دیاکو دانا
پروسە انتخابات یکی از مولفەهای دموکراسی قلمداد می‌شود کە در آن میان حاکمیت و جامعە توافق می‌شود و حکومت بر اساس رضایت مردم زمام امور را بە دست می‌گیرد. جان لاک فیلسوف و نظریەپرداز لیبرال بریتانیایی در خصوص رابطە میان جامعە و حاکمیت می‌گوید: "حکومت مشروعیت خود را از جامعە کسب کردە و باید بدان پایبند باشد و اگر هر وقت مردم در باب آنکە حکومت مقتضیاتشان را بار آورد نمی‌کرد حق دارند آن حکومت را برکنار کنند." بە دیگر معنا می‌توان گفت انتخابات بە یکی از عناصر جامعە مدرن سیاسی محسوب می‌گردد. در کشورهای دموکراتیک و توسعەیافتە در جهان امروزی پروسەی انتخابات بە کلی نمایان است و افرادی کە از طریق انتخابات چە بەعنوان رئیس جمهوری و چە بەعنوان نمایندە مجلس و... برای مدت زمان تعیین شدە بە صحنە سیاست حضور پیدا می‌کنند و پس از اتمام دوران حضور در حکومت برای دیگران فرصت ایجاد می‌شود کە از طریق انتخابات در سیاست مشارکت داشتە باشند. بە تعبیری دیگر پروسە انتخابات نشان از تعویض قدرت است کە از هر نوع حاکمیت تمامیت‌خواە و خودکامە جلوگیری می‌کند.
پروسە انتخابات کە بە شیوە تمام معنا دارای رنگ و سیمای دموکراتیک است، در رژیم‌های دیکتاتور و تمامیت‌خواە بەمنظور نشان دادن سیمای ظاهری از دموکراسی و آزادی از پروسە انتخابات استفادە می‌کنند. ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی یکی از آن کشورهای است کە در آن حاکمیتی دیکتاتور وجود دارد انتخابات برگزار می‌شود. ساموئل هانتینگتون یکی از نظریەپردازان سیاسی آمریکا در کتاب "موج سوم انتخابات" نظام انتخاباتی در ایران را بە جریانی "گیج‌کنندە" تعریف می‌کند. سیستم انتخابات در نظام جمهوری اسلامی روندی نیست کە جمهوری اسلامی از همان بدات زمامداریش آن را در نظام حکومتشان قرار دادە باشند، بلکە پروسەای است کە از عصر انقلاب مشروطە کە خواهان آن بودند حاکمیت قانون و آزادی بە سیاق غربی وجود داشتە باشد پا بە عرصە گذاشت. در آن زمان مجلس شورای ملی در آن نمایندگان مجلس با رای مستقیم مردم بدان جان راە می‌یافتند. سپس و بعد از روی کارآمدن دولت مرکزگرای پهلوی انتخابات سیمایی ظاهری بە خود گرفت و تاکنون هم این جریان ادامە دارد. طی مدت ٤٥ سال حکومتداری جمهوری اسلامی، غیر از انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی، دور یکم ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی احزاب و سازمان سیاسی مخلتف توانستد در آن مشارکت داشتە باشند. اما سپس و در دهە ٦٠ خورشیدی و تاکنون تنها کسانی می‌تواند در سناریوی انتخابات خود را کاندیدا کنند بە ایدئولوژی این رژیم معتقد باشند کە ابتدا از اعضای این حزب بودند و بعد از انحلال این حزب افرادی کە از دو جناح اصلاح‌طلب و اصولگرا هستند می‌توان خود را برای سناریوی انتخابات کاندیدا کنند کە این روند تاکنون هم ادامە دارد.
آنچە جای توجە است این است ضمن اینکە رژیم جمهوری اسلامی با اعمال حاکمیتی بەتمام معنا و خودکامە بر جامعە ایران چرا مردم بە صندقهای رای دادن می‌رفتند؟ در هر دورەای چە در انتخابات ریاست جمهوری و چە در انتخابات مجلس شورای اسلامی و... مردم هر با بە دلیل در انتخابات جهت رای دادن حضور می‌یافتند. برای نمونە زمانی کە در سال ١٣٦٨، هاشمی رفسنجانی بەعنوان کاندیدای ریاست جمهوری مشارکت کرد، با شعار توسعەی اقتصادی و سازندگی و بە منظور باسازی کشور پس از ٨ سال ایران عراق مردم را بە سوی صندقهای انتخابات سوق داد. یا در انتخابات ریاست جمهوری در سال ١٣٧٦ آن زمان بە دلیل تبعات زیانبار ٨ سالەی ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی تمامی ابعاد را در بر گرفت و برای نمونە اقتصاد کشور تورم ٤٩ ٪ را بە خود گرفتە بود، بە بە لحاظ سیاسی کشور جوی محدود حکم فرما بود و بە لحاظ بین‌المللی نیز بەدلیل اقدامات تروریستی رژیم در خارج از کشور اعمال تحریم‌های اتحادیە اروپا پس از حکم دادگاە میکنوس بر جمهوری اسلامی، محمد خاتمی برای ایجاد اصلاحات و فضای باز سیاسی تحت نام "مردم سالاری دینی" توانست مردم را بە سوی صندقهای رای سوق دهد. یا پس از دوران ٨ سالە ریاست جمهوری محمود احمدنژاد کشور بەدلیل تحریم‌های کمرشکن اقتصادی و دولت محمود احمدنژاد بەدلیل برنامەی اتمی اعمال شدە بود جمهوری اسلامی برای نشان دادن "نرمش قهرمانانە" نیازمند کسی بود کە بتواند كشور را نجات دهد. حسن روحانی از جملە کسانی بود کە با شرکت در دور یازدهم انتخابات ریاست جمهوری بەمنظور حل مسئلەی اتمی و همچنین فضای بستەی سیاسی کە در دوران احمدنژاد بر کشور حکمفرما بود، مردم بەمنظور اینکە برای دیگر جریان اصلاح‌طلب بتواند وضعیت کشور را بهبود بخشد، در حوزەهای انتخابات جهت رای دادن آمدە شدند. در همان گرماگرم بود کە در دور دهم انتخابات مجلس شورای اسلامی اینبار نظر جناح اصلاح‌طلب توانست اکثریت رای‌ها را بە سوی خود جلب کند.
اما پس از اعتراضات دیماە سال ١٣٩٦ و پس از خروج دولت ترامپ از برجام اعمال تحریم‌های همە جانبە بر جمهوری اسلامی و همچین اعتراضات سال ١٣٩٨ کە رژیم را با بحران مشروعیت روبەرو کرد، در جریان انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال ١٣٩٨ و انتخابات ریاست جمهوری و شورای شهر و روستا در سال ١٤٠٠ میزیان مشارکت مردم در انتخابات کاهش یافت. مسئلەی دیگر کە در اینجا جای دارد درخصوص آن بحث کنیم این است کە جریان اصلاح‌طلب در سیستم جمهوری اسلامی تنها بەعنوان "سپاپ اطمینان" برای ماندگاری این رژیم بنگریم و نقش شبە اپوزیسیون را در جمهوری اسلامی ایفا می‌کردند و هدفشان تنها برخی اصلاحات در نظام کە رژیم با استفادە از این جریان توانست در رابطە با ماندگاریش سود ببرد.
هم‌اکنون روز ١١ اسفندماە سال جاری دوازدهمین دور انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری برگزار می‌گردد. آنچە حائز اهمیت می‌باشد این است کە پس از انقلاب ژینا و شرایط بحرانی کنونی در سطح بین‌المللی و داخلی، اینبار نیز میزان مشارکت مردم در چە حدی می‌باشد؟ در این رابطە موسسەی نظرسنجی "گمان" در طی رفراندمی آزاد کە مردم بەشیوە الکترونیک آن شرکت کردند، ٧٥٪ مردم این بە جمهوری اسلامی "نە" گفتە و خواهان روی کار آمدن نظامی دموکراتیک شدند.
