کاوە آهنگری:

عدم وجود یک تعریف کلی از هویت ملی در بین کوردها، به گوناگونی مذهبی، لهجه‌ای و تقسیم سرزمین مشترک کوردها در میان چهار جغرافیای سیاسی غیرکوردی برمی‌گردد

مصاحبە: شهرام سبحانی

اشارە: هویت ملی شامل احساس تعلق به یک سرزمین، جامعه و ارزش‌ها و ایدئولوژی‌های مشترک بین افراد یک جامعه می باشد. کە طی عوامل مختلفی شکل خواهند گرفت. این عوامل میتواند شامل زبان، فرهنگ و سنت‌های مشترک و... باشند کە در نهایت موجب ایجاد یک احساس تعلق و وفاداری به سرزمین و همچنین می تواند  در همبستگی، اتحاد و تقویت ارزش‌ها و ایده‌های مشترک در یک جامعه کارا باشد. در ادامەی این گفتگو با سوالاتی نظیر، هویت چیست و هویت ملی چگونە شکل میگیرد؟ دولتهای متجاوز در کوردستان از چە روشی دست بە حذف هویت ملی کوردستان میزنند؟ چرا تا بە حال ما کوردها نتوانستەایم یک تعریف کلی از هویت ملی داشتە باشیم کە نتیجەاش اتحاد و همبستگی بین تمام جریانات سیاسی در کوردستان باشد؟ و... روبرو خواهیم شد کە برای پاسخگویی بە این سوالات مصاحبەی با آقای کاوە آهنگری، تحلیلگر مسائل سیاسی خواهیم داشت.

آقای آهنگری ممنون از اینکە دعوت ما را پذیرفتید ابتدا میخواهم با این سوال مصاحبە را شروع کنم کە هویت چیست و هویت ملی چگونە شکل میگیرد؟

هویت مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، باورها، ویژگی‌های شخصیتی، ظاهر و یا حتی معانی‌ است که یک فرد یا یک گروه را به دیگری می‌شناساند و از دیگری متمایز می‌کند. هویت ملی مجموعه‌ای است که در طول زمان به نمادها و عناصر مشترک و شناس‌ یک ملت تبدیل می‌شوند. از منظر ریشه شناسی اصطلاح "هویت" از اسم لاتین identitas بر تصویر ذهنی یک فرد از خود و "یکسانی آنها با دیگران" تأکید دارد. با این حساب هویت ملی به وجود یک تصور ذهنی مشترک میان مردمانی در یک سرزمین اطلاق می‌گردد. هویت شامل جنبه های مختلفی مانند هویت شغلی، مذهبی، ملی، قومی یا نژادی، جنسیت، تحصیلی، نسلی و هویت سیاسی و غیره است.

دولتهای متجاوز در کوردستان از چە روشی دست بە حذف "هویت ملی کوردستان" میزنند؟

در صد سال اخیر دولتهای متجاوز بیشتر از دو روش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای روبرو شدن با هویت ملی کوردستان استفاده کرده‌اند. به این معنا با سرمایه‌گذاری در بستر فرهنگی خود ضمن تغذیه و توسعه فرهنگی خود، برتری و کاربردی‌تربودن عناصر فرهنگی و هویتی خود را در زیست جمعی و فردی به کودکان کورد نشان داده و به نوعی به برتری بخشی به هویت غیرکوردی پرداخته‌اند. از سویی دیگر بدلیل اینکه هویت و فرهنگ کوردی از سرمایه‌گذاری و توسعه محروم بوده است در طول زمان غیرکاربردی بودن هویت و فرهنگ کوردی به نسل نو تلقین شده‌است. به زبانی ساده از یک سوی با سرمایه‌گذاری مادی و معنوی در خصوص هویت وعناصر فرهنگی غیرکوردی و از سوی دیگر با محروم کردن کوردها از توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و ادبی از خودبیگانگی، گریز از هویت کوردی و‌‌‌ غیرکاربردی بودن فرهنگ و هویت کوردی در زیست فردی و جمعی به جامعه تلقین شده‌است.

ما بعنوان ملتی بدون دولت چگونە میتوانیم از هویت ملی خود در برابر متجاوزان کوردستان محافظت کنیم؟

برای حفاظت از هویت ملی خود راههای مختلفی وجود دارد اما قبل از هر راهی یک شرط برای اجرای هر اقدام مثبتی در این زمینه وجود دارد و آن وجود یک رویه روشنفکری، عقلی و علمی نسبت به خود این موضوع است. بعنوان نمونه اگر دول کوردی هم وجود داشته باشد ولی استراتژی و پلان شامل و جامعی در این خصوص وجود نداشته باشد پس موفقیت چندانی با وجود ''دولت کوردی'' برای محافظت از هویت ملی کوردی حاصل نخواهد شد.

با فرض وجود یک رویکرد عقلانی وعلمی به نسبت در خطر بودن هویت ملی کوردها، به باور من موارد زیر می‌توانند در کمک به این امر مهم تاثیرگذار باشند: تلاش برای شکستن حاکمیت سنترالیستی به منظور تامین خودمختاری برای بدست گرفتن سرنوشت هویتی و فرهنگی خود در این کشورها، البته این گزینه در صورتی قابل طرح است که امکان برپایی دولت مستقل کوردی نباشد.

استفاده از مکانات ارتباطی کنونی برای ترویج عناصر فرهنگی و هویتی کوردی، بعنوان نمونه شبکه‌های اجتماعی بستر بسیار مناسبی برای این کارهستند. ارتباط درون‌فرهنگی در میان مجموعه ملون(رنگارنگ) زاگروسی که شامل تیره‌ها و لهجه‌های گوناگون می‌باشند. انجام فستیوالها و مراسمات مشترک و شرکت دادن تمامی باشندگان(اعضاء) هویتی کوردی در آن.

و نهایت تجربه گرفتن از تاریخ و تجربه ملل دیگر در این زمینه.

بە نظر شما احزاب کوردستان در این بارە چە نقشی تا بەحال داشتەاند؟

احزاب کوردستانی به دلیل اینکه در ایران فاقد جایگاه قانونی هستند و همه احزاب و سازمانهای کوردستانی غیرقانونی اعلام شده‌اند، پس با این حساب امکان برخورد و تعامل طبیعی و روزمره با این موضوع مهم در اختیار احزاب کوردستانی نبوده و نیست، اما بدلیل اینکه بخشی از اهداف مبارزه نزد احزاب کوردستانی معطوف به هویت ملی و فرهنگ کوردی است، پرداختن به عناصر فرهنگی و هویتی ملی به بخشی از مبارزه احزاب کوردستانی تبدیل شده است. بعنوان نمونه زبان که در واقع ستون مجموعه هویت ملی است، یکی از بسترهای مبارزه برای احزاب کوردستانی بویژه حزب دموکرات کوردستان ایران بوده است. پاسداشت و ارتقای زبان کوردی در واقع مبارزه برای حفاظت از هویت ملی کوردستانی است.

چرا تا بە حال ما کوردها نتوانستەایم یک تعریف کلی از هویت ملی داشتە باشیم کە نتیجەاش اتحاد و همبستگی بین تمام جریانات سیاسی در کوردستان باشد؟

 پرسش خوبی است، دلیل این عدم همبستگی و اتحاد به روش و رویکرد برخورد ما به این موضوع برمی‌گردد. اگر مبنا بر این است که ما هنوز دارای چنان همبستگی و اتحاد لازمه نیستیم، یکی از دلایلش می‌تواند فقدان نماد و درک مشترک از مجموعه هستی‌امان و درد مشترک باشد. هویت ملی وحدت بخش است، در واقع کدهای رفتاری و سائقهای برای کنش و واکنش ما در زیست جمعی و فردی ما هستند. ما وقتی که به نبود همبستگی و اتحاد اشاره می‌کنیم، یعنی ما هنوز فاقد سازوکار معنایی، نمادی و رفتاری وحدت بخش هستیم. بدین دلیل قبل از هر چیزی ما نیازمند '' کنار هم آمدن'' و با هم گفتگو کردن و شناخت عمیقتر و دقیقتر از هم هستیم. بر این باورم که هویتی کوردی شامل یک مجموعه متنوع و رنگارنگ است. اما بدلیل نبود دولت کوردستانی، دولتهای حاکم بر کوردستان هم، امکانات و نهادهای لازمه برای ترویج و توسعه هویت ملی کوردها را مهیا نکرده‌اند. پس عدم وجود یک تعریف کلی از هویت ملی در بین کوردها، از یک سوی به گوناگونی مذهبی، لهجه‌ای و تقسیم سرزمین مشترک کوردها در میان چهار جغرافیای سیاسی غیرکوردی برمی‌گردد و از سوی دیگر به عدم وجود یک جریان قوی روشنگری و راهبر در استفاده از امکانات ارتباطی کنونی به قصد نزدیکی بیشتر کوردها به همدیگر و رسیدن به درک مشترکی از هویت مشترک خود برمی‌گردد.

لازمەی آشنایی کودکان در رابطە با هویت ملی چیست؟ آیا این امر در جغرافیای اشغال شدەی کوردستان امکان پذیر است؟

 کودکان امروز مدیران و کارگزاران فردا هستند. نوع تربیت و تلاش ما برای آموزش کودکان‌مان در این خصوص آنهم در حال حاضر، ثمره‌اش در مدیریت و چگونگی تعامل آنها در فردا مشخص خواهد شد. اگرچه امکانات آموزش رسمی کشور ایران در راستای آموزش عناصر هویتی کوردها نیست اما با این اوصاف فرصتهایی که در عصر دیجیتال و هوش مصنوعی برای ما فراهم آمده است می‌توانند بخشی از این اجحاف و نقض حق را جبران کند. پس به این ترتیب آموزش کودکان در خانه از طریق والدین و براه اندازی کانالهای آموزشی و جذاب در این زمینه بویژه برای کودکان می‌تواند بخشی از این کسری را جبران نماید.

شما بعنوان یک کارشناس جامعەشناسی چە راەکارهای برای حفظ هویت ملی ارائە میدهید؟

قبل از هرچیزی ما نسبت به وجود یک جنگ نرم علیه هویت ملی کوردها آگاه باشیم. به تعبیری فلسفه وجودی رژیم حاکم بر ایران در تضاد با هویت کوردی است. سازوکار فرهنگی و هویتی این رژیم بر دوپایه شیعی- فارسی استوار است. به همین دلیل امکان پرداختن به هویتی غیر شیعی-فارسی برای رژیم نه تنها ممکن نیست بلکه کشنده هم می‌تواند باشد. به زبانی دیگر ترویج هویتهای غیر شیعی-فارسی به مثابه پادزهری برای موجودیت رژیم در ذهنیت کودکان ایرانی خواهد بود. به همین دلیل رژیم از اهمیت دادن به هویتهای دیگر ناتوان است.

همچنان که در پرسش قبلی عنوان شد براه انداختن یک جریان روشنگری قوی، مطالعه و بازتولید و بازسازی عناصر هویتی کوردی، استفاده از امکانات و وسایل ارتباط جمعی بدین منظور، استفاده از تجربه ملل دیگر و غیره می‌توانند ما را در حفظ هویت ملی خود و اشاعه آن گامی به جلو ببرد.

آقای آهنگری خیلی ممنون از اینکە برای این مصاحبە وقت گذاشتید

خواهش میکنم، سپاسگزارم از شما دوستان گرامی در روزنامەی کوردستان، موفق باشید.