Şoreşa Jîna - Jin, Jiyan, Azadî - Ew dengên nehatin bihîstin!
N. Dr. Mecîd Heqî
Di dema binaxkirina Jîna yê di 17ê Îlona 2022 ’an de, pêleke dirûşmeyên “Jin, Jiyan, Azadî” dest pê kir ku bi lezeke ecêb li seranserê Rojhilatê Kurdistanê û tevahiya Îranê belav bû. Pêla Şoreşa Jîna – Jin, Jiyan, Azadî sînorên erdnîgarî derbas kir. Dengê mafxwaziya Kurdistanê li Tehranê hat bihîstin, Belûçistan bû hevalbend û Azerbaycan bi Kurdistanê re sempatî kir.
Tirsa ciwanan li seranserê Îranê li hember polîs, geşta Îrşad, Besîc û hemû dezgehên tepeserker ên rejîmê têk çû û rejîma Îranê ber bi hilweşînê ve çû.
Tişta ku di şoreşa Jîna yê de qewimî, ne tenê ji ber “hişmendiya şoreşgerî” a gelên Îranê bû, belkî pêleke hest û hêrsa li hember tepeserkirina sîstematîk a xelkê ji aliyê Komara Îslamî ya Îranê ve bû. Berevajî serhildanên berê yên piştî hatina ser kar a Komara Îslamî li Îranê de, ne herêmî û aborî bû, û ne wek bizava Kesk (Conbeşê sebz) bû ji bo şerê di navbera firaksyonên rejîma Iranê de. Ew serhildanek bû ji bo guherandina dîmena zilm û çewsandinê. Çi çewisandina milî ya ji aliyê desthilatdariya navendî û mejiyê dagirkeriyê ve, çi zilma mirovî ya li ser destê mirovan be, çi jî sîstema baviksalarî û mêranî be. Jin Jiyan, Azadî, bi gotinên Shakespeare, li ser tevahiya rabirdûya zilmê reflekseke bi hêrs bû.
Hest bi gelemperî ji hişmendiyê kêmtir têne dîtin, lê şoreşa Jînayê îspat kir ku, bi rêvebirinek jîr re, hest dikarin bi armanc bêne rêkûpêk kirin. Dema ku sedema hestan pirsgirêkek bêçare ye. Pirsgirêkên ku rê li ber jiyana normal ya mirovan vedigirin, dema ku em diêşin, dema ku em ditirsin, gava ku em hêrs dibin an jî dema ku tiştek mîna penceşêrê ruh û laşê miletekî berî ku em "hiş" bibin dişewitînin; Êşên ku em bi goşt û xwîna xwe hîs dikin, dibin çavkaniya çalakiyê. Kêl bi kêlî, van hestan di nav agir de çêdibin û forma hişmendiyê digirin da ku pirsgirêkek çareser bikin û birînan derman bikin.
Şoreşa Jîna sînorên hizbî û rêxistinî şikand, bû sedem ku nifşekî nû bikeve qada têkoşînê û erdnîgariya siyasî û rêxistinî ya Kurdistanê ber bi guherîneke mayînde ve biçe. Partiyên Kurdistanî nekarîn xwe bi guherînê re biguncînin û naverok û kûrahiya şoreşê jî nebûye bingehê guhertina hizra siyasî û rêxistinî ya tevgera siyasî ya Kurdistanê. Şoreşa Jîna li hemberî hemû kevneşopiyên kevin ên civakî, siyasî û rêxistinî bû asteng û mijara “serkêşiya jinan” ji hêlekê ve bû navenda nîqaşê. Dînamîkên tevgera Jînayê ne hişmendî belkî hesta hevpar bû. Hişmendî tiştekî ku ji jor ber bi jêr ve ji rewşenbîr û elîta rewşenbîran tê civakê. Hestên gel bû ku rewşenbîr û elîta siyasî li ber xwe da û hestên gel bû ku forma madî girt û pêlan çêkir. Hestek ku ji dilê mirovekî ber bi yê din ve, ji çavekî ber bi çavekî din û ji laşekî ber bi yê din ve diherike. Dema ku dê û bav sirûdên şoreşgerî li ser gorên zarokên xwe digotin, dema dê û bavên şehîdan li şûna ku li ser gora hezkiriyên xwe sirûdên şoreşgerî li ber xwe bidin, pîrozbahî li girtiyên xwe dikirin, ev hest bûn ku bûn agirê şoreşê ku bû sedema xwenaskirinê. guhertina bingehîn.
Şoreşa Jîna – jin, jiyan, azadî divê bi perspektîfa siyaseta berhevkewtinan were dîtin. Ji bo vê armancê, li gorî Andy Merrifield (1960) di The Politics of the Encounter de, ev şoreş mîna dilopên baranê yên paralel bûn. Dilopên baranê ji ewran paralel dimeşin heta ku dilopek tenê carekê di xetên paralel de derdikevbe û bi dilopek din diqelibe. Tiştek nû, nîzamek nû ku prensîbên wê têkoşîna kolektîf e dixuliqe. Tevgera Jîna têkiliya dilopên di nava dilopên paralel de bû.
Tevgera Jîna bû sedem ku di siyaset û siyasetê de dîmenek nû derkeve holê. Civaka navneteweyî dengê xelkê Îranê bihîst. Rêxistina Neteweyên Yekbûyî dest bi avakirina komîteyeke lêkolînkirina tawanên rejîma Îranê kir. Tiştekî ku bû sedem ku partî û gelek serkirdeyên partiyên siyasî hem li ser asta partiyên navendî yên Îranê û hem jî li ser asta partiyên Kurdistanî yên Rojhilatê Kurdistanê bilezînin; Ji "korbûna lez"ê diêşin û diherikin desthilatdariyê. Encam peymana George town bû, Peymanek ku bû destpêka pêla hêzên neyînî di nav şoreşê de bû. Şoreşeke ku dikaribû bibe hêza guhertinê û Kurdistan ji marjînalê veguherand navenda rêbertiya tevgera dadperwer û mafxwaz a gelên bindest ên Îranê, bû qurbaniya otorîterîz xwaziyek lez û bez. Kurdistana yekbûyî gav bi gav ji hev belav bû.
Piştî du salan ji şoreşa Jîna û piştî bûyerên 13’ê Nîsana 2024’an, niha cîhan ji her demê zêdetir naveroka rejîma Îranê dizane û bi cesaret dikarim bêjim ku di qada navnetewî de ti carî derfetek wiha ji bo tevgera Rojhilatê Kurdistanê nehatiye dîtin. Lê ji ber parçebûneke ku mixabin dawiya wê nîne, her roj derfet ji dest diçin; Dema ku qada torên civakî di sedsala îstîxbarata çêkirî de divê bibe qada sereke ya têkoşîna li dijî dagirkeriyê û ji bo berjewendiyên bilind ên neteweyî, ev qad bûye qada çareserkirina pirsgirêkên rêxistinî, takekesî û siyasî yên di nava mala Kurdan de.
Ger aliyên siyasî dengê şoreşê weke xwe nebihîzin, qîrîna nifşê Z û Alfa nebihîzin û jin, ciwan û nifşê nû nekin rola sereke, derfeteke zêrîn di metirsiya windakirinê de ye. ji biryarên siyasî Ew nikarin bi zimanê sedsala îstîxbarata çêkirî biaxivin.
