لیلا قاسملو
د. قاسملو به برابری کامل زن و مرد باور دارد و معتقد است سرزمین ما توسعه نیافته است، اما توسعه نیافتەترین وضعیت در جامعه به موقعیت زنان برمی‌گردد.
از نظر قاسملو، اولین مساله سنت جامعه کوردستان است که اجازه نداده است زنان به صورت کامل در مبارزه و زندگی، با به پای مردان حرکت کنند. او می‌گوید وقتی می‌گوییم زن نیمی از جامعه است یک واقعیت را گفتەایم اما باید اعتراف کنیم در کنار عقب‌ماندگی جامعه نسبت به حقوق زنان، حتی کسانی هم که اعتراف می‌کنند زنان باید به آزادی برسند هنوز تماما به این قناعت نرسیدەاند که زنان باید در تمام جنبەهای مبارزه و زندگی حضور برابر و یکسان داشته باشند. او این باور را دارد که حتی خود زنان هم اگر فرصتی برایشان ایجاد می‌شود متاسفانه این آمادگی را نشان نمی‌دهند که وظیفه و مسئولیت‌های خود را قبول کنند و آن را به عهده بگیرند.
از نظر د. قاسملو وقتی ما درباره حقوق زنان صحبت می‌کنیم این واقعیت را قبول کردەایم که مساله نابرابری زنان وجود دارد، درست مانند اینکه قبول کردەایم که کوردها باید حق تعیین سرنوشت داشته باشند. زنان خودشان باید حق تعیین سرنوشت خودشان را به دست بگیرند. اگر آنها به حق تعیین سرنوشت خودشان توجه نکنند دیگران هم به آن توجهی نخواهند کرد. زنان باید در فرداها در فعالیت و تلاش ملت ما مشارکت کنند. او با انتقاد از جمهوری اسلامی می‌گوید این رژیم زنان را دوباره به کنج آشپزخانەها تبعید کرده و در زیر چادر سیاه زندانی کرده است. اکنون اگر ایران زندان آزادی‌خواهان است یک زندان بسیار بزرگ برای زنان هم هست بنابراین مبارزه برای حقوق و آزادی زنان به هیچ وجه از مبارزه ملت ما برای دموکراسی و خودمختاری جدا نیست. از نظر قاسملو در هرجایی که دموکراسی بیشتر پیش رفتە و ملت‌ها به حقوق خود رسیدەاند زنان نیز آزادی بیشتری به دست آوردەاند و این سه مبارزه در راستای همدیگر هستند.
د. قاسملو با اذعان بە اینکە مبارزه برای یکسانی و برابری زنان از تلاش برای رهایی ملت کورد نیز سخت‌تر و طولانی‌تر است، می‌گوید تلاش برای حقوق زنان حتی پس از آزادی مردم کوردستان هم باید تداوم داشته باشد. ایشان نسل‌های بعدی را هم با مسئولیت آشنا می‌کند که باید مبارزه برای یکسانی و برابری زنان را در تمام ابعاد ادامه بدهند.
د. قاسملو دموکراسی را تمام و کمال آموخته است و خیلی طبیعی است که در مورد مساله زنان هم با تمام وجود به برابری و یکسانی با مردان باور دارد و برای آن تلاش می‌کند. از نظر وی رفع ستم ملی باید همزمان با رفع ستم علیه زنان پیش برود و حتی پس از رفع ستم ملی هم ادامه داشته باشد تا سنت‌های تاریخی که زنان را به حاشیه بردەاند پایان یابد. در اینجا با توجە بە پایبندی دکتر قاسملو بە دموکراسی و حقوق بشر و نگاە او بە زنان از این زاویە، لازم می‌دانم بە مسالە زنان از نگاە حقوق بشر اشارە کنم:
حق آزادی زنان و مبارزه با تبعیض جنسیتی از موضوعات مهم در پیگیری مستمر برابری جنسیتی و عدالت اجتماعی است. در طول تاریخ، زنان به دلیل جنسیت خود با چالشها و موانع متعددی از جمله دسترسی محدود به آموزش، فرصت‌های شغلی، نمایندگی سیاسی و حقوق اولیه مواجه بودەاند. مبارزه برای حقوق و آزادی زنان، مبارزەای مداوم برای از بین بردن نابرابری‌های جنسیتی سیستماتیک و تضمین فرصت‌ها و رفتار برابر برای همه افراد، صرف نظر از جنسیتشان است.
مبارزه با تبعیض جنسیتی این موضوعات را در بر می‌گیرد: آموزش و فرصت برابر برای تحصیل، اشتغال و دستمزد برابر و پیشرفت شغلی یکسان و پایان آزار و اذیت در محیط کار، حقوق قانونی و اصلاح نظام‌های قانونی از جملە خشونت خانگی، تجاوز جنسی، حقوق باروری و حقوق مالکیت، مشارکت در سیاست و فرایندهای تصمیم گیری، خشونت علیە زنان و قاچاق جنسی، پایان دادن بە فرهنگ ریشەدار تعصبات سنتی و افزایش آگاهی.
در پایان می‌توان گفت یکی از ویژگی‌های حقوق بین‌الملل در ابتدای قرن بیست و یکم توسعه چشمگیر آن در زمینه حقوق زنان بە عنوان انسان است. یکی از دلایل آن این است که توسعه یک کشور با مشارکت زنان در حیات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن ارتباط مستقیم دارد. از سال ١٩٤٥، یعنی پایان جنگ جهانی دوم و تاسیس سازمان ملل متحد که وظیفەاش حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و حمایت از حقوق بشر منجمله حق توسعه است تاکنون وضعیت زنان موضوع بیش از ٢٠ سند حقوفی بین‌المللی بوده که هر یک از این اسناد مبین و منعکس کننده مشکل خاصی در رابطه با موقعیت زن می‌باشند.
