شعار "ژن، ژیان، ئازادی" برخواستە از بطن یک مبارزە صد سالە

ساسان خاتونی

جنبش هویت خواهانەی ملت کورد در همەی بخشهای کوردستان یک جنبش ساختار شکن سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکمیت اشغالگران کوردستان بودە است کە نە تنها برای بە رسمیت شناختن هویت و حقوق ملی کوردها بلکە تلاش برای حفظ کرامت انسانها و ورود زنان بە عرصەهای مبارزاتی بە نحوی کە آنان در مقابل زندگی شخصی، اجتماعی و سیاسی خود احساس مسئولیت کنند و برای رسیدن بە اهدافشان وارد عمل شوند. اما در این راە، جنبش هویت خواهانە ملت کورد با چالش هایی ازجملە علاوە بر نبرد فکری، سیاسی و نظامی با طرف مقابل، با جامعەی سنتی، مردسالار و مذهبی کوردستان نیز روبرو بودە است و در هر دو جبهە مبارزە کردە است.

در جوامع مرد سالار کە همەی امورات اجرایی آن جامعە در اختیار مردان است، زن تنها بە عنوان ابزاری درنظر گرفتە میشد کە همانند یک خدمتکار وظیفەی انجام کارهای خانەداری، رفع امیال مردان و فرزندآوری را داشتە است و اگر آن فرزند پسر بودە باشد بە اندک محبوبیت و احترام زن می افزود. برجستە بودن آیین و مذهب و نقش پررنگ آن در جامعە بطوریکە بصورت مستقیم در زندگی روزانە و شیوەی ادارەی جامعە اثرگذار باشد، عرصە را برای حضور زنان تنگتر میکرد. در واقع مردان در جوامع مردسالار مذهبی خود را مالک زن میدانستند و هرگونە حضور زنان در اجتماع را خدشەای بر آبروی خود میپنداشتند و تحت عنوان شرف و حفظ آن با شیوەهای بسیار خشونت آمیز با زنان برخورد فیزیکی میشدە بطوریکە گاها منجر مرگ و خودکشی آنان نیز شدە است.

با وجود همەی آنچە کە بیان شد زنان در شکل گیری مبارزات ملت کورد از همان ابتدا حضور داشتە و نقش آفرینی کردەاند و بعنوان بخش بزرگی از جامعەی کوردستان همیشە در امورات روزانە دوشادوش مردان حضوری فعال داشتە اند. اگرچە در اوایل شکل گیری جنبش‌ها، تنها زنان نزدیک رهبران جنبش وارد صحنەهای مبارزاتی می شدند، کم کم اما با گسترش جنبش در بخشهای بیشتری از جغرافیای کوردستان و همچنین بالا رفتن میزان درک و آگاهی زنان از رهایی از بند و اسارت سنتی و ایدئولوژیکی آنان را سوق داد کە فلسفەی جدیدی از زندگی را بیافرینند کە امروزە بە الگویی نە تنها برای زنان خاورمیانە بلکە جهان تبدیل شوند. در واقع مبارزات حق طلبانەی ملت کورد راە را برای شکوفایی پتانسیل‌های مبارزاتی در جهت حضور، برنامەریزی و بخش اجرایی زنان در مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و حتی فرهنگی و هنری فراهم ساخت کە بعضی از آداب و رسوم و فرهنگ سنتی غالب و گرایشات مذهبی جامعە مانع عرض اندام زنان بودە است.

یکی از ویژگی های منحصر بە فرد مبارزات ملت کورد این بودە کە زنان شخصیت واقعی خود را در آن پیدا کردند و علی رغم همەی سختی ها و مشکلاتی کە با آن متحمل میشدند یافتن خود در چهارچوبی کە بتوانند در جهت پیشرفت، از موانع و قید و بندها رها شوند و برای رسیدن بە جامعەای کە نسلهای بعد درگیر آن مشکلات نباشند، انگیزەی آنان را برای حرکت رو بە جلو چند برابر میکرد.

حضور زنان در جنبش کوردستان باعث تغییر نگرش جامعە بە نسبت مسائل زیادی شدە است. ذهنیت منفی ضد زن غالب در جامعەی مرد سالار مذهبی با فداکاری های زنان عضو جنبش کوردستان علیە اشغالگران و حکومت های دیکتاتور، بە توانایی های آنان پی برد. استمرار این روند دیدگاه نسلهای جدید را تغییر و اندیشەها دگرگون ساخت و همچنان کە اشارە شد با بالا رفتن میزان درک و آگاهی زنان نیز بە نسبت زندگی و نقش آفرینی، این موضوع رواج بیشتری پیدا کرد.

حضور زنان در اوایل سدەی گذشتە در جمهوری "آرارات" بە رهبری "احسان نوری پاشا"، حضور زنان در بخشهای نظامی جنبش "اسماعیل آقای سمکو"، حضور زنان در "جمهوری کوردستان" بە رهبری "پیشوا قاضی محمد" و ادامەی آن تا بە اکنون نیز در بین احزاب و سازمانهای سیاسی کوردستان این مسیر را برای زنان هموار کرد کە برای رسیدن بە کرامت زنان مبارزە کنند. سابقەی مبارزاتی و تحزب و حزب گرایی در کوردستان و تاثیر پذیری جامعەی مدنی از آن باعث شدە کە امروزە در جغرافیای سیاسی ایران زنان کورد سازمان یافتە تر، منسجم تر و با روحیە مبارزاتی متفاوت تر از مرکز مطالبات خود را پیش ببرند.

همیشە ملت های بالادست و حاکم در همەی زمینەها دغدغەهای کمتری بە نسبت ملت های زیردست دارند حتی در مسائل زنان. در ایران خواست و مطالبات زنان کورد با مرکز و حتی بعضی دیگر از مناطق ایران متفاوت است و اکت های مبارزاتی را نیز در پیش گرفتە اند. نمونەی بارز را میتوان در جنبش "ژینا" و خیزش انقلابی "ژن، ژیان، ئازادی" مشاهدە کرد. کە تفاوت ها حتی در شیوەی اعتراضات و نارضایتی ها نمایان شدند. زنان کورد در صف اول جنبش بودند و با  شدیدترین شیوەی ممکن سرکوب می شدند چرا کە بدنبال نقش آفرینی و حضور پر رنگ در جامعە بمنظور تداوم مبارزە و تثبیت حقوق خود بودند و در بین احزاب کوردستان نیز زنان در همەی ردە های پایین تا رهبری حزب وجود دارند و گفتمان ملی دمکراتیک ملت کورد را پیش میبرند اما آنچە در مرکز شاهد آن بودیم نهایت خواست و مطالبات زنان بە حجاب ختم میشد.

زنان کورد با شعار "ژن، ژیان، ئازادی" و با استفادە از تجربەی موفق زنان کورد در روژئاوای کوردستان کە در مقابل تروریسم مذهبی کە با همین شعار ساختار شوونیسم مذهبی را درهم کوبیدند، در پی قتل حکومتی ژینا امینی جنبشی را رقم زدند کە کوردستان، ایران و بسیاری از کشورهای منطقە و جهان را درنوردید. در واقع مانیفست "ژن، ژیان، ئازادی" و مبارزاتی کە زنان کورد در دهەهای اخیر انجام دادەاند تاثیر عمیقی بر زنان دیگر ملل خاورمیانە گذاشتە است بە نحوی کە این خطر را متوجە سیستم مردسالار مذهبی این منطقە کردە کە جنبشهای زنانە نیز علیە ساختار حاکم آن کشورها انجام بگیرد. در جنبش ژینا جریانات مرکز کە هنوز هم تفکرات مردسالارانە داشتە و دارند شعار موازی "مرد، میهن، آبادی" را بە میان آوردند اما با توجە بە اینکە این شعار تهی از هرگونە محتوا بود زود بە حاشیە رفت. تفکر حامی شعار "مرد، میهن، آبادی" همچنان زنان را بردە میپندارد و آن را تنها ابزاری برای رفع امیال مردان میداند اما شعار"ژن، ژیان، ئازادی" فلسفەی رهایی زن از بند فرودستی، ایدئولوژیک و سنتی میباشد، بە زن کرامت میبخشد و آن را الگوی زنان جهان قرار میدهد.