مبارزه برای حفظ و ترویج فرهنگ کوردی در ایران

حنا پارسا

در دهه‌های اخیر، تاریخ کوردها بارها توسط دولت‌های مختلف در خاورمیانه تحریف و سرکوب شده است. کوردها یکی از قدیمی‌ترین و تاثیرگذارترین اقوام در این منطقه، با تلاش‌های مختلف برای همسان‌سازی فرهنگی مواجه بوده‌اند که هویت آنها را تهدید می‌کند. پژوهش‌های اخیر توسط مورخان و باستان‌شناسان برجسته نشان می‌دهد که بسیاری از آنچه که به طور سنتی به عنوان فرهنگ فارسی، عربی یا ترکی شناخته می‌شود، در واقع متعلق به فرهنگ کوردی است.

در اینجا به چند مورد از این تحریف‌ها اشاره می‌کنم که هر کرد باید از آنها آگاه باشد:

ساسانیان کورد بودند

پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که سلسله ساسانیان، که بین سال‌های ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی یکی از بزرگترین امپراتوری‌های خاورمیانه را تشکیل داد، ریشه‌های کوردی داشته‌اند. ساسانیان نقش حیاتی در تاریخ منطقه ایفا کردند و کوردها باید از میراث خود به عنوان رهبران این امپراتوری قدرتمند آگاه شوند. ساسانیان به دلیل دستاوردهای نظامی و فرهنگی خود شناخته شده‌اند و نفوذ آنها فراتر از مرزهای ایران باستان گسترش یافته است.

کوردها نباید فراموش کنند که چگونه در طول جنگ‌های با اعراب، با دلاوری از سرزمین خود دفاع کردند. هنگامی که ارتش‌های عرب به امپراتوری ساسانی حمله کردند، این کوردها بودند که در خطوط مقدم ایستادند تا از سرزمین و فرهنگ خود محافظت کنند. این اعمال شجاعت و فداکاری بخش مهمی از تاریخ کوردهاست و باید به نسل‌های بعدی منتقل شود.

میترائیسم: منشأیی کوردی

اکتشافات اخیر تایید کرده است که میترائیسم، یک دین باستانی ایرانی، منشأیی در فرهنگ کوردی دارد. میترائیسم، که به خورشید خدا میترا اختصاص داشت، یکی از ادیان تأثیرگذار در خاورمیانه و بعدها حتی در امپراتوری روم بود. اما چیزی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، این است که این دین به شدت در سنت‌های معنوی کوردی ریشه دارد.

در دوران هخامنشی، که امپراتوری ایران از سال ۵۵۰ تا ۳۳۰ پیش از میلاد را شامل می‌شد، کوردها رهبران دینی اصلی بودند. آنها نقش حیاتی در گسترش و حفظ میترائیسم ایفا کردند و رهبران معنوی آنها نفوذ زیادی در سلسله مراتب دینی امپراتوری ایران داشتند. این رهبران به شکل‌دهی فرهنگ و هویت دینی ایران باستان کمک کردند، که نشان‌دهنده ارتباط عمیق بین جوامع فارسی و کوردی است

پنهان‌سازی حکومت کوردی صلاح‌الدین ایوبی

سلسله ایوبیان در سال 1171 توسط صلاح‌الدین ایوبی تأسیس شد و تا حدود سال 1260 ادامه داشت. این سلسله بر بخش‌های بزرگی از خاورمیانه حکومت می‌کرد، از جمله مصر، سوریه، یمن، و بخش‌هایی از عراق و فلسطین.

یکی از جنبه‌های مهم تحریف تاریخ کوردها، تلاش رژیم‌های مختلف برای پنهان کردن این واقعیت است که صلاح‌الدین ایوبی (که در تاریخ به عنوان "صلاح‌الدین" مشهور است)، رهبر معروفی که اورشلیم را در جریان جنگ‌های صلیبی فتح کرد، یک حکومت کوردی تشکیل داد و سال‌ها بر بخش بزرگی از جهان حکومت کرد. اگرچه او به عنوان یک قهرمان در تاریخ‌نگاری‌های عربی و ترکیه‌ای معرفی می‌شود، هویت کوردی او اغلب نادیده گرفته یا پنهان می‌شود تا سهم کوردها در منطقه به حداقل برسد.

حکومت صلاح‌الدین یکی از تأثیرگذارترین ساختارهای قدرت کوردی در تاریخ بود و میراث او منبعی از افتخار برای ملت کرد است. تلاش‌ها برای نسبت دادن موفقیت‌های او به ملت‌های دیگر نشان‌دهنده تلاش‌های گسترده‌تری برای سرکوب تأثیر کوردها و تحریف جایگاه آن‌ها در تاریخ است

تحقیقات اخیر: تأثیر کوردی بر فرهنگ فارسی

تحقیقات اخیر نشان داده است که بسیاری از جنبه‌های فرهنگ فارسی، از جمله دین کهن فارسی و سنت‌های مهمی همچون نوروز، ریشه در فرهنگ کوردی دارند. برخلاف تصور رایج، این عناصر منشاء فارسی ندارند، بلکه طی قرون متمادی از کوردها به عاریت گرفته شده‌اند. نوروز، جشن سال نو که در بسیاری از نقاط منطقه جشن گرفته می‌شود، نمونه‌ای واضح از یک سنت است که در اصل از رسوم کوردی نشأت گرفته است.

علاوه بر این، مطالعات زبان‌شناسی نشان داده است که خود زبان فارسی به شدت تحت تأثیر زبان کوردی قرار گرفته است. بسیاری از کلمات و ساختارهای گرامری در فارسی ریشه در زبان کوردی دارند، که نشان‌دهنده ارتباط عمیق تاریخی و فرهنگی بین این دو ملت است. این کشفیات فهم جدیدی از روابط فرهنگی بین فارس‌ها و کوردها ارائه می‌دهد و تأکید می‌کند که کوردها نقشی بنیادی در شکل‌گیری تمدن وسیع‌تر ایرانی داشته‌اند.

نسل جدید، عصر جدید

نسل کنونی جوانان در ایران خود را از تبلیغات دولتی جدا کوردهاند و به دنبال آزادی و عدالت هستند. به لطف ابزارهای ارتباطی مدرن مانند شبکه‌های اجتماعی، آن‌ها به منابع اطلاعاتی مستقل دسترسی دارند که کمتر تحت تأثیر حکومت قرار می‌گیرند. این عصر جدید امید به نسلی می‌دهد که برای برابری و شمولیت مبارزه می‌کند. تجربه‌هایی که در جریان خیزش ژینا امینی رخ داده و همبستگی میان گروه‌های مختلف ایرانی، به ویژه نسل جدید، این موضوع را به خوبی تأیید کرده است.

نسل جوان کوردها می‌تواند از این همبستگی برای تقویت مبارزه سیاسی خود و همچنین ترویج هویت فرهنگی‌اش استفاده کند. ضروری است که به آنها اهمیت این موضوع یادآوری شود و ابزارهای لازم برای به اشتراک گذاشتن فرهنگشان نه تنها در درون جامعه خودشان، بلکه با دیگر اقوام و گروه‌های اجتماعی در ایران نیز فراهم شود، که این موضوع می‌تواند به یک همبستگی وسیع‌تر منجر شود.

فعالیت‌های فرهنگی و همکاری

کوردها می‌توانند فرهنگ خود را از طریق فعالیت‌های مشترکی مانند نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و کارگاه‌هایی که تاریخ، زبان و سنت‌های کردستان را به نمایش می‌گذارند، ترویج کنند. این نوع فعالیت‌های فرهنگی می‌تواند به از بین بردن سوءتفاهم‌ها در مورد جنبش‌های جدایی‌طلبانه کرد کمک کند و روابط بین کوردها و دیگر اقوام را تقویت کند.

جوانان کرد می‌توانند به عنوان سفیران فرهنگی خود ظاهر شوند و پیام وحدت و همبستگی را به سایر گروه‌های قومی ایران منتقل کنند. با همکاری میان این جوامع، می‌توان سرکوب‌های دولتی را به چالش کشید و به دنبال ایرانی عادلانه‌تر و فراگیرتر بود.

نقش حیاتی حفظ فرهنگ

حفظ زبان و سنت‌های کوردی برای خودمختاری فرهنگی کوردها حیاتی است. زبان کوردی تنها یک وسیله ارتباطی نیست، بلکه حامل تاریخ، شعر و داستان‌هایی است که هویت کوردی را شکل می‌دهند. تنها با آگاهی از فرهنگ خود و پذیرفتن فعال آن، کوردها می‌توانند میراث منحصربه‌فرد خود را از خطر همسان‌سازی و فراموشی نجات دهند.

علاوه بر ترویج فرهنگ خود در درون جامعه کوردی، به اشتراک گذاشتن فرهنگ کوردی با سایر اقوام ایران بسیار اهمیت دارد. این به ساختن پل‌های فرهنگی بین جوامع مختلف کمک می‌کند و به درک متقابل منجر می‌شود. مشارکت‌های هنری، موسیقی و ادبیات کوردی می‌تواند کلیشه‌ها را کاهش دهد و کوردها را به عنوان بخش جدایی‌ناپذیری از جامعه گسترده‌تر ایرانی معرفی کند.

کلهور، لک و لر: کشف دوباره تاریخشان

مردم کلهور، لک و لر در ایران باید دوباره کشف کنند که منطقه آن‌ها نقش مهمی در تاریخ سلسله ساسانیان داشته است. پایتخت امپراتوری ساسانی در منطقه آن‌ها قرار داشت و این سلسله سال‌ها در آنجا حکومت می‌کرد. زبان و فرهنگ آن‌ها در آن زمان غالب بود و پایه‌ای برای توسعه جامعه ساسانی ایجاد کرد.

این مهم است که مردم کلهور، لک و لر از میراث تاریخی خود آگاه شوند و نقش اجدادشان در یکی از قدرتمندترین امپراتوری‌های آن زمان را درک کنند. تنها با آگاهی از فرهنگ غنی خود، آن‌ها می‌توانند غرور خود را بازسازی کرده و در برابر تلاش‌های همسان‌سازی که امروز تهدیدشان می‌کند، مقاومت کنند.

همگون‌سازی جمعیت‌های کلهر، لک و لر از طریق اعتقاد شیعه

یکی از راه‌های اصلی که دولت ایران برای ترویج همگون‌سازی جمعیت‌های کلهر، لک و لر استفاده کرده است، بهره‌گیری از اعتقاد شیعه به عنوان ابزاری برای وحدت فرهنگی بوده است. این جمعیت‌ها که در اصل سنت‌های مذهبی و فرهنگی خود را داشتند، به تدریج در جامعه گسترده‌تر شیعه ایران جذب شده‌اند. این روند منجر به تضعیف هویت اصلی کوردی و فرهنگی آن‌ها شده است.

تأکیدی که دولت ایران بر وحدت مذهبی از طریق اعتقاد شیعه می‌گذارد، باعث شده است که بسیاری از مردم کلهر، لک و لر، میراث فرهنگی و زبانی خود را نادیده بگیرند. اگرچه اعتقاد شیعه نقش مهمی در زندگی دینی آنها دارد، اما لازم است که آنها به تاریخ و هویت کوردی خود نیز آگاه شوند. تنها از طریق بازگرداندن این تعادل، این جمعیت‌ها می‌توانند از از بین رفتن کامل فرهنگ منحصربه‌فرد خود جلوگیری کنند.

مبارزه سیاسی و فرهنگی همگام با یکدیگر

مبارزه برای خودمختاری فرهنگی در کنار مبارزه سیاسی کوردها برای به رسمیت شناختن حقوقشان جریان دارد. در حالی که مبارزه سیاسی ادامه دارد، کوردها باید به طور فعال از هویت فرهنگی خود نیز دفاع کنند. آگاهی از تاریخ غنی فرهنگی و ترویج این دانش در میان جامعه خود و دیگران و غلبه بر احساس همبستگی میان گروه‌های مختلف قومی در ایران بسیار مهم است. این مسئله به‌ویژه برای جوانان که در عصر دیجیتال فرصت‌های جدیدی برای شنیدن صدای خود از طریق رسانه‌های ارتباطی مدرن مانند شبکه‌های اجتماعی دارند، اهمیت دارد.

آموزش به جوانان برای اینکه چگونه از ابزارهای ارتباطی مدرن به‌طور مؤثر استفاده کنند، می‌تواند به آنها کمک کند تا اهداف سیاسی و فرهنگی خود را به دست آورند. پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی به جوانان کرد این امکان را می‌دهند تا فرهنگ، زبان و تاریخ خود را نه تنها در جامعه خود بلکه در میان سایر گروه‌های قومی ایران به نمایش بگذارند. این موضوع می‌تواند به ایجاد یک ائتلاف گسترده‌تر از گروه‌های قومی منجر شود که به دنبال برابری و آزادی هستند و می‌تواند به مقاومت گسترده‌تری در برابر رژیم سرکوبگر ایران کمک کند.

عصری جدید و نسلی نو

ما در عصری جدید زندگی می‌کنیم که دسترسی به اطلاعات و فناوری‌های ارتباطی مدرن فرصت‌های جدیدی را برای ترویج حقوق فرهنگی و سیاسی فراهم می‌کند. نسل جوان کمتر تحت تأثیر تبلیغات دولتی قرار گرفته و به دلیل ارتباطات دیجیتالی به منابع اطلاعاتی گسترده‌تری دسترسی دارد. این نسل بهتر قادر است تاریخ و هویت ملت خود را بپذیرد و ترویج دهد.

این جوانان می‌توانند نه تنها از طریق اقدام سیاسی از قضیه کوردی دفاع کنند، بلکه با پذیرش مبارزه فرهنگی نیز این مهم را انجام دهند. از طریق آموزش و فعالیت‌های فرهنگی، آنها می‌توانند آگاهی در مورد میراث ملت خود ایجاد کنند، مانند نقش کوردها در امپراتوری باستانی ایران و تأثیر رهبران کوردی مانند صلاح‌الدین ایوبی. شناخت تاریخشان و ارتباط با دیگر گروه‌های قومی ایران ابزاری قدرتمند برای مبارزه مشترک برای آزادی و برابری فراهم می‌کند.

نتیجه‌گیری: آینده‌ای از همبستگی و آزادی

کوردها تاریخ غنی و پیچیده‌ای دارند که اغلب توسط نیروهای سیاسی تحریف یا پنهان شده است. از مادها تا سلسله ساسانیان و صلاح‌الدین ایوبی، سهم آنها در منطقه به تدریج توسط تاریخ‌دانان مدرن شناخته شده است. با این حال، کوردها، به ویژه جمعیت‌های کلهر، لک و لر، همچنان تحت فشار هستند تا فرهنگ خود را از دست بدهند و همگون‌سازی شوند.

حفظ و ترویج فرهنگ کوردی، همراه با مبارزه سیاسی برای حقوق آنها، نه تنها برای کوردها بلکه برای تنوع فرهنگی گسترده‌تر در ایران و خاورمیانه اهمیت دارد. از طریق فعالیت‌های فرهنگی، همکاری با دیگر گروه‌های قومی، و استفاده از ابزارهای ارتباطی مدرن، کوردها می‌توانند فرهنگ خود را تقویت کرده و به مبارزه برای آزادی، عدالت و برابری برای تمام مردم ایران کمک کنند.

 شناخت نقش تاریخی کوردها، مانند رهبری آن‌ها در دوره ساسانیان و نقش آن‌ها در ادیانی مانند میتراییسم، و همچنین مشارکت آن‌ها در دفاع از سرزمین خود در برابر حملات خارجی، پایه‌ای برای ایجاد آگاهی فرهنگی جدید فراهم می‌کند. بسیار مهم است که نسل جدید کوردها این میراث را بپذیرد و به طور فعال آن را ترویج دهد تا آینده ملت خود را تضمین کنند. تنها از طریق حفظ فرهنگ، زبان و تاریخ خود است که کوردها می‌توانند جایگاه خود را در تاریخ جهان بازیابی کرده و سهم خود را در تنوع فرهنگی ایران و منطقه برای نسل‌های آینده حفظ کنند.

ما کاملا آگاهیم که هم دولت مرکزی و هم برخی از بخش‌های گروه‌های غالب تلاش‌های ما برای حفظ و ترویج فرهنگ کوردی را خنثی خواهند کرد. با این حال، این موانع نباید ما را دلسرد کند. بسیار حیاتی است که این فرصت برای تقویت فرهنگ، زبان و تاریخ خود را از دست ندهیم. اکنون زمان آن است که تلاش خود را برای ادامه این مبارزه فرهنگی افزایش دهیم، علیرغم تمام مخالفت‌ها.

اگرچه ممکن است نیروهای سیاسی و اجتماعی مقاومت کنند، اما ما باید باور داشته باشیم که می‌توان از طریق همبستگی، آگاهی و فعالیت‌های فرهنگی این موانع را پشت سر گذاشت. این فرصتی است که نباید از دست بدهیم، زیرا تأثیر آن بر جامعه کوردی و همچنین بر دیگر گروه‌های قومی در ایران بسیار بزرگ خواهد بود. این مبارزه نه تنها برای حقوق ماست، بلکه برای به رسمیت شناختن و قدردانی از تنوع در سراسر کشور است.