط است کە برای زندگی شخصی هیچ، حتی برای علم امروزی نیز قابل استفادە نیست. گزارشی را کە مرکز آزمون بین‌المللی منتشر کردە است گویای آن است کە آموزش و پرورش در ایران دارد بە چە بیراهەای می‌رود.
دانش‌آموزی کە در طول سال یک آزمایش را با دستان خود انجام نمی‌دهد نمی‌تواند رغبتی بە درس خود داشتە باشد. ذهنی دانش‌آموز کە در دوران تحصیل ذهنی در حال رشد است با فرمول و رادیکال و جذر محصور می‌شود دانشی‌آموزی است نمی‌داند برای چە ریاضی و فیزیک می‌خواند. دانش‌آموزی کە از منطق و فلسفە محروم است نمی‌تواند دانش‌آموزی باشد فکر را بە شاقول صحت و درستی بسنجد. ذهن او درگیر مسائلی بسیار حاشیەای می‌شود کە وقتی بە سن اشتغال رسید می‌داند آن چە در مدرسە آموختە است موضوعاتی ساختگی بودە است و دارای معلوماتی غوطەور است. (در مقالە بعدی بە معلومات غوطەور می‌پردازیم)
کیفیت در آموزش و پرورش در ایران تنها گزینەای نیست کە کم کم پرورش در آن حذف می‌شود و بە قول خود اندیشمندان حوزە آموزش و پرورش در ایران ما بە جای این کە دانش‌آموز پرورش دهیم مشغول آن هستیم موش را برای مار آمادە کنیم کە آن چە را ما خواستیم آن باشد نە بیشتر نە کمتر.
