حسام احمدی
نزدیک به ٨ دهه از تأسیس "حزب دموکرات کوردستان" می گذرد، حزبی که توانست نقطه عطفی تاریخی را در جنبش آزادی خواهی ملت کورد در راستای تأمین حقوق و آزادی‌های آن ایجاد کند. به عبارت دیگر، برای اولین بار در تاریخ ملت کورد، مبارزه برای آزادی در چارچوب یک "حزب مدرن" شکل می‌گیرد که با تعریفی نوین به آرمان‌های ملت کورد می‌نگرد. اگرچه جنبش حق‌طلبانه ملت کورد برای آزادی و پایان دادن به اشغالگری، تبعض، خشونت و سرکوب از طرف قدرت‌های منطقه‌ای که کوردستان و ملت کورد را مانع اصلی تحقق رویاهای فاشیستی خود تلقی می‌کردند به شیوه‌های گوناگون و در مراحل مختلف وجود داشته است، اما تأسیس حزب دموکرات توانسته است فصل نوینی از مبارزه ملی-دموکراتیک مردم کوردستان را نمایان سازد و دیواری به عنوان تغییر در تفکر، بین مراحل گذشته و عصر جدید مبارزه خود بکشد. دیواری که پایه آرمان‌های ملت کورد را مستحکم‌تر و مردم کورد را در یک هویت مشترک یعنی "ملت" تعریف و سازمان دهد و فرصت را برای هویت طلبی و تحقق خواسته‌های برحق اقشار گوناگون جامعه کوردستان/ روژهلات فراهم کند تا در راستای بنیاد نهادن جامعه‌ای مدرن، گام‌های موثر بردارد.
اهدافی که حزب دموکرات برای تغییرات عمیق ساختاری در جامعه کوردستان دنبال می‌کرد، زمینه‌سازی برای شکل‌گیری جامعه مدنی از طریق سازمان و تشکلات صنفی و مدنی برای اقشار گوناگون جامعه مانند زنان، جوانان می‌باشد که در واقع بیانگر درک درست از قابل اهمیت بودن قشرهای گوناگون جامعه و نقش موثری که می‌توانند در راستای حفظ هویت واقعی آنها که مدام در معرض تهدید قرار گرفته است نهادینه و توسعه یافتن دموکراسی در جامعه کوردستان ایفا کنند، می‌باشد. جامعه مدنی برای سیستم دموکراتیکی که جمهوری کوردستان در دستور کار خود قرار داده بود، نه تنها تهدیدی علیه حکومت و قدرت سیاسی محسوب نمی‌شود، بلکه شکل‌گیری آن بەخصوص در آن زمان که برای اولین بار فرصت کشیدن نفسی آزاد برای ملت کورد مهیا شده بود، مسئله‌ای حیاتی برای شکوفایی جامعه کوردستان و تداوم گام‌های دموکراتیک قلمداد خواهد شد که می‌توانست در روند تغییرات و تحقق حقوق برابر میان افراد جامعه و بەخصوص میان زنان و مردان موثر باشد. جامعه مدنی که در آن نهادها و گروه‌ها و افراد به طور مستقل در مورد خواسته‌های خویش تلاش کنند و تصمیم بگیرند و جدا از دولت عمل کنند، چنین ساختاری که با گسترش افکار عمومی در جهت ايجاد دموکراسی و بحث آزادی مدنی تاثیرگذار باشد. هدف، ايجاد فضایی برای بروز و شکل گیری "هویت و هستی" فرد در جامعه می‌باشد، که بر خلاف گذشته، بر مبنای حق و وظایف آنان در جامعه تعریف می‌شود. این فضا زمینه گفت‌وگويی است که نه تنها جامعه مدنی آن را ميان شهروندان، بلکه ميان شهروندان و دولت هم ايجاد می‌کند تا بتواند پلی ميان شهروندان برای پیگیری و دفاع از خواسته‌های آنان با دولت باشد.
سیاست حزب دموکرات در رابطه با تأسیس اتحادیەهای زنان و جوانان دموکرات کوردستان در دوران جمهوری کوردستان واکنشی بود در برابر نظم موجود وقت در جامعه کوردستان که به دلیل سیاست‌های اشغالگران عقب مانده، بی سواد و محروم از فرهنگ پیشرفته‌ای بود تا بر توسعه جامعه تأثیر بگذارد. از طرف دیگر، زمینه‌ساز بود برای پایان دادن به ساختار "مرد سالارانه" جامعه که در واقع این امر ناشی از تصمیم رئیس خانواده، قبیله و طایفه بود. فلسفه این تغییر برگرفته از خوانش واقع بینانه حزب دموکرات برای پایان دادن به بدبینی زندگی در سایه فرهنگ عقب مانده و جستجوی "هستی" و خلق انسان عقلانی جدید که آگاه به هویت خود می‌باشد است. این اقدام گامی موثر در جهت ساختن جامعه‌ای مدرن و تلفیق نقاط قوت اقشار مختلف جامعه کوردستان مانند زنان، جوانان و..غیره، در خدمت توسعه و زندگی نوین است. زیرا با تأسیس "اتحادیه زنان دموکرات کوردستان" است که برای اولین بار افکار و استعداد زنان و دختران کورد برای توسعه آرمان‌های این قشر موثر سازماندهی و به بستری قوی برای مبارزه زنان کورد در کوردستان ایران یا همان روژهلات تبدیل خواهد شد.
اگرچه شرایط آزادی کوردستان در آن زمان، به دلیل وضعیت نامناسب حاکم بر منطقه، مانع اجرا و افشای دیدگاه‌ها و برنامه‌های حزب دمکورات و جمهوری کوردستان در تمام مناطق کوردستان برای خدمت به اقشار مختلف جامعه بود و از سوی دیگر، توافق و چراغ سبز برخی از قدرت‌های بین‌المللی که در منطقه حضور داشتند، یاری دهنده رژیم سلطنتی برای سازماندهی مجدد نیروهایش بود تا بار دیگر دیکتاتوری خود را از طریق خشونت و استبداد بر کوردستان تحمیل و بر آزادی‌های نهادینه شده که حزب دموکرات با تاسیس جمهوری دموکراتیک کوردستان به عنوان نقطه عطفی در تاریخ مبارزاتی ملت کورد ایجاد کرده بود، غلبه کند. با این حال، پایان جمهوری کوردستان توسط رژیم سلطنتی، نتوانست مردم کوردستان را از تلاش کردن برای تحقق حقوق و آزادی‌هایشان منصرف و به هویت‌طلبی در ذهن زنان، جوانان و بقیه قشرهای جامعه کوردستان پایان دهد، بلکه به سرآغازی برای پیوستن به یک جنبش آزادیخواهی پایان ناپذیر در میان مردم کوردستان تبدیل شد که امروزه پس گذشت نزدیک به ٨ دهه مقاومتر از گذشته نمایان می‌شود.
اگر جایگاه نهادهای صنفی و مدنی کورد مانند اتحادیه‌های زنان، جوانان، دانشجویان، محیط‌زیست، انجمن های ادبی و مراکز آموزش زبان کوردی و...غیره، که در حال حاضر نقش اساسی را در کوردستان و در خدمت به آرمان‌های مشروع ملت کورد ایفا می‌کنند از لحاظ زمانی به سه مرحله تقسیم کنیم، می‌توان گفت که مرحله اول شکل گیری اندیشه‌های مدرن و دموکراتیک در راستای تغییر ریشه‌ای در جامعه کوردستان می‌باشد . این ایده با تأسیس حزب دموکرات در سال ١٣٢٤ شکل می‌گیرد و بعداً با تأسیس جمهوری کوردستان و تشکیل تشکل‌های مدنی مانند زنان و جوانان به مرحله اجرا درآمد. در این مرحله است که "هویت و هستی" فرد درک و بازنگری خواهد شد و جایگاه خود را در جامعه پیدا می‌کند.
مرحله دوم، با سقوط سلطنت در سال ١٣٥٧ آغاز می‌شود و تا سال ١٣٧٢ ادامه خواهد یافت، که از آن می‌توان به عنوان یکی از حساس‌ترین و سخت‌ترین دوره مبارزه برای مردم کورد و اقشار گوناگون جامعه کوردستان نام برد. وضعیتی که پس از سقوط رژیم پهلوی در ایران ایجاد شد، امید را در میان ملت‌های تشکیل دهنده ایران برای استقرار نظامی دموکراتیک و سکولار ایجاد کرد، از این رو در کوردستان با توجه به تجربه نه چندان زیاد کار سازمانی، ولی جوانان و سایر قشرهای جامعه خیلی سریع شروع به بازسازی تشکیلات خود در شهرها و روستاها می‌کنند، به امید اینکه بتوانند در تثبیت دموکراسی و آزادی نقش‌آفرینی کنند. اما دیری نگذشت که با به قدرت رسیدن رژیم اسلامی و اعلام جهاد علیه ملت کورد و حمله ور شدن به کوردستان، رویا و امیدهای مردم کورد به طور کلی و بخصوص جوانان، زنان و... غیره را از زندگی آزاد و متمدن به وضعیتی دشوار و غیر قابل پیشبینی تغیر خواهد داد. در چنین شرایطی است که جوامع کوردستان به ویژه جوانان، زنان، دانشجویان و روشنفکران کورد درگیر مبارزه‌ای خونین که بر آنان تحمیل شده است، می‌شوند، ولی با این حال، برخلاف ایدئولوژی و اعتقادات رهبران رژیم اسلامی که با شعارهای مذهبی و افراطی از جوانان فارس، ترک و غیره برای ادامه جنگ علیه ملت کورد استفاده ابزاری می‌کردند، در کوردستان تحت تفکر مدرن حزب دموکرات و رهبران مجرب آن مانند "دکتر قاسملو و دکتر شرفکندی" نه تنها مانع آلوده شدن ناسیونالیسم کوردی در میان مردم کوردستان و بەخصوص جوانان با فاشیسم-ملی که در دوره پهلوی و فاشیسم-مذهبی که علیه کوردستان وارد جنگ شده بود، بلکه، پیوسته بر دموکراتیک بودن جنبش ملی کوردستان تاکید و اشاره شده است که جنگ ملت کورد در روژهلات علیه نظام دیکتاتور مذهبی حاکم بر ایران است که مانع آزادی، امنیت و رفاه مردم کوردستان می‌باشد، نه علیه ملت‌های تشکیل دهنده ایران که متاسفانه اغلب در کوردستان تحت تأثیر تعبیرات غلط رژیم، با مردم کوردستان وارد جنگ شده‌اند. از سوی دیگر، در سخت‌ترین شرایط تحمیلی توسط رژیم، سبک زندگی و اهمیت ارزش‌های اجتماعی در جامعه و حتی در صفوف مبارزات مردم کوردستان به حاشیه نرفت. کودکانی که به دلیل تنفر از رژیم به مبارزه ملحق شده‌اند، اجازه حضور در میدان جنگ را نداشتند و در اتحادیه جوانان شروع به فعالیت می‌کردند تا اینکه به سن قانون برای تصمیم‌گیری برسند و بدانند هدفشان از این مبارزه چیست.
مرحله سوم، به ابتدای سال ١٣٧٨ تاکنون برمی‌گردد که در کوردستان یک مبارزه مدنی همه جانبه جریان دارد و مسئله تحقق حقوق-ملی ملت کورد به قوی‌ترین معیار برای تعیین حقوق و آزادی مردم کوردستان تبدیل شده است.
در این مرحله کار تشکیلاتی به صورت گسترده‌تری نسبت به گذشته در برنامه‌های حزب دموکرات و حتی تشکل‌های صنفی قرار می‌گیرد، به این معنا که نه تنها منجر به سازماندهی بیشتر اعضای تشکلههای صنفی و مدنی کوردستان در کشورهای غربی برای انعکاس مطالبات خود و تهدید و فشارهایی که رژیم اسلامی ایران بر آزادی و حقوق آنها در کوردستان ایران ایجاد کرده است، بلکه با افزایش سطح آگاهی و احساس مسئولیت، مردم به تشکیل نهادهای دیگر مدنی اعم از زیست محیط، انجمن‌های ادبی، مراکز آموزش زبان کوردی و ..غیره، برای توسعه جامعه کوردستان دست یافته‌اند .
شاید این چند مثال کافی باشد تا نقش و جایگاه حزب دموکرات کوردستان ایران را به عنوان منبع اصلی و الهام بخش برای قشرهای گوناگون جامعه کوردستان در جهت تامین و تحقق هویت وهستی آنان نشان دهد، آن هم با درک درست از جامعه کوردستان که علیرغم جنگ‌های تحمیل شده پی در پی، تبعیض سیستماتیک، فقر و بیکاری، فضای کاملا امنیتی همراه با خشونت و..غیره، که بر آن رواداشته شده است، ولی با این حال کوردستان و جنبش‌های دموکراتیک سیاسی، اجتماعی و اندیشه‌های مدرن نهادینه شده در آن، الگوی واقعی عشق به زندگی آزاد و دموکراتیک برای آینده ایران و ملت‌های تحت ستم در آن تلقی می‌شود.
