اخبار جعلی سلاح استراتژیک رژیمهای توتالیتر

آزاد مستوفی

رژیمهای توتالیتر اخبار جعلی را به عنوان بخشی از استراتژی گستردەتر خود برای حفظ قدرت، کنترل ادراک عمومی و سرکوب مخالفان منتشر میکنند. این رژیمها برای شکل دادن به نحوه نگرش شهروندان به جهان، دولت خود و نیروهای مخالف، به شدت بر دستکاری اطلاعات تکیه میکنند. رژیمهای توتالیتر از اخبار جعلی به عنوان ابزاری برای رسیدن به هدف اصلی خود استفاده میکنند: حفظ قدرت به هر قیمتی. برای انجام این کار، آنها بدنبال کنترل جریان اطلاعات در جوامع خود هستند. در نظامهای توتالیتر، حقیقت فقط یک واقعیت عینی نیست بلکه چیزی است که میتوان آن را قالب‌بندی و دستکاری کرد تا در خدمت اهداف رژیم باشد. رژیم با کنترل چگونگی درک مردم از جهان، تضمین میکند که اقتدارش بی چون و چرا باقی میماند و نیروهای مخالف ضعیف یا بی اعتبار نگه داشته میشوند. این استراتژی به سه جزء کلیدی تقسیم میشود:

 1.حفظ قدرت

رژیم‌های توتالیتر برای تقویت مشروعیت و نشان دادن خود به عنوان تنها مرجعی که قادر به حکومت بر مردم است، بر اخبار جعلی تکیه میکنند. آنها روایت‌هایی می‌سازند که موفقیتهای رژیم را ستایش میکنند و در عین حال شکستها، فساد، یا نقض حقوق بشر را میپوشانند. آنها با ساختن داستانهایی که آنها را با دید مثبت نشان میدهند، توهم ثبات، رفاه و شکست ناپذیری را ایجاد میکنند. اخبار جعلی همچنین به این رژیمها کمک میکند تا تصویری نادرست از مخالفان خود ترسیم کنند و آنها را فاسد، سازماندهی نشده یا همسو با دشمنان خارجی بدانند. این دستکاری مردم را متقاعد میکند که هیچ جایگزین مناسبی برای رژیم فعلی وجود ندارد و کنترل طولانی مدت را تضمین میکند.

 2.کنترل ادراک عمومی

کنترل رژیم بر ادراک عمومی برای بقای آن نقش اساسی دارد. دولتهای توتالیتر با کنترل شدید رسانه‌ها و انتشار اخبار جعلی، واقعیتی جایگزین ایجاد میکنند که شهروندان را در مورد وضعیت واقعیشان با اطلاعات نادرست یا سردرگم، سرگرم نگه میدارد. این شامل گسترش تبلیغات است که رژیم و رهبری نالایق را تجلیل میکند، اپوزیسیون را خطرناک یا نالایق نشان میدهد و همچنین تهدیدهای خارجی یا داخلی را برای ترساندن افکار عمومی و اتکا به دولت برای حمایت های کورکورانە، ایجاد میکند و یا بهتر بگویم خلق و بحران آفرینی میکند. برای مثال، یک رژیم ممکن است ادعا کند که قدرت‌های خارجی علیه کشور توطئه میکنند یا جنبش‌های مخالف تروریست هستند. هدف از این داستانها ترساندن مردم به تبعیت و حمایت از اقدامات خشن دولت  و سرکوب نهادهای مدنی و حرکت های اعتراضی مردمی است. رژیم‌های توتالیتر با ایجاد این روایت غلط، شهروندان را از دیدگاه‌های بیرونی منزوی میکنند و تفکر انتقادی را محدود میکنند. رسانه‌های کنترل‌شده تنها منبع حقیقت می‌شوند و به چالش کشیدن یا زیر سؤال بردن اقدامات رژیم برای افراد دشوار میشوند.

 3.تفرقەاندازی درمیان اپوزیسیون

اخبار جعلی با بی اعتبار کردن صداهای مخالف و خاموش کردن منتقدان، نقش مهمی در خنثی کردن آنان ایفا میکند. رژیم های توتالیتر درک میکنند که تفکر مستقل و مقاومت سازمان یافته تهدیدی برای قدرت آنهاست. بنابراین، آنها از اخبار جعلی برای این موارد استفاده میکنند: فعالان، مخالفان سیاسی و روزنامه نگاران مستقل را دچار چالش کنند و با فریب، وجهە آنان را مخدوش کنند. رژیم توتالیتر با ساخت داستان‌های جعلی چهره‌ اپوزیسیون واقعی را به دست داشتن در فعالیت‌های غیرقانونی یا همکاری با دشمنان خارجی متهم میکند که در نهایت امر از حمایت عمومی آنها نزد طرفدارانشان و مخالفان سیاستهای دولت میکاهد. یکی دیگر از اهداف اخبار جعلی ایجاد تفرقه در گروەهای مخالف سیاسی است.

رژیم توتالیتر با انتشار اطلاعات نادرست در مورد جناحهای مخالف، سردرگمی و بی اعتمادی را در بین کسانی که به دنبال مقاومت در برابر رژیم هستند، ایجاد میکند و بدون شک از مشارکت عمومی گستردە در اعتراضات یا جنبشهای مخالف جلوگیری میکند. رژیم توتالیتر وقتی بتواند از طریق اطلاعات غلط و اخبار جعلی مردم را بفریباند که مخالفان جنایتکاران خشن یا عوامل خارجی هستند، مردم هم کمتر از اپوزیسیون حمایت میکنند یا به آرمان آنها میپیوندند. در اصل، این رژیم‌ها با کنترل روایت و شکل دادن به درک شهروندان از گروه‌های مخالف، از شکل‌گیری مقاومت سازمان‌یافته جلوگیری میکنند و بقای دراز مدت خود را تضمین میکنند. رژیم های توتالیتر از اخبار جعلی نه تنها به عنوان یک تاکتیک، بلکه به عنوان یک سلاح استراتژیک برای کنترل نحوه تفکر مردم، درک دولت خود، و نگاه به جهان پیرامون خود استفاده میکنند. آنها با دستکاری اطلاعات، کنترل خود را بر قدرت حفظ میکنند، محیطی پر از سردرگمی و ترس ایجاد میکنند و به طور سیستماتیک مخالفان را سرکوب میکنند.

چندین دلیل کلیدی وجود دارد که چرا رژیم های توتالیتر به انتشار اخبار جعلی متوسل می شوند:

  1.کنترل اطلاعات 

رژیمهای توتالیتر بدنبال انحصار اطلاعات در جامعه هستند. آنها با کنترل روایت از طریق اخبار جعلی میتوانند از کسب اعتبار رسانه های مستقل یا مخالفان جلوگیری کنند. رژیم تنها منبع "حقیقت" میشود و تضمین میکند که نسخه اش از رویدادها تنها نسخه ای است که به توده ها میرسد.

 2.تبلیغ و مشروعیت بخشی 

اخبار جعلی به عنوان تبلیغاتی برای ایجاد تصویری مطلوب از رژیم استفاده میشود و اغلب دولت را قوی، خیرخواه یا خطاناپذیر نشان میدهد. رژیمها روایتهایی میسازند که دستاوردهای خود را مبالغه میکنند، گزارشهای مربوط به شکستها را سرکوب میکنند و چهره‌های اپوزیسیون را بدنام میکنند و دولت را تنها مرجع مشروعی میسازند که قادر به رهبری کشور است. برای مثال، یک رژیم ممکن است به دروغ ادعا کند که گروه های مخالف با قدرت های خارجی مرتبط هستند یا درگیر تروریسم هستند تا اقدامات سرکوبگرانه را توجیه کنند و مشروعیت مخالفان را تضعیف کنند.

  3.سرکوب مخالفان 

رژیمها با انتشار اطلاعات نادرست درباره جنبش‌های مخالف، اعتراضها یا شخصیتهای سیاسی، قصد دارند منتقدان خود را بی‌اعتبار کنند. اخبار جعلی مخالفان را به عنوان جنایتکار، خائن یا عامل دولتهای خارجی برچسب گذاری میکند. این امر دیگران را از پیوستن به اپوزیسیون منصرف میکند و مانع از شتاب گرفتن این جنبش ها میشود. در برخی موارد، رژیم ممکن است داستانهایی درباره شکست یا از هم گسیختگی گروه های اپوزیسیون بسازد تا این توهم را ایجاد کند که مقاومت بیهوده است و از این طریق باعث تضعیف روحیه و ترس در بین شهروندان شود.

  4.ایجاد آشوب اطلاعاتی 

یک تاکتیک کلیدی رژیمهای توتالیتر پر کردن فضای اطلاعاتی با اطلاعات متناقض یا گمراه کننده است. این منجر به سردرگمی میشود و تشخیص واقعیت را برای مردم دشوار میکند. هنگامیکه اخبار جعلی منتشر میشود، شهروندان در مورد اینکه به کدام منابع اعتماد کنند نامطمئن میشوند که توانایی آنها را برای سازماندهی یا به چالش کشیدن رژیم بطور مؤثر تضعیف میکند. این "آشوب اطلاعاتی" به بی‌ثباتی شهروندان و بی‌ثبات کردن جنبش‌های مخالف کمک میکند.

5.جعل تهدیدات یا خلق دشمن

رژیمهای توتالیتر اغلب برای ایجاد ترس در بین شهروندان از اخبار جعلی برای جعل تهدیدات یا دشمنان خارجی و تمامیت ارضی استفاده میکنند. این مسالە به رژیم کمک میکند تا جمعیت را تحت یک هدف مشترک متحد کند که معمولاً به اقدامات مستبدانه به خاطر "امنیت ملی" نیاز دارد. در واقع در رژیمهای توتالیتر منظور از امنیت ملی، ایجاد امنیت برای سرکوبگران است. اخبار جعلی ممکن است ادعا کنند که قدرتهای خارجی یا آنسوی مرز برای بی‌ثبات کردن کشور، توجیه اقدامات نظامی، سانسور یا نظارت جمعی در حال توطئه هستند. این تاکتیک تمرکز مردم را از مسائل داخلی مانند فساد یا نقض حقوق بشر منحرف میکند و در عوض حس  و اطاعت از رژیم را تقویت میکند. در جریان انقلاب ژینا شاهد بودیم زمانی کە معترضان در ایران با رویدادهای کوردستان همدلی میکردند و شعارهای پشتیبانی در اقصی نقاط ایران سر میدادند، رژیم ایران کە متوجە شد کوردستانفوبیای ساختگی اش دیگر کاربرد ندارد با حملە بە پایگاههای مدنی و نظامی حزب دمکرات کوردستان و انحراف افکار عمومی، در آنسوی مرز هم رضا پهلوی با بە پیش کشیدن تمامیت ارضی؛ موجب سرکوب خشونت آمیز و خونین خیزش گستردە زن، زندگی، آزادی شدند.

6.توجیه سیاستهای سرکوبگرانه 

اخبار جعلی بهانەای برای وضع قوانین سختگیرانه، نظارت یا خشونت علیه گروەهای مخالف است. برای مثال، رژیم ممکن است برای توجیه سرکوب آزادیهای مدنی، اطلاعات نادرست درباره یک تهدید تروریستی قریب‌الوقوع یا ناآرامیهای مدنی منتشر کند. دولت با ایجاد بحران یا اغراق در تهدیدهای واقعی، میتواند سیاستهای استبدادی را تحت پوشش حفاظت از نظم عمومی اجرا کند.

 7.تضعیف هنجارهای دموکراتیک 

رژیمهای توتالیتر اصول دموکراتیک - مانند آزادی بیان، انتخابات عادلانه، و مطبوعات مستقل - را به عنوان یک تهدید وجودی میبینند. اخبار جعلی برای تضعیف این هنجارها با انتشار گزارشهای نادرست در مورد تقلب در انتخابات، فساد در نهادهای دموکراتیک، یا شکست دموکراسی های همسایه استفاده میشود. حاکمیت توتالیتر این تصور را ایجاد میکند که دموکراسی ناپایدار و فاسد است و بدین شیوە بی تفاوتی یا حمایت از رویکرد اقتدارگرایانه رژیم را میخواهد تقویت میکند.

  8.ایجاد ترس و تبعیت 

ترس ابزاری قدرتمند برای کنترل جمعیت است و اخبار جعلی اغلب برای تشدید اضطراب و ایجاد حس ناامنی استفاده میشود. رژیمها با تغذیه مداوم داستان‌های عمومی جنایت، هرج و مرج یا تهدیدات (چه واقعی و چه ساختگی)، میتوانند در ازای وعده ثبات و امنیت، مردم را برای پذیرش محدودیت‌های بیشتر بر آزادی‌هایشان ساکت کنند.

رژیم ایران و خبرنگارنماهای نیابتی اش

در ایران، استفاده از اخبار جعلی توسط رژیم یک استراتژی رایج برای انحراف اعتراضات عمومی، بی اعتبار کردن گروه های مخالف و ساکت کردن خبرنگاران مستقل است. حاکمیت، به‌ویژه از طریق رسانه‌های دولتی و رسانه‌های وابسته، اغلب در کمپین‌های اطلاعات نادرست با هدف سرکوب مخالفان و شکل دادن به افکار عمومی اعمال نفوذ میکند. رژیم ایران هموارە سعی کردە است از طریق رسانەهای دولتی و خبرنگارنماهای نیابتی اش کە بە اقصی نقاط دنیا صادر کردە است، سیاست های خود را بە پیش ببرد و هرچە بیشتر در نشر اخبار جعلی تولیداتی داشتە باشد. رژیم ایران و مزدورانش توانستەاند در مقاطع حساس خیزشهای مردمی افکار عمومی را منحرف کنند و باعث سرکوب خواستەهای آزادیخواهان شوند. انتشار اخبار و روایات جعلی از طرف رژیم ایران و خبرنگارنماهای نیابتی اش در مورد کوردستان، بلوچستان و.. کە هموارە کانون های مبارزە علیە تمامیت خواهی بودەاند، باعث شدە است کە در برهەهای تاریخی توقف یا انحراف افکار عمومی را هدایت کنند بە ویژە در انقلاب ژینا با طرح مسائل انحرافی و بازگویی تهمت های صدها سالە حاکمیت در مورد ملل ایران، توطئەهای سرکوب وحشیانە مردم از جانب حاکمیت را رسمیت بخشیدند.  

اطلاعات نادرست در مورد اعتراضات

در رویدادها و اعتراضات اخیر بر همگان ثابت شدە است کە رژیم ایران از اخبار و گزارش جعلی برای تحریف ماهیت اعتراضات استفاده میکند. رسانه‌های تحت کنترل دولت، اعتراضات را بە مداخله خارجی یا سازماندهی شده توسط دشمنان بیرونی مانند کشورهای غربی، اسرائیل یا گروه‌های اپوزیسیون در خارج از کشور متهم میکند. روایتهای رژیم به دروغ تظاهرکنندگان را به‌عنوان "عوامل دولت‌های خارجی" یا "تروریست‌ها" به جای شهروندانی که خواستار عدالت اقتصادی و تغییرات سیاسی هستند، معرفی میکند. با این کار، رژیم به دنبال مشروعیت زدایی از معترضان و نشان دادن آنها به عنوان خائن یا عامل خارجی بود و همدردی عمومی نسبت به تظاهرکنندگان را از بین برد و توجیه سرکوب خشونت آمیز را برای رژیم آسانتر کرد. همچنین رژیم بە دنبال تغییر تمرکز از مسائل داخلی و ریشه واقعی اعتراضات بود کە البتە باعث منحرف شدن و موفق در سرکوب اعتراضات بە صورت موقت شد.

هدف اخبار جعلی تخریب اپوزیسیون واقعی است

در جریان اعتراضات و پس از آن، رژیم ایران نیز کمپین های اخبار جعلی خود را علیه گروه های مخالف تشدید کرد. یکی از اهداف کلیدی تخریب اپوزیسیون واقعی بود. دولت ایران و رسانه های آن بارها مدعی شدند که اپوزیسیون خارج از کشور تظاهرات را سازماندهی کرده و با سازمان های اطلاعاتی خارجی برای بی ثبات کردن کشور همکاری میکند. رژیم ایران در نفوذ خود بر اعتراضات اغراق آمیز کرد تا نارضایتی های مشروع مردم را بی اعتبار کند و ناآرامی ها را به عنوان یک تهدید امنیتی به جای یک جنبش سیاسی و اجتماعی معرفی کند.

بی اعتبار کردن روزنامەنگاران مبارز و مستقل

ایران اغلب از اخبار و روایتهای جعلی و اطلاعات نادرست برای تضعیف روزنامەنگاران مبارز و مستقل در داخل و خارج از کشور استفاده میکند. روزنامه‌نگارانی که گزارش‌های انتقادی از رژیم یا اعتراضات میکنند اغلب به عنوان «جاسوس» یا «عامل دولت‌های خارجی» نامیده میشوند. به عنوان مثال روح الله زم، موسس کانال خبری آمدنیوز، متهم به تحریک ناآرامی در جریان اعتراضات 2017-2018 از طریق گزارشگری و فعالیت های آنلاین خود بود. دولت ایران یک کمپین اطلاعات نادرست به راه انداخت و مدعی شد که زم با آژانس های اطلاعاتی غربی همکاری می کند. همچنین مشاوران رضا پهلوی همگام با اطلاعات غلط، او را متهم بە همکاری با نهادهای اطلاعاتی ایران کردند و حتی زمانی کە زم از عراق بە ایران ربودە شد، سلطنت طلبها از انتشار اخبار جعلی و بدنام کردم مبارزان کوتاهی نکردند. در نهایت روح اللە زم در سال 2020 اعدام شد. این تاکتیک رژیم ایران و همگامی گروه پهلوی یعنی مرتبط کردن روزنامه نگاران مستقل با جاسوسی یا تروریسم چندین هدف را دنبال میکند:

الف- ارعاب سایر روزنامه نگاران: رژیم با هدف قرار دادن روزنامه نگاران سرشناس مانند زم، به خبرنگاران دیگر هشدار میدهد که از پوشش انتقادی خودداری کنند یا خطر برخورد مشابه را به همراه داشته باشند.

ب- بی اعتبار کردن منابع خبری موثق: برچسب زدن به خبرگزاریها و روزنامەنگاران مستقل اعتبار آنها را در نزد مردم تضعیف میکند و اعتماد مردم به دادەهای آنان را دشوار میکند. در برهەهای حساس رژیم ایران از طریق رسانەهای خود و یا خبرنگارنماهای نیابتی بارها توانستە است خبری جعلی را بولد کند و بعد از مدتی رونمایی از رویداد واقعی، بالادستی خود را در رسانە و بازی دادن اپوزیسیون بە نمایش بگذارد. پس بسیار ضروری است کە روزنامەنگار یا کنشگر سیاسی و مدنی بتواند در نشر اخبار  راست آزمایی کند و فریب بازیهای رسانەای رژیم ایران را نخورد و خود بە بخشی از تبلیغ کنندگان خبر جعلی حاکمیت تبدیل نشود.