سرنوشت زنگزور؛ خفگی ژئوپولتیک ایران!

کاوە سندووسی

کریدور زنگزور با نام جدید "مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی" (TRIPP) به مدت ۹۹ سال در اختیار ایالات متحده آمریکا خواهد بود.

کریدور زنگزور یک مسیر ترانزیتی پیشنهادی است که در صورت تحقق، جمهوری آذربایجان را از طریق استان سیونیک در جنوب ارمنستان به جمهوری خودمختار نخجوان و در نهایت به ترکیه متصل می‌کند. این طرح که پس از جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ به طور جدی مطرح شد، به یک نقطه حساس در رقابت‌های ژئوپلیتیکی منطقه قفقاز، به‌ویژه برای ایران، تبدیل شده است. اهمیت این کریدور برای ایران عمدتاً ژئوپلیتیکی و اقتصادی است، زیرا در حال حاضر ایران یکی از مسیرهای اصلی دسترسی جمهوری آذربایجان به نخجوان است. همچنین مرز مشترک ایران با ارمنستان، یک مسیر راهبردی برای دسترسی ایران به گرجستان، روسیه و اروپا محسوب می‌شود.

ایجاد کریدور زنگزور، به ویژه پس از خبر حاکمیت آمریکا بر آن، می‌تواند تهدیدات جدی برای امنیت ملی و اقتصاد ایران به همراه داشته باشد. یکی از اصلی‌ترین خطرات، خفگی ژئوپلیتیک و انزوای ایران در منطقه و همچنین خطرات نظامی، امنیتی و اطلاعاتی را در بر دارد. این کریدور با دور زدن ایران، عملاً مرز زمینی ایران و ارمنستان را قطع کرده و دسترسی مستقیم ایران به قفقاز و اوراسیا را محدود می‌کند.

از نظر امنیتی، واگذاری کنترل این کریدور به طرف ثالث، به خصوص با طرح‌ ترامپ و اجاره بلندمدت آن به کنسرسیومی تحت حمایت آمریکا، می‌تواند به افزایش حضور نظامی و اطلاعاتی ایالات متحده، ناتو و اسرائیل در نزدیکی مرزهای شمال غربی ایران منجر شود. این مسئله موازنه قوا را به ضرر ایران تغییر داده و تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی ایران به شمار می‌رود.

از منظر اقتصادی نیز، با فعال شدن کریدور زنگزور، ایران از مسیر ترانزیتی اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان حذف شده و درآمدهای ترانزیتی خود را از دست می‌دهد. این مسیر جایگزین می‌تواند اهمیت ایران را در زنجیره‌های تأمین و شبکه‌های لجستیکی منطقه، از جمله مسیرهای اتصال چین به اروپا، به شدت کاهش دهد، علاوه بر این، این کریدور با تکمیل یک مسیر پان‌ترکیستی، نفوذ ترکیه را به عنوان یکی از اعضای ناتو، از استانبول تا آسیای مرکزی افزایش می‌دهد که این امر نیز با منافع ملی ایران در تضاد است.