مصاحبە: شهرام سبحانی
اشارە: نوروز بعنوان جشن ملی کوردستان، جشنی با قدمت قامت تاریخ کە هر سالە در تمام نقاط مختلف این دیار کهن برگزار میشود. و مردمان این دیار بەشکلی یکنواخت و منسجم باوجود جو کاملا امنیتی خود را ملزم بە برپایی و شرکت در مراسمات نوروزی میدانند وهر سالە روح تازەی بە تاریخ و فرهنگ غنی خود می بخشند.
در این گفتگو با سوالاتی نظیر، " تفاوت نوروز کوردی با نوروز ایرانی چیست؟، پیامدهای مثبت جشن نوروز در روند گسترش جنبش آزادیخواهی کوردستان چ بودە است؟، چرا جمهوری اسلامی هر سالە با برگزاری مراسم های نوروزی در کوردستان مخالفت میکند و یک جو کاملا امنیتی را بجود میآورد؟، آیا احزاب کوردستان توانستەاند از جشن نوروز برای اتحاد میان خود استفادە کنند؟ " روبرو خواهیم شد کە برای پاسخگوی بە این سوالات مصاحبەی با آقای مادح احمدی، عضو رهبری حزب دموکرات کوردستان ایران خواهیم داشت.
آقای احمدی خیلی ممنون از اینکە دعوت ما را پذیرفتید ابتدا با این سوال گفتگو را شروع میکنیم. تفاوت نوروز کوردی با نوروز ایرانی چیست؟
بە باور من تفاوت نوروز در کوردستان با نوروزی کە در دیگر مناطق ایران برگذار میشود، یک تفاوت بنیادی است که میتوان آن را از جنبه‌های مختلف بررسی کرد. ایرانیها و کسانی که خود را ایرانی میدانند در ساده‌ترین حالت به گونه‌ای یکنواخت و شکلی به نوروزبه‌عنوان جشن فرا رسیدن سال نو وانجام مجموعه‌ای ازسنتهای ایرانی به آن می نگرند. در کناراین نیز، جریانهای تمامیت‌خواه از یک نگاه ایرانشهری به نوروز می نگرد و از‌‌‌آن بەعنوان «عید باستانی ایرانیان» یاد می کنند. اگرچه نوروز در کشورهای افغانستان، تاجیکستان و حتی در ارمنستان نیز برگزار میشود، ولی آنها معتقدند که نوروزعید باستانی ایرانیان است و از آن به‌عنوان ابزارهای برای یکنواخت‌سازی و ترویج «مفهوم فانتزی» یک ملت تحت عنوان «ملت ایران» استفاده می کنند.
در کوردستان مناسبت‌های نوروزی کاملاً با دیگر مناطق ایران و نگاه ایرانشهری تمامیت خواهان متفاوت است. به باور من نوروز در کوردستان یک ماهیت کاملاً سیاسی و هویتخواهی به خود گرفته است و نگاه ایرانشهری جریانهای تمامیت خواه را به چالش کشیده و محوریت کورد را به عنوان یک ملت برجسته نموده است. به عبارتی می توان آن را به‌عنوان مرحله‌ای نوینی از تقابل میان ناسیونالیسم کوردی و ناسیونالیسم ایرانی قلمداد کرد.
از سوی دیگر، نمادهای بکارگرفته در مراسم‌های نوروزی کوردستان، شعارها و محتوای پیامهای نوروزی، مشارکت زنان و نمود عینی برابری میان زن و مرد، وسعت جغرافیایی و... مجموعه‌ای ازعوامل دیگرهستند که نوروز کوردستانیان را از نوروز ایرانیان متمایز میکند.
پیامدهای مثبت جشن نوروز در روند گسترش جنبش آزادیخواهی کوردستان چ بودە است؟
جنبش ملی-دموکراتیک کوردستان در طول دهه‌های گذشته فراز و نشیب های زیادی را تجربه کرده است. بطور مداوم از سوی رژیم‌های اشغالگر کوردستان مورد سخت‌ترین سرکوب‌ها قرار گرفت است، ولی با وجود سالها سرکوب، شکنجه، اعدام، اعمال فشار سیاسی و اقتصادی و حمله‌ی نظامی علیه مردم و احزاب سیاسی کوردستان، این جنبش مسیر خود را در راه رسیدن به اهداف بنیادین خود پیموده وهیچ فشار و سرکوبی نتوانسته میسر این جنبش را منحرف و یا سد کند. مثلا، اگر درمقطعی شرایط بکارگیری مبارزه‌ای مسلحانه در مبارز با رژیم به مانند گذشته نبوده، این جنبش از حرکت نیافتاده است و دراشکال دیگر راه خود را در مبارزه با رژیم پیدا کرده است. با جرات می توان گفت که مردم کوردستان در مبارزه با رژیم جمهوری اسلامی ایران ابتکارعمل را در دست دارند و مبتکرانه عمل می کنند و این یکی از رازهای تداوم این جنبش است.
منظورم از این بحث این بود که بگویم نوروزاکنون در کوردستان به شکلی از مبارزه‌ای مدنی و مقاومت دمکراتیک در مقابل یکی از پیچیده‌ترین و مخوفترین ساختارهای سرکوب در جهان تبدیل شده است. از این رو پیامدهای دراز مدتی خواهد داشت که نمونه‌ای عینی آن را ما در مراسم‌های عظیم نوروزی درایلام و کرمانشاه دیدیم. تمام تلاش نهادهای امنیتی حکومت در طول دهه‌های گذشته این بود که این مناطق را از پیکره‌ای جنبش ملی -دمکراتیک کوردستان جدا کنند. نوروز ایلام برای همیشه ایده خیال‌پردازانه را وارونه کرد و نشان داد این مناطق بخشی جداناپذیر از جنبش سیاسی کوردستان هستند.
بنابراین، یکی از پیامدهای ماندگار و مهم نوروز امسال را تغییرتوازن قوا به نفع جنبش ملی مردم کوردستان و توسعه‌ی دامنه‌ی جغرافیایی فعالیت های هویتخواهانەای مراسم‌های نوروزی کوردستان است.
چرا جمهوری اسلامی هر سالە با برگزاری مراسم های نوروزی در کوردستان مخالفت میکند و یک جو کاملا امنیتی را بجود میآورد؟
همانگونە کە در پاسخ بە پرسش قبل بە آن اشارە کردەام، جمهوری اسلامی مخوفترین ساختار سرکوب را در جهان دارد و در طول دەهەهای گذشتە از وحشیانترین اشکال خشونت علیە مخالفان خود استفادە کردە است. اساسا یکی از پایەهای ماندگاری جمهوری اسلامی تا امروز، نظام سرکوب آن است و این یکی از ویژگیهای نظامهای مستبد و دیکتاتورهست. بنابراین، چنین نظامی برای تحلیل و برخورد با پدیدەها و تغییرات درون جامعە، از یک رویکرد کاملا امنیتی استفادە می کند. از این رو، طبیعی است کە آنها از یک دیگاە امنیتی با مراسم های نوروزی برخورد کنند. البتە نهادهای امنیتی حکومت باتوجە بە بررسیهای قبلی خود، درابتدای ماە اسفند تلاش کردند کە از طریق شورای شهرها و فرماندریها بتواند کنترل این مراسم‌ها را در دست بگیرند، ولی باتوجە بە اینکە ابتکار عمل در دست مردم و فعالین مدنی بود، آنها شکست خوردند و نتوانستند کنترل نوروز را بدست بگیرند.
همانگونە از سوال شما هم پیداست، این سیاست امنیتی تنها شامل نوروز امسال نمی شود. یاد دارم حدود ٢٢-٢٣ سال پیش، کە آن زمان وسعت برگذاری مراسم‌های نوروزی بیشتر در سطح محلات شهرها بود، در سنە (سنندج) شخصی بە اسم "سرهنگ دولتی" از اطلاعات نیروی انتظامی سنندج، در محلات مختلف سنە بە جان جوانان می افتاد مراسم‌های نوروزی را بە هم می‌زد. امروزە می بینیم کە مقاومت مردم، ساختار امنیتی و نظام سرکوب جمهوری اسلامی بە زانو درآوردە و این ساختار مخوف در مقابل ارادە و خواست مردم شکست خوردە است. در واقع میتوان گفت کە مراسم‌های نوروزی کردستان، وحشتی کە ساختار سرکوب جمهوری اسلامی درست کردە بودند درهم شکستە و وقتی کە در مراسم نوروزی ایلام ما می بینیم کە جمعیتی بالغ بر ٥٠ هزار نفر در آن حضور داشتند، این نشان از پیروزی ارادەی مردم در مقابل رژیمی است کە تا دندان علیە مردم مسلح است.
تفاوت نوروز امسال با سالهای دیگر چیست؟
مراسم‌های نوروزی کوردستان از یک نگاە کلی می توان آنها را در امتداد یکدیگر طبقەبندی کرد کە درآن هویتخواهی و محوریت جنبش کوردستان کاملا برجستە و مشخص است. بە باور من، بعد از "قیام ژینا" نوروز امسال کوردستان، بزرگترین نمایش ملی مردم کوردستان بود و یک بار دیگر ما شاهد آن بودیم کە در مقایسە با کلان شهرها و دیگر مناطق ایران "حاشیە" امروز نقش کلیدی را ایفا می کند و کوردستان کانون این تحولات است.
در کل می توان تفاوتها و ابتکار‌عملهای تازەای را در نوروز امسال در مقایسە با سالهای گذشتە برشمرد. بەعنوان مثال در "شعار" ما قبلا "نەورۆزی جامانەکان" را داشتیم، ولی امسال علیرغم حضور بەجا و معنادار "جامانە"، شعار "نەورۆزی مەشخەڵانی ڕزگاری" در تمام مراسم‌های نوروزی وجود داشت. از این رو می توان گفت کە نوروز امسال تا حد زیادی نسبت سالهای گذشتە نیز "رادیکال" تر بود. علیرغم اینها، بزرگترین و مهم ترین تفاوت نوروز امسال با سالهای گذشتە در وسعت جغرافیایی آن بود. مثلا در سالهای گذشتە، کانون پررنگ مراسم‌های نوروزی شهر "سنە" و شماری از روستای کلیدی اطراف آن بود. اما امسال ما در ارومیە، موکریان، در دهگلان، روستاهای اطراف قروە و کرمانشاە شاهد مراسم‌های باشکوە نوروزی بودیم. مهمتر و متفاوتتر ازهمە مراسم‌های کارزان، سیروان و مەلکشاهی ایلام بودند کە بی سابقە بود. ناگفتە نماند کە مشارکت و نقش کلیدی خانوادەی شهدای "قیام ژینا" یکی از جنبەهای بسیار زیبا و معنادار نوروز امسال بود کە کوردستان را از همە متمایز کردە است.
آیا احزاب کوردستان توانستەاند از جشن نوروز برای اتحاد میان خود استفادە کنند؟
یکی از مؤلف‌ها و شاخص‌های مراسم‌های نوروزی کوردستان، اتحاد و همگرایی میان مردم است کە ما آن را در مشارکت و حضور رنگارنگ مردم کوردستان دیدم. بە اعتقاد من، این یک نقد جدی است کە ما این میزان از اتحاد و هماهنگی را در میان احزاب کوردستان نمی بینیم. مثلا در جریان "قیام ژینا" احزاب و جریانهای سیاسی کوردستان نتوانستند، حجم اتحاد و محوریتی کە ما در کوردستان در درون جغرافیای بنام "ایران" داشتیم، در خارج از ایران آن را در میان خود بە نمایش بگذارند. در مراسم‌های نوروز هم ما چنین تعاملی را شاهد هستیم کە این خود یک کاستی بزرگ است.
بە اعتقاد من راە حل خروج از بحران در میان احزاب، ایجاد یک پروژەی سیاسی هدفمند است کە از طریق آن در مرحلەی اول سطح هماهنگی و اتحاد میان احزاب را افزایش داد و در مرحلەی دوم سطح قابل قبولی از هماهنگی میان احزاب، نخبگان، فعالین و نهادهای مدنی جامعە ایجاد کرد و در نهایت نیز از طریق آن تحولات را مدیریت کرد.
پیامهای جشن نوروز امسال برای سران رژیم چ بود؟ بە نظر شما چگونە می توانیم از جشن نوروز در جهت رسیدن بە مطالبات خود استفادە کنیم؟
در یک کلام مردم کوردستان از طریق مراسم‌های نوروزی کوردستان بە سران رژیم گفتند کە بعد از بیش از چهار دەهە بکارگیری وحشیانەترین اشکال سرکوب علیە مردم کوردستان، کوردستان هنوز تسخیرناپذیراست و هیچ حکومت مرکزگرا و مستبدی نمی تواند کنترل کوردستان را بە دست بگیرد. در جریان "قیام ژینا" مردم در کوردستان و بلوچستان ساختار سرکوب جمهوری اسلامی را فلج کردند. در نوروز امسال نیز در شکلی دیگر مردم کوردستان این پیام را با حضور پررنگ خود دوبارە تکرار کردند.
در رابطە با بخش دوم پرسش شما همانگونە کە قبلا نیز بە آن اشارە کردم، تقابلی شدیدی در میان ناسیونالیسم ایرانی و ناسیونالیسم کوردی وجود دارد و نمونە آن را در دیدگاە نخبگان !! تمامیت‌خواە و در چگونگی تعامل طرفداران و افراد وابستە بە جریانهای تمامیت‌خواە با تحولات کوردستان در رسانەها و فضای مجازی می بینیم. در این رویارویی ناسیونالیسم کوردی مسیر درستی در پیش گرفتە است کە در آن هویتخواهی و مطالبە محور بودن جنبش کوردستان برجستە است. بدون شک مراسم‌های نوروزی و تحولات درون جامعەی کوردستان برآیندە و چگونگی پیشبرد این مهم تاثیرگذاراست. اما مهتر ازهمە ما در راستای تحقق مطالبات ملی مردم کوردستان، برای مدیریت و رهبری این تحولات بە یک پروژەی سیاسی بنیادین نیازمندیم.
آقای احمدی خیلی ممنون از اینکە برای این مصاحبە وقت گذاشتید.
خواهش می کنم.
