آگری اسماعیل‌نژاد
پانل اول:
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در هنگام ورود به فرودگاه بغداد در ١٣ ژانویه ٢٠١٩ از کشورهای منطقه خواست که از "شرط بندی بر اسب مرده" خودداری کنند، این ضرب‌المثل به وضوح نشان‌دهنده نیات سفر ظریف به عراق است.
مشخصا ظریف پس از سفر چند روزه‌ی مایک پمپئو به خاورمیانه در تلاش است در میدان سیاسی عراق دست به یارگیری بزند و از این طریق حضور ایران در این کشور را تضمین کند.
برعکس آنچه رسانه‌های اسرائیل و رسانه‌های داخلی ایران تلاش می‌کنند، القاء کنند، چالش اساسی پیش روی ایران ماندن در سوریه نیست، بلکە چالش اساسی ایران حفظ جایگاه و ماندن در عراق است.
عراق در معادلات هلال شیعه مهم‌ترین و حیاتی‌ترین کشور است، بخش بالغ بر ٥٠% این کشور مسلمان شیعه ١٢ امامی هستند و ایران در آن کشور پایگاه دینی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارد.
در حالی کە ایران در سوریه از جایگاه و پایگاه دینی ، اقتصادی و فرهنگی برخوردار نبوده و تنها به عنوان کشوری که هم‌پیمان بشار اسد است شناخته می‌شود و در شرایط کنونی همزمان هم اسرائیل مراکز نظامی ایران در سوریه را موشکباران می‌کند و هم کشورهای سرمایه‌گذار در بازسازی سوریه خروج نظامی ایران از سوریه را شرط مشارکت خود در این بازسازی قرار دادند.
پس در عمل، ایران از طریق فشار نظامی و اقتصادی دیر یا زود مجبور خواهد شد حضور نظامی خود را در سوریه کاهش و حتی به صفر برساند. در صورتی که ایران در سوریه حضور نظامی نداشته باشد، قطعا با کاهش محسوس تاثیرگذاری سیاسی در این کشور روبرو خواهد شد، چون ایران در جامعه اهل سنت و غیرعلوی سوریه به عنوان یک کشور تخریب‌گر و متخاصم شناخته شده است.
پانل دوم:
ساختار سیاسی عراق از سه گروه تشکیل شده است کورد، عرب سنی و عرب شیعه، در عراق پساداعش، عرب سنی به عنوان یک گروه سیاسی با دو بحران روبرو شده بود:
یک: جغرافیای سکونت آن تقریبا کاملا تخریب شده است.
دو: بخشی از نخبه‌های عرب سنی و گروههای سیاسی آن در جریان حضور و نابودی داعش در میدان سیاسی عراق بشدت ضعیف شده‌اند.
با بازگشت بدون جنجال نیروهای آمریکایی به عراق و استقرار این نیروها در مناطق سنی‌نشین عراق این مسئله مطرح می‌شود که آمریکا در صدد است گروههای سنی عراق را در برابر گروههای شیعه‌ی وابسته به ایران در ساختار سیاسی عراق تقویت کنند.
قبل از بازگشت نیروهای آمریکا و برپایه قهر انتخاباتی که جامعه عراق در انتخابات ٢٠١٨ داشت و همچنین با توجه به وجود نیروهای حشدشعبی این امکان وجود داشت که گروههای شیعه‌ی وابسته به ایران به راحتی بتوانند قدرت سیاسی در عراق را کاملا مصادره کنند، اما با این بازگشت دیگر این امکان وجود ندارد.
پانل سوم:
محـمد جواد ظریف، در سفر به شهرهای عراق بیشتر ترجیح می‌داد بر مسئله‌ی حضور اقتصادی ایران در عراق و مسئله‌ی بستن قرارداد‌های اقتصادی تاکید کند.
عراق دومین مقصد صادرات ایران و اولین مقصد صادارات غیره نفتی ایران است؛ جحم صادرات غیره نفتی ایران به عراق در ٦ ماه اول ١٣٩٧ طبق اعلام مرکز آمار ایران معادل چهار میلیارد و ٥٦٤ میلیون دلار بود و طبق همان آمار در ٦ ماه اول سال میزان صادرات به عراق در مدت مشابه سال گذشته ٤٥% و به افغانستان ٣١% افزایش داشته است و طبق اعلام گمرک ایران حجم صادرات به عراق در ٦ ماه نخست سال معادل ١٩،٧% کل صادرات ایران است.
در شرایط کنونی ایران و اقتصاد ایران با تحریم چند لایه‌ای آمریکا روبرو شده است و مقامات آمریکایی از مقامات عراقی خواسته‌اند که از تجارت با ایران برپایه دلار خودداری کنند؛ جدا از این بخش زیادی از کمپانی‌های ایران در لیست تحریم آمریکا قرار دارند و مشخصا هر کمپانی عراقی با آنها تجارت انجام دهد در لیست تحریم آمریکا قرار خواهد گرفت.
پس تداوام سیر صادرات به عراق پس از اعمال دور دوم تحریم‌های آمریکا عملا غیرممکن است و اگر صادراتی هم انجام شود حتما باید بر اساس ارزی بە غیر از دلار باشد.
در شرایط حال قدرت خرید مردم در داخل ایران بە شدت کاهش پیدا کرده است و بعضی آمار‌ها از کاهش قدرت خرید ٧٠% بحث می‌کنند، کاهش قدرت خرید در داخل اگر با کاهش حجم صادرات ایران به کشورهای همسایه همزمان شود به مفهوم این است که تولیدات و صنایع ایران با چالش بازار مصرف روبرو خواهند شود و این به مفهوم تعطیلی بیشتر واحدهای تولید در ایران خواهد بود.
ایران برای جلوگیری از تعطیلی واحدهای تولید خود و ورود به یک ابر رکود در تلاش است حجم صادرات به کشورهای همسایه را افزایش دهد ، طرحی که علی خامنه‌ای در اولین روز نوروز سال ١٣٩٧ در مشهد مطرح کرد، اما در آن هنگام آمریکا هنوز از برجام خارج نشده بود و ایران با چالش بازگشت تحریم‌های آمریکا روبرو نبود.
پانل چهارم:
همزمان با حضور محـمد جواد ظریف در عراق رسانه‌های کوردی و عربی از درخواست مایک پمپئو از عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق برای خلع سلاح ٦٧ گروە وابسته به حشد شعبی خبر دادند.
طبق اعلام این خبر از این ٦٧ گروە، ٦٦ گروە آن عرب ـ شیعه و یک گروە آن آشوری ـ مسیحی است؛ در بین این ٦٧ گروە ٣٩ گروە آن مقلد علی خامنه‌ای هستند و از گرو‌ه‌هایی محسوب می‌شوند که تحت فرماندهی مستقیم سپاه قدس هستند.
دفتر عادل عبدالمهدی یک روز پس از درج این خبر اعلام کرد که موضوع خلع سلاح میلیشای عراقی صحت ندارد و مسئله " وجود ضرب‌الاجلی برای انحلال حشد الشعبی" نیز صحت ندارد.
گروەهای تشکیل دهنده‌ی حشد شعبی گروههای سیاسی ـ نظامی شیعه هستند که به عنوان نقطه اتکای ایران برای ماندگاری در عراق تلقی می‌شوند.
این گروهها همزمان در اقتصاد، در ساختار دولت و پارلمان حضور دارند، اما نقطه قدرت این گروهها در حضور نظامیشان است و خلع سلاح آنها با توجه به میزان آرایی که در آخرین انتخابات کسب کردند، زمینه‌ی سقوط ایران در عراق را فراهم می‌کند.
پانل آخر:
ایران برای تحقق هلال شیعه و همچنین تاثیرگذاری بیشتر در منطقه به حضور در عراق نیاز دارد و در معادلات منطقه‌ای حضور ایران درعراق از حضور ایران در سوریه بسیار مهم‌تر است، آمریکا و رقبای منطقه‌ای ایران در تلاشند این حضور را به چالش بکشانند.
جدا از این حضور اقتصادی ایران در عراق به دو دلیل اهمیت دارد:
یک: با حضور اقتصادی ایران در عراق سیاست هلال شیعه از یک سیاست هزینه‌بر به یک سیاست فایده‌آور تبدیل می‌شود و توجیه و ترویج آن برای جمهوری اسلامی سهل‌تر خواهد بود.
دو: در شرایط کنونی که ایران با نوعی ایزوله شدن در جامعه جهانی روبرو شده است حضور اقتصادی در عراق می‌تواند به روزنه‌ای برای کاهش فشار بر اقتصاد ایران تبدیل شود.
عراق برای ایران مهم‌ترین و حیاتی‌ترین پایگاه در منطقه است و رقبای منطقه‌ای ایران این مسئله را به بهترین شیوە درک کرده و در تلاشند با افزایش فشار بر گروە حشد شعبی، تقویت گروههای سیاسی سنی و کورد، جلوگیری از حضور اقتصادی ایران در عراق ، افزایش فشار بر گروههای سیاسی شیعه‌ی وابسته به ایران، ایران را از این پایگاه حیاتی اخراج کنند. باتوجه به بحران‌های داخلی ایران و همچنین ایزوله شدن ایران در سطح بین‌الملل امکان اینکه ایران از عراق توسط رقبای منطقه اخراج شود بسیار بالا است.
محتویات این مقالە منعکس کننده دیدگاه و نظرات وب‌سایت کوردستان‌میدیا نمی‌باشد.
