د. منصور سهرابی: سیاست های جمهوری اسلامی در کوردستان ضد توسعە و در جهت نابودی آن بودە است
مصاحبە: شهرام سبحانی
اشارە: منابع طبیعی و محیط زیست ثروتی گرانبها هستند کە نقش کلیدی در ادامەی حیات ما انسانها ایفا میکنند. بطوریکە تخریب این منابع میتواند برای ما در این جهان هستی نتیجەی جبران ناپذیری بە همراە داشتە باشد. لازم بە ذکر است کە اکثر دولتهای جهان خود را ملزم بە حفظ و نگهداری از این منابع میدانند و سیاستهای خود را در چهارچوب حفظ و گسترش این منابع تدوین کردەاند تا نتیجتا آسیبی بە این منابع طبیعی نرسد. اما با نگاهی بە عملکرد جمهوری اسلامی در می یابیم کە سیاست‌هایش مرتبا منابع طبیعی و محیط زیست را در معرض نابودی قرار دادە است. در ادامەی این گفتگو با سوالاتی نظیر اینکە سیاستهای جمهوری اسلامی چە تٲثیر مخربی در روند تخریب محیط زیست کوردستان داشتە است؟ علت اصلی نابودی جنگل های کوردستان چیست؟ تغییرات آب و هوایی چە سرنوشتی برای کوردستان رقم خواهد زد؟ آیا شاهد موج مهاجرت ها از مرکز بە کوردستان خواهیم بود؟ کە برای پاسخگویی بە این سوالات گفتگویی با د. منصور سهرابی، متخصص بوم شناسی و محیط زیست خواهیم داشت.
جناب دکتر سهرابی ابتدا برای ما بگید کە مخاطراتی کە منابع طبیعی و محیط زیست را تهدید میکنند کدام ها هستند؟
لازم میدونم بە دو دستە بلایا اشارە کنم، بلایای طبیعی کە انسان دخالتی در آن ندارد و قبل از ظهور انسان هم وجود داشتەاند، مانند سیل، آتش سوزی، زلزلە و ... نوع دوم بلایای هستند کە انسان سبب بوجود آمدن آن شدە است. مانند خشکسالی انسان ساز، فرسایش و فرونشست خاک، بیابان زایی، تخریب مراتع و جنگل ها، آلودە کردن هوا و... در روند تکامل اکوسیستم ها بر روی زمین مسیر طبیعی توالی رسیدن بە کلیماکس است کە در آن تنوع گونەای زیاد است و قلمرو هر جاندار هم محدود است.کلیماکس اکوسیستمی پایدار است و ثبات در آن زیاد است. در مسیر رسیدن بە کلیماکس گاهی اتفاقاتی روی خواهد داد کە توالی را بە عقب می راند و یا ممکن است مسیر را بطور کامل عکس کند کە در آن اکوسیستم ها بە جای رسیدن بە کلیماکس بە سمت سادە شدن و کم شدن تنوع میروند و گاها سیر قهقرایی را طی میکنند، این اتفاق ممکن است بطور طبیعی روی دهد یا آنکە انسان در آن دخالت داشتە باشد. شواهد ١٠٠ سال اخیر حاکی از آن است کە انسان عامل اصلی تغییر مسیر توالی بودە کە این مسئلە نگران کنندە است. انسان با دستکاری نابخردانە و غیر علمی طبیعت برای تامین منافع خود و رشد نامتوازن و ناپایدار منجر بە این فجایع شدە کە از جملە آن می توان بە روند تغییرات اقلیمی اشارە کرد کە انسان در آن دخالت مستقیم داشتە و با افزایش گازهای گلخانەای باعث بالا رفتن دمای جو زمین شدە کە در پی آن انواع بلایا از جملە خشکسالی، بیابان زایی، سیل و... بوجود آمدە است.
سیاستهای جمهوری اسلامی چە تٲثیر مخربی در روند تخریب محیط زیست کوردستان داشتە است؟
قبل از جمهوری اسلامی ایران هم سیاست های توسعەای در ایران بە جای آنکە پایدار باشند تخریبی بودەاند از برنامە اول توسعە در دوران پهلوی کە در سال ١٣٢٧ نوشتە شد تا امروز کە برنامە هفتم توسعە جمهوری اسلامی نوشتە شدە است کمترین توجەای بە ظرفیت های اکولوژیک نداشتەاند. همەی برنامەهای توسعەای با سیاست هات تبعیض آمیز برای منافع عدەای نوشتە و اجرا شدەاند کە مناطق پیرامون ایران از آن بهرە چندانی نبردەاند. در دوران جمهوری اسلامی ایران سیاست های توسعەای تا برنامە پنجم بر پایە توسعە کشاورزی بود کە براساس خودکفایی در بخش کشاورزی بنا شدە بود و برای رسیدن بە آن سیاست های خاص آبی اعمال شد. برای تحقق سیاست های کشاورزی در مناطق همجوار کوردستان، آب از کوردستان بە دیگر مناطق انتقال یافت، برای نمونە سال هاست از سد بوکان، آب بە تبریز منتقل میشود کە شهرک های صنعتی، بخش کشاورزی و نیروگاە تبریز از این آب بهرمند شدەاند. از دیگر موارد میتوان بە توپباران جنگل ها و مراتع کوردستان اشارە کرد کە از همان سال های اول انقلاب بە امری عادی تبدیل شدە و بە بهانەهای واهی مرتبا مورد آماج و حملە واقع میشوند. از طرف دیگر هنوز هم تعداد زیادی مین در مناطق مختلف کوردستان وجود دارد کە تهدید جدی برای محیط زیست و مردم منطقە می باشد. همچنین تغییر کاربری جنگل ها و مراتع در کوردستان توسط عوامل امنیتی و سپاە پاسدران بطور گستردە انجام شدە و تهدیدی برای تنوع زیستی منطقە و سرزمین کوردستان بودە است.
هر سالە جمهوری اسلامی بە بهانەهای مختلف جنگل های کوردستان بخصوص مریوان را بە آتش می کشد، بەنظر شما علت اصلی نابودی جنگل های کوردستان چیست؟
همچنانکە اشارە کردم جمهوری اسلامی در تمام کوردستان از شمالی ترین نقطە زاگروس تا پایین ترین نقطە کوردستان در ایلام نابودی جنگل ها را در دستور کار قرار دادە کە یا آنرا آتش میزنند و یا آنکە برای اطفای حریق اقدام کافی صورت نمی گیرد. حتی افرادی هم کە قصد خاموش کردن آتش را دارند بە بهانەهای مختلف مورد تهدید عوامل امنیتی قرار میگیرند. در کل سیاست های جمهوری اسلامی در کوردستان ضد توسعە و در جهت نابودی آن بودە است.
پروژەهای سدسازی در کوردستان هر سالە بطور چشمگیری رو بە افزایش است این پروژە چە تهدیدی بر اکوسیستم آیندە کوردستان خواهد داشت؟
اساسا سد سازی در دنیای امروزە منسوخ است و در بسیاری از کشورها از جملە کشورهای اروپای برنامە رها سازی رودخانە ها از اسارت در دستور کار قرار گرفتە است. اما متاسفانە در ایران نهضت سد سازی کماکان ادامە دارد. سد سازی بە نوعی دستکاری در چرخە هیدرولوژیک است کە بر میکروکلیمای منطقە تاثیر گذار است و ضمن آنکە در بالادست علاوە بر تاثیر بر منابع آب بر آثار تاریخی و زندگی مردم هم تاثیر گذار است و در پایین دست هم اثرات آن اغلب منفی است. با این اوصاف سیاست آبی جمهوری اسلامی ایران در کوردستان با پروژە های سد سازی، بیشتر در پی انحراف و انتقال آب بە دیگر مناطق است و همزمان سبب گسترش کشاورزی آبی نامتوازن هم شدە است.
آن دستە از مخاطرات طبیعی کە در آیندە کوردستان را تهدید می کنند چیست؟ و چگونە می توان از آن جلوگیری کرد؟
فرونشست دشت های کوردستان با تهدیدی جدی مواجە هستند. با فشاری کە بر آبخوان های کوردستان وارد میشود و برداشت آب از آبخوان بیش از ورود بە آن است. در آیندە بیشتر دشت های کوردستان دچار فرونشست خواهند شد و فرسایش خاک هم در کوردستان بسیار زیاد است و خاک کوردستان از دست میرود. جنگل های کوردستان در حال کاهش هستند کە تهدیدی برای تنوع زیستی میباشد. با ادامە این روند زندگی در کوردستان بسیار دشوار خواهد بود.
امروزە نە تنها در کوردستان بلکە در تمام دنیا با تغییرات آب و هوایی و اقلیمی روبرو هستیم بە نظر شما این تغییرات چە سرنوشتی برای کوردستان رقم خواهد زد؟ آیا شاهد موج مهاجرت ها از مرکز بە کوردستان خواهیم بود؟
کوردستان هم مانند دیگر مناطق کم و بیش متاثر از تغییرات آب و هوایی خواهد بود و این تغییر ممکن است شرایط زندگی در کوردستان را دشوار کند. هر چند کە مناطق بسیاری از ایران پیش بینی میشود کە شرایط بسیار سختی خواهند داشت و با گمان اینکە شرایط کوردستان بهتر است احتمال مهاجرت بە کوردستان را بیشتر میکند اما احتمال اینکە شرایط کوردستان بسیار بهتر خواهد بود تنها یک وهم است کە این وهم ممکنە حتی شرایط را در آیندە برای کوردستان وخیم تر هم بکند.
آقای سهرابی ممنون از اینکە برای این مصاحبە وقت گذاشتید.
خواهش میکنم.
