مصاحبه: جمال رسولی دنخه

ادریس عبدی از فیلمسازان و سینماکاران توانمند کوردستان است. وی در کوردستان ایران چشم بە جهان گشودە است. وی علاوە بر فعالیت‌‌ در حوزە سینما در سیاست نیز تلاش می‌کند و عضو کمیتە مرکزی کومەلە کوردستان ایران است. ایشان در آخرین جشنوارە فیلم سلیمانیە یکی از برندگان این جشنوارە بود. روزنامە کوردستان انتشارات رسمی حزب دمکرات کوردستان ایران در این رابطە مصاحبەای را ترتیب دادە است.

١ـ مختصری از زندگینامەی خود را برای خوانندگان ما بازگو نمایید؟

ادریس عبدی هستم متولد ١٣٦٣. در شهر مریوان به دنیا امدم و در رشته تدوین فیلم تحصیلات دانشگاهی دارم. سال ٢٠١٠ به دلیل فعالیتهای سیاسی و دانشجویی ناچار کردستان ایران را ترک کردم و در حزب کومەلە کردستان  ایران  به عنوان پیشمرگه فعالیتهای سیاسی را ادامه دادم.چند سالی در تلویزیون روژهەلات  کار کردم و هم اکنون عضو کمیته مرکزی حزب کومەلە کوردستان ایران هستم. در سه  سال اخیر برای بیش از ٤٠ فیلم کوتاه و یک فیلم سینمایی و یک سریال تلویزیونی کار صدا برداری و صدا گذاری انجام داده ام.و دو فیلم کوتاه را نیز کارگردانی کرده ام.اخرین ساخته من به صورت مشترک با همکارم فیلم کوتاه مستند آزمایشگاه شماره ٢ را تولید کردیم.

٢ـ در مورد فیلم مستند آزمایشگاه شمارە ٢ برای ما شرح دهید؟

آزمایشگاه شماره ٢ فیلم مستند کوتاهی است درباره زندگی و کار کاک محمد توفیق که مدت ١٤ سال در بخش کالبدشکافی دانشگاه علوم پزشکی سلیمانی کار می کند.در مت این ١٤ سال کاک محمد توفیق با جناره ای کار می کند و هر روز این جنازه را برای دانشجوها و اساتید دانشگاه اماده می کند.تا روزی کاک محمد توفیق بازنشسته می شود. بعد از مدتی دوباره کاک محمد توفیق رو به سرکار بازمی گردانن چون کسی نمی تواند کار ایشان را انجام بدهد.کاک محمد توفیق در نهایت وصیت می کند.در هنگام مرگ جناره اش را به دانشگاه سلیمانیه جهت آموزش اهدا کند. ما در این فیلم سعی کرده ایم که به حقیقت و واقعیت شخصیت کاک محمد توفیق و داستان پایبند باشیم.اما به لحاظ فرمی ما سعی کرده ایم دیدگاه و زاویه دید خود در فیلم نشان دهیم. فرم فیلم در سبک رئالیسم شاعرانه است و با استفاده از میزانسن و نور پردازی و موزیک فضای متفاوت تری برای بیننده  فراهم کنیم.ف یلم ما به شدت مینی مالیسمی است و با به کارگیری تمهید کاستن و کم کردن سعی کردیم که فضای معنایی و احساسی را فراهم کنیم که با محتوای فیلم هارمونی داشته باشد.

٣ـ  این مستند در چندین کشور دیگر نیز اکران شدە است و بە عنوان فیلمی موفق انتخاب شدە است چرا؟

مستند آزمایشکاه شماره ٢ در جشنواره البوابه در کشور الجزایر جایزه دوم و در جشنواره سیلبرتی ایتالیا جایزه بهترین فیلم مستند و در پنجمین جشنواره بین المللی سلیمانیه جایزه بهترین فیلم مستند کردی را  به دست آورده . در جشنواره فیلم انجلیکای آمریکا در چند روز قبل نمایش داده شد و در ماه فیبریه ی امسال در جشنواره فیلم BIG Sky  که کوالیفای جایزه اسکار است نمایش داده می شود.

٤ ـ در مورد تلویزیون و سینما در کوردستان برای ما بگویید؟

اگر بیاییم رسانەها را در ایران تقسیم بندی بکنیم بتوانیم بر اساس نوع سیاست آن را دستە بندی کنیم. دو نوع سیاست وجود دارد اگر بیاییم بر بستری سیاسی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی آن را بررسی کنیم یکی سیاست دولتی هست و دیگری سیاست انقلابی. در چهارچوب سیاست دولتی رسانەها، ارگان‌ها و حتی فیلمسازان و هنرمندانی هستند کە در این چهارچوب دارند فعالیت می‌کنند و کارشان حفظ موجودیت این سیستم یا طوری دیگر همان سیستم دولتی است. ما چیزی را بە عنوان رسانەهای آزاد در داخل ایران نمی‌توانیم مشاهدە کنیم و این حتی بحث را حتی می‌توان بە فیلمسازان دیگر مانند ابراهیم حاتمی کیا، مانند مجید مجیدی یا اصغر فرهادی کە در چهارچوب سیاست دولتی کار می‌کنند.

سیاست دیگر سیاست انقلابی می‌باشد کار آن گفتن همە آن چیزهایی است کە از دید سیستم دولتی یا حاکمیت نباید گفتە شود. برای نمونە احزاب اپوزیسیون کورد همە رسانەهایی را در اختیار دارند از تلویزیون، سایت مجلات و روزنامەها گرفتە کە در چهارچوب سیاست انقلابی کار می‌کنند. در حوزە سینما نیز کسانی مانند رسول اف و جعفر پناهی فعالیت دارند. در کوردستان نیز کسانی مانند شهرام حمیدی، بهمن قبادی و یا فیلمسازان دیگر در حوزە فیلم کوتاه دارند کار می‌کنند.

در این خصوص می توان گفت در ایران بە علت دید ایدئولوژی بە رسانە و هنر هنرمندان مستقل با مشکلات جدی روبرو هستند. فیلمسازی یک پروسە است اما در کوردستان این مسئلە بسیار سخت تر است و بسیاری از این هنرمندان زندانی شدەاند یا با احکام سنگین مواجە شدەاند کە مجبور بە فعالیت در خارج از کشور شدەاند.

در این زمینە بسیاری از موارد بسیاری از فیلمسازان کورد و غیرە کورد بخاطر سانسور یا حتی زندانی و بازداشت تهدید بە احکام ناچار شدەاند بە کشورهای دیگر پناهنده شوند.

٥ـ بعضی از منتقدان فرهنگ در سینما بر این باورند رژیم ایران از طریق برگزاری این چنین جشنوارەهایی در اقلیم کوردستان سیاست فرهنگی خود را پیش می‌برد و در صدد تحقیر فرهنگ کورد است، نظر شما بە عنوان یک سینماکار چیست؟

در مورد سیاست‌‌های تداخل گرایانە جمهوری اسلامی ایران تنها بە لحاظ نظامی و امنیتی در کشورهای همسایە خود دخالت نمی‌کند و در عرصه فرهنگی و در راستای سیاست های دخالت گرایانە و گسترش و تبلیغ و ترویج مذهب شیعه در کشورهای همسایە دخالت هایی را انجام می‌دهد. در هرکدام از کنسولگری های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای منطقه از جملە کوردستان عراق یک بخش را بە عنوان بخش فرهنگی  باز کردە کە از طریق این بخش می خواهد دخالت های فرهنگی را در کوردستان عراق انجام بدهد. در دورەهای قبل جشنوارە فیلم سلیمانیە نیز ما علنا این دخالت ها و این نفوذ جمهوری اسلامی ایران را ایران مشاهدە کردیم، ولی خۆشبختانە در دورە پنچم این جشنوارە این نفوذ جمهوری اسلامی ایران و این دخالت هایی را کە در دورەهای قبل انجام می داد تماما کنار گذاشتە شد و خوشبختانە جشنوارە دست کسانی افتاد کە از این سیاست و استراتژی جمهوری اسلامی ایران آگاه بودند و مانع شدند در دورە پنجم این دخالت‌ها ادامە پیدا کند.

در روز افتتاحیە پنجمین جشنوارە فیلم سلیمانیە ما مشاهدە کردیم جایزەای را بە محمد رسول اف اهدا کردند. کە ایشان از فیلمسازان معترض حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است کە در ایران نتوانستە است فعالیت هایی انجام دهد و چند فیلم بلند ساخته است؛ چند سالی را در زندان بودە است و چندین بار در مقاطع مختلف از اعتراضات مردم ایران و کوردستان نسبت بە حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بە زندان افتادە است. ایشان قرار بود در این جشنوارە یکی از رئیس هیات داوران باشد ولی بخاطر ممنوع الخروج بودن از ایران نتوانست کە در جشنوارە حضور پیدا کند. به همین خاطر جشنوارە فیلم سلیمانیە کە هر سالە و هر دورە این جایزە افتخاری را بە یکی از شخصیت های سیاسی و فرهنگی یا هنری اهدا کند امسال این جایزە را بە وی اهدا شد. این خود واکنش هایی را از سوی جمهوری اسلامی ایران بە دنبال داشت. کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در اربیل طی نامەای بە حکومت اقلیم کوردستان رسما خواستار این شدە بودند کە جشنوارە فیلم سلیمانیە باید از جمهوری اسلامی ایران معذرت خواهی کند و خوشبختانە جشنوارە فیلم سلیمانیە این کار را انجام نداد. بە هر حال این دخالت‌‌ها کە در دورەهای قبل بە وضوح دیدە می‌شد ولی در دورە پنچم تماما از نفوذ و دخالت جمهوری اسلامی ایران و کنسولگری آن در کارهای جشنوارە و انتخاب فیلم ها ممانعت بعمل آمد و برگزارکنندگان مانع از این کار شدند.

٦ ـ برای آیندە در حوزە سینما چە برنامەهایی دارید؟

هم اکنون در مرحله پیش تولید اولین فیلم بلند خودم هستم و امیدوارم در ماههای آینده بتوانیم که مرحله تولید فیلم را شروع کنیم.

٧ـ نظر شما در مورد سینما چیست؟

 در عصر جدید بخاطر اینکە سینما را با علوم دیگر بە خصوص علوم انسانی از جملە جامعەشناسی، سیاست، فلسفه توانستند متفکران خوانش های جدید و بینا رشتەای با سینما داشتە باشند بە همین خاطر مهم است یک مدیوم قدرتمندی در جامعە است بە خصوص برای ما کوردها کە در طول تاریخ نتوانستەایم حاکمیتی مستقلی را برای خود درست کنیم و بهر حال کوردستان در کشورهای عراق، ترکیە، سوریه و ایران قرار گرفته است ملت بالا دست سعی داشتە از طریق سینما هژمونی خود را بر کورد اعمال کند. به خصوص ما در ایران می‌بینم در فیلم‌‌های بە گفتە خودشان دفاع مقدس کە تولید شدە سیمای کوردها را چگونە نشان دهند سعی کردەاند و از طریق سینما آمدەاند و در مورد کوردها فیلم درست کنند و کورد را مطابق میل جمهوری اسلامی ایران نشان دهند و ابزاری باشد برای پروپاگاندا و تبلیغات بە سود حاکمیت جمهوری اسلامی ایران. سینما چون با رشتەهای دیگر بە صورت بینا رشتەای تحلیل و تفسیر می‌شود و در عرصە ایجاد معانی و اندیشە می‌تواند کارکرد خیلی مفیدی داشتە باشد. امیدوارم در کوردستان فیلمسازان بتوانند در این عر‌صه بە کارهای خود ادامە دهند. اگر در طول تاریخ نگاهی بە تاریخ سینما داشتە باشیم بعد از انقلاب اکتبر در شوروی وقتی سینما به عنوان یک هنر ملی و یک صنعت ملی معرفی شد و در این راستا فیلم هایی زیادی تولید شد و باعث شد سبک های سینمایی مثلا فورمالیستی خلق بشود و اکنون نیز فیلمسازان در کشورهای دیگر از آن تاثیر گرفته‌اند و در سال‌‌های اخیر کشورهای دیگر مانند آمریکا از طریق سینمای هالیود و هند سینمای بالیود، اروپای شرقی کشورهایی مانند لهستان و حالا در آسیای شرقی کره جنوبی، ژاپن و چین تمام سرمایەهای خود را بر روی سینما انجام دادەاند و استراتژی‌های فرهنگی مدون شدەای را در این راستا اعمال کنند کە بتواند و حتی بتوانند بر کشورهای دیگر تاثیر بگذارند.