فواد محمودی
در تاریخ معاصر، جنبشهای ملی و سیاسی نقش مهمی در توسعه و پیشرفت جوامع ایفا کرده‌اند. احزاب سیاسی نمایندگان مردم هستند و در بسیاری از کشورها، این احزاب با همکاری و تعاون میان خود، به تأسیس جنبشهای ملی می‌پردازند. در کوردستان نیز، جنبش ملی احزاب کورد برای تأسیس و توسعه یک نهاد سیاسی قدرتمند و متحد، نیازمند همکاری و تعاون میان احزاب ملی و مذهبی فعال است. در این مقاله، به بررسی تاریخچه جنبش ملی احزاب کورد، نیاز ملت کورد به احزاب قدرتمند و متحد، و درس‌هایی که از مرکز همکاری احزاب کورد و نیاز به توسعه این سازمان به تمامی احزاب ملی و مذهبی فعال در کوردستان می‌توان گرفت، پرداخته می‌شود.
عنوان
١. تعریف جنبش ملی احزاب کورد
٢. تاریخچه جنبش ملی احزاب کورد در کوردستان ایران
٣. نیاز ملت کورد به احزاب قدرتمند و متحد
٤. مرکز همکاری احزاب کورد و نقش آن
٥. اهداف و تأثیر جنبش ملی احزاب کورد
٦. مانع‌ها و چالش‌ها در توسعه جنبش ملی احزاب کورد
٧. افق‌های آینده جنبش ملی احزاب کورد
٨. مشارکت جنبش ملی احزاب کورد در تصمیم‌گیری‌های سیاسی
۱.تعریف جنبش ملی احزاب کورد
در جهان امروز، جنبشهای ملی نقش مهمی در جوامع و فرهنگ‌ها بازی می‌کنند. این جنبش‌ها عواملی اساسی هستند که به جوامع امکان می‌دهند هویت خود را حفظ کنند و برای تحقق اهداف خود تلاش کنند.
جنبش ملی به گروهی از افراد اشاره دارد که در پی تحقق هدفی مشترک به هم متصل هستند. این گروه‌ها ممکن است بر اساس عوامل مختلفی شکل گیرند، مانند مذهب، فرهنگ، تاریخ یا زبان مشترک. جنبشهای ملی به دنبال حفظ هویت فرهنگی، خودمختاری یا استقلال هستند و از مکانیزم‌های مختلفی برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند.
جنبشهای ملی کوردستانی نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی و زبان کوردی در برابر تهدیدهای فرهنگی و سیاسی ایفا می‌کنند. این جنبش‌ها با ارائه آموزش‌های زبانی و فرهنگی، حفظ آداب و رسوم مردم کورد و ترویج آنها در جامعه کمک می‌کنند.
بسیاری از جنبشهای ملی کوردستانی به دنبال به دست آوردن استقلال یا خودمختاری برای مناطق کوردستان هستند. این جنبش‌ها با تحرکات سیاسی و اجتماعی خود، تلاش می‌کنند تا به جامعه‌ای برسند که استقلال یا خودمختاری را تجربه کند.
جنبشهای ملی کوردستانی تأثیر قابل توجهی بر این منطقه و مردم آن داشته‌اند. این جنبش‌ها با مطالبه حقوق کوردها و تأکید بر حفظ هویت ملی و مذهبی، فرهنگی و زبان کوردی، جامعه کوردستان را به سوی یک تغییر و تحول مثبت هدایت کرده‌اند.
جنبشهای ملی کوردستان به دنبال دستیابی به حقوق ملی، مذهبی، فرهنگی کوردستانی‌ها در کشورهایی که قلمرو آنها را تشکیل می‌دهند، یعنی عمدتاً ایران، عراق، سوریه و ترکیه، می‌باشد.
این جنبش‌ها در قرن ۲۰ میلادی از ناحیه تحولات روزافزون ناسیونالیسم کورد و بزرگ شدن آنها با استقلال‌طلبی و اتونومی مواجه شدند.
به طور کلی، این جنبش‌ها با موفقیت‌های متعددی مواجه شده‌اند و مسائل متعددی مانند هویت طلبی ملی، مذهبی ، فرهنگی داخلی و بین‌المللی را به وجود آورده‌اند.
٢. تاریخچه جنبش ملی احزاب کورد در کوردستان ایران
احزاب سیاسی کورد نیز همانند سایر کشورها و اقلیت‌های ملی، با ظهور مسئلهٔ سیاسی و جوانه‌های مبارزات ملی، به وجود آمدند. در سال‌های پس از جنگ جهانی اول و ناپدید شدن امپراتوری عثمانی، شورش‌ها و جنبش‌هایی در مناطق کوردستان به وجود آمد که به مطالبات مردم کورد در جهت استقلال و تأسیس کوردستان می‌پرداختند.
گفتمان‌های موجود در کوردستان را از زمان شکل‌گیری گروه‌های مختلف اجتماعی می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
١ـ گفتمان ناسیونالیستی:
اولین بار در کوردستان ایران به نام "کۆمەڵەی ژیانەوی کورد" یعنی جمعیت احیای کورد (١٣٢٤ ه.ش) به رهبری قاضی محمد که بعدها به حزب دموکرات کوردستان ایران تغییر نام داد، مطرح شد.
٢- گفتمان سوسیالیستی:
این گفتمان توسط حزب کومله (١٣٤٨) شکل گرفت که بعدها به حزب کمونیست ایران، کومله زحمتکشان کوردستان، کومله زحمتکشان کوردستان ایران و چند حزب کوچک دیگر تغییر نام داد.
٣- گفتمان اسلامگرایان:
این گفتمان اولین بار توسط احمد مفتی‌زاده از اعضای سابق حزب دموکرات کوردستان ایران در دهه پنجاه با تشکیل مدارس دینی در سنندج و مریوان شکل گرفت و بعد از انقلاب به اسم "مکتب قرآن" به فعالیت ادامه داده در سال ۱۳۵۹ احمد مفتی‌زاده و اکثر افراد موثر این گروه توسط دولت انقلاب اسلامی دستگیر و زندانی شدند.
در غیاب معمار این گفتمان افرادی وابسته به اخوان المسلمین کوردستان عراق اقدام به بیعت گرفتن از افراد نزدیک به این گفتمان از جمله ناصر سبحانی و... کردند که بعدها افرادی که بیعت کرده بودند به فعالیت در قالب اخوان ادامه دادند که بعد از اعدام ناصر سبحانی توسط رژیم، افراد ردە بالای این جماعت بیشتر به ارگان‌های حکومتی نزدیک شده به اسم "جماعت دعوت و اصلاح ایران" تغییر نام دادند.
٣- نیاز ملت کورد به احزاب قدرتمند و متحد
ملت کورد نیازمند احزاب سیاسی قدرتمند و متحد است تا بتوانند در مسیر توسعه و پیشرفت قرار بگیرند. احزاب قدرتمند و متحد قادرند تا با تأسیس نهادهای قوی، برنامه‌های کارآمد را برای مردم ارائه دهند و به دستاوردهای مهمی برسند.
١. احزاب قدرتمند و متحد می‌توانند به عنوان نماینده‌های قوی ملت کورد در سطح سیاسی عمل کرده و در برابر تهدیدات داخلی و خارجی به منافع آنها دفاع کنند.
٢. احزاب می‌توانند به عنوان صدای ملت کورد در سطح سیاسی فعالیت کرده و برای حفظ و تقویت هویت و فرهنگ آنها تلاش نمایند.
٣. احزاب می‌توانند برای رسیدگی به نیازهای اقتصادی ملت کورد، اصلاحات ساختاری، ترویج سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی و توسعه صنعت در مناطق کوردها تلاش نمایند.
٤. احزاب می‌توانند برای حفظ حقوق شهروندی ملت کورد، اصلاحات قضایی و قانونی، ترویج عدالت اجتماعی و حفظ آزادی‌های شهروندی در مناطق کوردها تلاش نمایند.
٥. تامین امنیت و پایداری: احزاب قدرتمند و متحد می‌توانند برای تامین امنیت و پایداری مناطق کوردها در برابر تهدیدات داخلی و خارجی، تقویت نظام دفاعی، همکاری با سایر گروه‌ها و جامعه بین‌الملل در جهت حفظ صلح و استقرار استقلال فعال شوند.
به طور کلی، نیاز به احزاب قدرتمند و متحد در ملت کوردها به منظور حفظ منافع، تقویت هویت، رسیدگی به نیازهای اقتصادی، حفظ حقوق شهروندان و تامین امنیت است.
٤. مرکز همکاری احزاب کورد و نقش آن در جامعه کوردستان
مرکز همکاری احزاب کورد یک سازمان است که هدف آن ایجاد همکاری و تعامل بین احزاب کورد در منطقهٔ کوردستان است. این سازمان تجربیات و درس‌های مهمی را به احزاب ملی و مذهبی فعال در کوردستان انتقال داده است.
تجربه مرکز همکاری احزاب کورد تجربه‌ای موفق از همکاری بین احزاب کورد را نشان داده است.
هرچند معدود احزابی تک روی‌هایی از جمله در همکاری با پسر دیکتاتور سابق ایران و امضای پیمان جورج تاون داشتند که نتیجه معکوس در انقلاب نوین مردم ایران داشت.
ولی فراخوان‌های اعتصاب سراسری در کوردستان از جمله آخرین آن در سالروز قتل حکومتی ژینا امینی در ۲۵ شهریور، نتیجه اتحاد و همبستگی احزاب است.
هدف این مرکز تقویت وحدت احزاب کورد و تأمین مصالح و مطالبات مشترک آنان بوده است. تجربه مرکز همکاری احزاب کورد نشان دهنده اهمیت همکاری و تعامل بین احزاب سیاسی است و می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق در راه توسعه احزاب ملی و مذهبی فعال در کوردستان مورد استفاده قرار گیرد.
درس‌هایی که از مرکز همکاری احزاب کورد به دست آمده است عبارتند از:
توسعهٔ همکاری بین احزاب مختلف
ایجاد شبکهٔ ارتباطی بین احزاب
تشکیل جلسات مشترک و همایش‌ها
ارائهٔ برنامه‌ها و سیاست‌های مشترک
رفع اختلافات و تعارضات بین احزاب
٥. اهداف و تأثیر جنبش ملی احزاب کورد
جنبش ملی احزاب کورد یک جنبش سیاسی است که در مناطق کوردنشین ایران، عراق، ترکیه و سوریه فعالیت می‌کند. این جنبش به دفاع از حقوق و منافع کوردها متمایل است و برای رسیدن به اهداف خود در سطح ملی و بین‌المللی تلاش می‌کند.
اهداف جنبش ملی احزاب کورد عموماً شامل موارد زیر است:
١. جنبشهای ملی احزاب کورد به حفظ و تقویت هویت فرهنگی، زبان، تاریخ و هویت قوم کوردستان اهمیت می‌دهد.
٢. جنبشهای ملی احزاب کورد برای حقوق سياسی کوردها در كشورهای مختلف فعاليت می‌كند. این شامل حق رأی، حضور در نظام سياسی، شكل‌گيری نهادهای كوردستانی و غيره است.
٣. جنبشهای ملی احزاب کورد به تأمین حقوق اقتصادی کوردها در مناطق مختلف کوردنشین اهمیت می‌دهد. این شامل توزیع عادلانه منابع، توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی و بهبود شرایط زندگی جامعه کورد است.
٤. برخی جنبشهای ملی احزاب کورد هدف خود را دستیابی بە خودمختاری یا استقلال در کوردستان قرار داده‌اند.
٥. جنبشهای ملی احزاب کورد به حفظ صلح و ثبات در مناطق کوردستان و پيشگيری از ناسازگاری‌های سياسی، نظامی و فرهنگی در منطقه تلاش می‌كند
٦. مانع‌ها و چالش‌ها در توسعه جنبش ملی احزاب کورد
توسعه جنبش ملی احزاب کورد با مانع‌ها و چالش‌هایی همراه است. برخی از این مانع‌ها شامل نابرابری در منابع و قدرت، عدم توافق میان احزاب، وجود منافع شخصی و ... است. برای توسعه موفق جنبش ملی احزاب کورد، باید این مانع‌ها و چالش‌ها را به خوبی شناسایی و مدیریت کرد.
توسعه جنبش ملی احزاب کورد با مانع‌ها و چالش‌هایی روبرو است که ممکن است توسعه و پیشرفت آن را محدود کند. برخی از این مانع‌ها و چالش‌ها عبارتند از:
١. وجود تقسیمات داخلی در جنبشهای ملی احزاب کورد حتی در یک حزب به دلایل اختلاف نظر درباره هدف‌ها، روش‌ها و استراتژی‌ها، باعث ضعف و ناتوانی در عملکرد جنبشهای کوردستان می شود.
٢. تضاد منافع: بین احزاب کورد ممکن است تضاد منافع وجود داشته باشد. هر حزب به دنبال حفظ و گسترش قدرت و تأثیر خود است و این ممکن است با همکاری و هماهنگی در جنبش ملی در تضاد باشد.
٣. فقدان منابع: برای توسعه جنبش ملی احزاب کورد، منابع مالی، سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری لازم است. اما ممکن است در دسترس نبودن منابع کافی، توسعه را محدود کند. که باید نخبگان جنبش به دنبال منابع برای تأمین خود باشند مثل جمع آوردی کمک‌های مردمی و سرمایه‌گذاری آن در کشورهای آزاد تا با سود این سرمایه نیازهای مالی جنبش را تأمین کنند.
٤. تداخل با سایر جنبش‌ها: جنبش ملی احزاب کورد ممکن است با سایر جنبش‌ها و گروه‌های سیاسی در منطقه تداخل داشته باشد. این تداخل ممکن است منجر به رقابت و ناسازگاری شود و توسعه جنبش را محدود کند. از جمله جنبشهای ملی با جنبشهای فکری و عقیدتی مثل مسلمان، و چپ‌ها. تمام احزاب کورد باید این را قبول کنند که ۹۰ درصد از ملت کورد مسلمان هستند پس می‌شود از مسلمان بودن این ملت بهرە بگیریم برای قدرتمند کردن ملتمان همچنان که عرب‌ها و ترک‌ها و فارس‌ها به خوبی از آن بهره گرفتند به جای جبهه‌گیری در مقابل عقاید جامعه از آن استفاده کنیم.
٥. تضاد با دولت: بستر قانونی و سیاسی برای توسعه جنبش ملی احزاب کورد در برخی کشورهای خاورمیانه، به خصوص در منطقه کوردستان، وجود ندارد. دولت‌ها علاقه‌مند به حفظ قدرت خود هستند و این باعث می‌شود که جنبشهای ملی احزاب کورد با آنها در تضاد قرار گیرد.
٦. فشار خارجی: برخی از قوانین بین‌المللی و تدابیر سیاسی خارجی ممکن است بر توسعه جنبشهای کوردی تأثیر بگذارند همچنان که در زمان رفراندوم کوردستان عراق و اشغال کرکوک در ۱۶ اکتبر هیچ قدرت خارجی بنا به مصلحت خود از ما دفاع نکردند.
٧. افق‌های آینده جنبش ملی احزاب کورد
جنبش ملی احزاب کورد افق‌های بسیاری دارد. با توسعه و تقویت احزاب ملی و مذهبی فعال در کوردستان، می‌توان به رسیدن به اهداف بزرگی امیدوار بود. افزایش قدرت سیاسی و تأثیرگذاری بیشتر در تصمیم‌گیری‌های سیاسی، از جمله افق‌های آینده جنبش ملی احزاب کورد است.
افق‌های آینده جنبش ملی احزاب کورد شامل موارد زیر می باشد:
١. تحقق خواسته‌های سیاسی: جنبش ملی احزاب کورد به دنبال تحقق خواسته‌های سیاسی خود هستند، از جمله حفظ و توسعه حقوق و منافع کوردستان و ملت کورد در کشورهای مختلف.
٢. جنبشهای ملی احزاب کورد باید در سیاست‌های منطقه‌ای نقش فعال داشته باشد و بر روابط بین المللی و منطقه‌ای تأثیرگذار باشد.
٣. جنبشهای ملی و مذهبی احزاب کورد به حفظ و ترویج فرهنگ، زبان و هویت کورد اختصاص دهد و سعی در حفظ آن در قالب قوانین، آموزش و رسانه‌ها باشد.
٤. سال‌هاست مردم کورد به دنبال رسیدن به خودمختاری و یا استقلال کوردستان هستند و جنبشهای ملی احزاب کورد باید برای تحقق این هدف تلاش کنند.
٥. حل مسائل داخلی: جنبشهای کورد سعی در حل مسائل داخلی خود، از جمله تحمل تفکرات و سلائق هم حیزبی های خود و دیگر احزاب باید داشته باشند و کمک کند تا مسائل داخلی کوردستان را از جمله فقر، بیکاری و نابرابری‌های اجتماعی ریشه‌ای حل و فصل کنند.
٧. همکاری با سایر گروه‌ها: جنبشهای ملی احزاب کورد باید به همکاری با سایر گروه‌ها، ملتها و قوم‌ها در راستای تحقق هدف‌های مشترک علاقه‌مند باشد. ما ایران را در نظر بگیریم از ملیت‌های مختلف از جمله کورد، ترک، بلوچ ، ترکمن، عرب، فارس و ... تشکیل شده با همکاری هم می‌توانیم بر غول دیکتاتوری مرکزگرا پیروز شویم پس باید زمینه همکاری با این ملتها را فراهم کنیم.
٨. مشارکت جنبش ملی احزاب کورد در تصمیم‌گیری‌های سیاسی
جنبش ملی احزاب کورد یک حرکت سیاسی است که به منظور تقویت وحدت و همبستگی بین احزاب کورد در مناطق مختلف جهان تشکیل شده است. این جنبش به منظور تامین حقوق و منافع کوردستان و جامعه کورد در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کند.
مشارکت جنبش ملی احزاب کورد در تصمیم‌گیری‌های سیاسی به دو شکل ممکن است:
١. در سطح داخلی: احزاب کورد در فرآیندهای تصمیم‌گیری داخل حزب خود باید شرکت کنند. آنها باید در اجلاس‌ها، نشست‌ها و جلسات حزب خود شرکت کرده و نظرات خود را برای تصمیم‌گیران داخل حزب به صراحت عرضه کنند.
٢. در سطح خارج: احزاب کورد با همکاری با سایر گروه‌ها، سازمان‌ها و احزاب سیاسی در سطح بین‌المللی می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های سیاسی مشارکت کنند. این شامل شرکت در کنفرانس‌ها، نشست‌ها و جلسات بین‌المللی است که به منظور بحث و تبادل نظر درباره مسائل سیاسی و حقوق کوردستان و جامعه کورد برگزار می‌شود.
