ریبوار کرماشانی
مدت‌ھاست جریانی در میان کوردھای ساکن استان‌های ایلام و کرماشان، به دنبال برجستە کردن تمایزات زبانی و بعضا فرھنگی کوردھای این بخش از کوردستان با سایر مناطق کوردنشین ھمجوار می‌باشد. جریانی که تمایزات بسیار ناچیز را در حدی بسیار بزرگ برجستە نمودە و سعی دارد کە آن‌ها را در ناخودآگاە ذھن مردم به عنوان دیواری غیرقابل گذر، میان این بخش با دیگر شھرھا و روستاھای کوردستان، علی‌الخصوص در مقابل کوردی سورانی، برافرازند. باید گفت بسیاری از کسانی کە بە دام این جریان ھدایت شدە افتادە‌اند، خود از فعالان کورد در حوزه‌ھای زبانی، ادبی و فرھنگی ھستند و بدون آنکە خود بدانند مجری خواست‌ھایی ھستند کە کمترین سودی برای زبان، فرھنگ و ھویت کوردی دارد.
چند وقت پیش ظاھرا گروھی از اھالی و اساتید دانشگاە کە در میان آن‌ها نام‌ھایی مثل ظاھر سارایی، کرم اللە پالیزبان، سعدی کرمی و... به چشم می خورد در یک نشست کە خود آن را "سمپوزیوم رسم الخط کردی" نامیدەاند با تاکید بر ویژگی‌ھای منحصر به فرد یک صوت (واج) در گونە زبانی کوردی رایج در استان‌های ایلام و بخش‌ھایی از استان کرماشان یک حرف مخصوص را برای آن به رسمیت شناختە و آن را تصویب کردەاند! البته باید متذکر شد که اینگونه حرکت‌ها چندان برای کوردھای این مناطق ناآشنا و غریب نیست.
از سویی دیگر در مرداد ماە ١٣٩٦، حکومت "زبان لکی"! را به عنوان میراث فرھنگی ایران ثبت کرد!. اما سوال اصلی کە در اینجا ذھن اھالی فن را به خود مشغول می کند این است کە این ھمە بە رسمیت شناختن! تصویب کردن! ثبت ملی کردن! و... چه ھدفی را دنبال می کنند؟ آیا در عدم وجود این تصویبات و تثبیبات! فلان صوت یا فلان خصیصە فرھنگی زبانی یا فلان گونە زبانی از وجود ساقط می شود! در ادامە بار دیگر به این بحث خواهیم پرداخت.
واقعیت غیر قابل انکار
تمامی گونەھای جغرافیایی زبان کوردی –اعم از گویش، زیر گویش، لھجە و...- ھمانند تمامی زبان‌های دیگر دنیا، دارای اختلافاتی در ھمە سطوح زبانی آوایی، واجی، واژگانی، نحوی، معنایی و... با ھمدیگر ھستند. این واقعیت در خلاء یک گونە زبانی معیار در میان سخنوران این زبان در گذر زمان تشدید شدە و باعث فاصلە گرفتن کمابیش این گونەھا از یکدیگر شدە است. اما مسالە اصلی این است که چە کسی از برجستە کردن این تمایزات زبانی سود می برد؟!
مرکزگرایان به کررات و به وضوح خواست خود مبنی بر متمایز دانستن و برجستە کردن اختلافات لهجەای در میان گونەھای مختلف زبان کوردی را مطرح کردەاند. دکتر علیرضا رادفر، یکی از سردمداران جریان پان فارسیسم در شھر کرماشان و کسی کە مدعی سکونت ھزار سالە فارس‌ھا در شھر کرماشان و ھمچنین سکونت کوردھا در دھات اطراف کرماشان در طول این ھزار سال است، چند سال پیش در جریان رونمایی از کتاب "ڕووژ" اثر یکی از شاعران کورد کرماشانی بە کررات از کوردی کلھری به عنوان "زبان کلھری" نام برد و چندین بار از جوانان کلھر درخواست کرد کە "برای زبان خود الفبایی درخور و شایستە این زبان طراحی کنند"! چرا کە به گفتە ایشان رسم الخط "سورانی"! به ھیچ وجە مناسب "زبان کلھری" نیست و باید تغییر دادە شود. می‌شد به راحتی حس کرد کە برخی از کلھرھای حاضر در آن جلسە از شنیدن این سخنان حتی به وجد آمدە و احساس غرور می‌کردند کە کلھری را ھم می شود "زبان کلھری" خطاب کرد و آن را با "الفبایی مخصوص کلھری" نە "سورانی" نوشت!
اختلاف بیافکن تا قدرتمند شوی:
مسالە بسیار سادە است، برای سال‌ھا حکومت مرکزی با تاکید بر اختلاف مذھبی میان کوردھای کرماشان و ایلام با دیگر کوردھای ھمجوار کە سنی مذھب بودند، بە راحتی توانستند مانع از افزایش ارتباطات میان این دو گروە از جامعە کورد در ایران شوند. اما طی یک دھە گذشتە، اندک اندک حساسیت مردم به اختلافات مذھبی کاھش پیدا کردە است. در طول این مدت این دو گروە از کوردھای ساکن ایران با پی بردن بیش از پیش به تشابهات و ھمبستگی‌ھای فراوان خود با یکدیگر، بیش از ھر زمان دیگری بە یکدیگر نزدیک شدە و حس یکی بودن را در مناسبات خود درک کردەاند. در این میان گروه‌ھایی کە این ھمگرایی را در تضاد با منافع خود و تداوم سلطە ھمە جانبە بر کوردھا می‌بینند، اعم از جمھوری اسلامی و ھمچنین گروه‌ھای مرکزگرای تمامیت خواە خارج نشین، راھکار خود را عوض کردە و به فکر برجستە نمودن اختلافات و تمایزات فرھنگی-زبانی این دو گروە افتادند و سعی در دور نگە داشتن آن‌ها از ھم و تشدید حس استقلال در ھر کدام از این بخش‌ھا کردند.
اینک بسیاری از فعالان کورد منطقە، خود دست بە کار شدە و دقیقا بر ھمان طبلی می کوبند کە نوایش تنھا و تنھا به گوش مرکزگرایان تمامیت خواە ایرانی خوش است. تنھا کسانی کە از این ھمە تصویبات و تثبیبات منتفع می شوند تنھا ھمان جریان تفرقە‌افکن است کە روزی را آرزو دارند کە ھیچ نام و نشانی از مفھوم "کورد" باقی نماند بلکە آنچە مایە مباھات مردم منطقه باشد اسامی چون "زبان لکی"، زبان کلھری"، "زبان جافی"، "زبان ھورامی"، "زبان سورانی"، "زبان موکریانی" و ... باشد کە ھر کدام از این زبان‌ها مبنای تعریف قومی جدید با نام‌ھایی چون قوم لک، قوم کلھر و... مستقل و مجزا از دیگر بخش‌ھای امروزین کوردستان شود. روزی کە نوشتەھای کلھری برای لک‌ھا و سوران‌ها و... قابل خواندن نبودە و برعکس، روزگاری کە لک‌ھا خود را کورد ندانستە بلکە لک بدانند! کلھرھا خود را از سوران و جاف و... جدا دانستە و خود را تنھا با نام کلھر معرفی کنند و... !.
تصویب رسم الخط کوردی!
سالیان سال است کە کتاب‌های فروانی در مناطق مذکور یعنی ایلام و کرماشان بە ھمین رسم‌الخط کوردی منتشر شدە است. بدون تصویب ھیچ سمپوزیونی، ھمگی برای خوانندگان خود قابل خواندن و استفادە بودەاند. ناھماھنگی‌ھایی در ھمە این کتاب‌ها به چشم می‌خورد کە بر اساس تجربە سالیان گذشتە روز بە روز بە سوی ھمگرایی بیشتر و بیشتر پیش رفتە و این دقیقا ھمان طبیعت شکل‌گیری یک الفبا در گذر زمان و مبتنی بر تجربە است. ھمان حرف کذایی کە با سر و صدای فراوان به تصویبش! رسانیدەاند نیز خود در بسیاری از ھمین کتاب‌ها مورد استفادە قرار گرفتە است. اما لااقل استفادە از آن بدون چنین ھیاھویی اگرچە در واگرایی بخش‌ھای مختلف جوامع کورد زبان از یکدیگر می‌تواند موثر باشد اما حساسیت‌ھای اجتماعی دو طرفە را چندان تحریک نمی‌کرد.
بسیاری از ھواداران تاکید بر چنین تمایزاتی با استناد به استدلال‌ھای صرفا زبانی، سعی در توجیە چنین مسائلی دارند اما مھم‌ترین بخش این ماجرا کە در چنین استدلال‌ھایی نادیدە انگاشتە می‌شود جامعە سخنوران زبان کوردی است، کە فارق از ھر گویش و زیرگویش و لھجە‌ای نیازمند ارتباط پویا و سریع و سادە با یکدیگر می‌باشند. چنین ارتباطی تنھا زمانی می‌تواند تسھیل شود کە قراردادھا را بر مشترکات زبانی و فرھنگی و ھویتی متمرکز کنیم نە آنکە با تاکید بر تمایزات و رفتارھای واگرایانە.
لازم بە توضیح نیست کە الفبا خود یک ابزار قراردادی است و این قرارداد را می‌توان ھر زمان به شکلی تغیر داد، پس چە بهتر کە این قرارداد در راستای تحکیم و تسریع روابط بین بخش‌ھای از ھم دور افتادە جامعە کورد زبان باشد نە در راستای افتراق و واگرایی بیشتر. این واقعیت ظریف ھمان چیزی است کە بسیاری از فعالان کورد در بخش‌ھای مختلف جوامع کورد زبان، علی‌رغم خلوص نیت در فعالیت‌ھای‌شان، از آن غفلت نمودە و با برجستە کردن تمایزات و اختلاف‌ھا زبانی-فرھنگی در واقع سبب واگرایی بیشتر و قطع ارتباط زبانی-فرھنگی بیشتر بخش‌ھای مختلف جامعەی زبانی کوردی با یکدیگر خواھند شد کە ھمان سیاست و هدف سلطەگران برای تداوم سلطه بر کورد و کوردستان می باشد.
تاکید بر استقلال زبانی لکی از دیگر بخش‌ھای زبان کوردی، تاکید بر ساخت الفباھای مخصوص برای گونەھای زبانی مختلف کوردی، حتی علم کردن یک حرف در یکی از گونەھای زبانی زبان کوردی در مقابل سایر گونه‌ها، ھمگی و ھمگی نمونەھایی از این رفتارھا ھستند کە لااقل فعالان کورد باید در مقابل آن هشیار باشند و از افتادان در دام آن‌ها خودداری کردە و حتی با این توطئه‌ها، مقابلە نمایند.
محتویات این مقالە منعکس کننده دیدگاه و نظرات وب‌سایت کوردستان‌میدیا نمی‌باشد.
