ئاماژه: له ماوه‌ی ڕۆژانی ڕابردوودا، تەلەڤیزیۆنی "بی‌بی‌سی"ی فارسی وتوێژێكی له‌گه‌ڵ به‌ڕێز مسته‌فا هیجری، لێپرسراوی گشتیی حیزبی دیمۆكراتی كوردستانی ئێراندا بڵاو كرده‌وه. به‌ڕێز مسته‌فا هیجری له‌م وتووێژه‌دا سیاسه‌ت و هه‌ڵوێسته‌كانی حیزبی دێموکرات له پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ بابه‌ته گرینگه سیاسیه‌كانی ئێران و كوردستانی خسته به‌رباس. كاتی تۆماركردنی ئه‌م وتووێژه ماوه‌یه‌ك پێش له یه‌كگرتنه‌وه‌ی ڕیزه‌كانی حیزب دێموكرات بووە، به‌ڵام "بی‌بی‌سی" دوای ئه‌م ڕووداوه گرنگه بڵاوی کردۆتەوە.
"كوردستان" به له به‌رچاوگرتنی گرنگی نێوه‌ڕۆكی بابه‌ته‌كانی باسكراو له‌م وتووێژه‌دا دووباره لێره‌دا بڵاوی ده‌كاته‌وه.
ئایا حیزبه‌كه‌ی ئێوه دەیەوێ لە ئێران جیابێتەوە؟
ئەوە ڕێژیمی كۆماری ئیسلامییە و ته‌نانه‌ت ڕێژیمی پاشایه‌تییش ئه‌م پڕوپاگه‌نده‌یان له‌نێو خه‌ڵكدا بڵاو كردۆته‌وه كه حیزبی دێموكرات، حیزبێكی جیاییخوازه. ئێمه به‌دوای جیابوونه‌وه له ئێران نین و ساڵانێكه بۆ پێكهێنانی حكوومه‌تێكی دێموكراتیكی سێكۆلاری فێدراڵ له چوارچێوه‌ی ئێراندا خه‌بات ده‌كه‌ین. كاتێك باس له فێدرالیزم ده‌كه‌ین، واتاكه‌ی ئه‌وه‌یه كه ده‌مانهه‌وێ له چوارچێوه‌ی جوگرافیای ئێراندا بمێنینه‌وه.
پێتان وانیه كه كاتی ئه‌وه هاتووە خه‌باتی چه‌كداری وه‌لا بنێن؟ چوار ده‌یه‌یه ئێوه له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامیدا تێكهه‌ڵچوونی سه‌ربازیتان هه‌یه و ئاکامێکی نەبووە، له‌و باوه‌ڕه‌دا نین كه ده‌بێت ئه‌م شێوازه خه‌باته گۆڕانی به‌سه‌ردا بێ؟
ئه‌وه په‌رچه‌كرداری ده‌سه‌ڵاته له ئێران كه شێوازی خه‌باتی ئێمه دیاری ده‌كات، خۆزگه به‌م چه‌شنه نه‌ده‌بوو. ئێوه ئاگادارن كه حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران له یه‌كه‌م ڕۆژه‌كانی دامه‌زراندنی كۆماری ئیسلامیهی‌وه هه‌وڵی زۆری دا كه پرسی خه‌ڵكی كوردستانی ئێران له ڕێگه‌ی وتووێژه‌وه چاره‌سه‌ر بكا. له‌م ڕێگه‌دا ئێمه تێچوومان دا، دوكتۆر عه‌بدڵۆڕه‌حمان قاسملوو له پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئه‌م وتوێژانه‌دا له شاری ڤیه‌ن و به ده‌ستی دیپلۆمات تێرۆریسته‌كانی كۆماری ئیسلامی شه‌هید كرا. له به‌رانبه‌ردا و له وه‌ڵامی داواكارییه‌كانی ئێمه‌دا، كۆماری ئیسلامی بێجگه له سه‌ركوت، ئێعدام، كوشتاری ئه‌ندامان و چالاكانی ئێمه و تێرۆری به‌رپرسانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، وه‌ڵامێكی ئه‌رێنی نه‌داوه‌ته‌وه. ئێمه به مافی خۆمان ده‌زانین كه له هه‌موو ڕێکارێکی ڕه‌وا كه خه‌باتی چه‌كدارانه‌ش یه‌ك له‌وانه به دژی كۆماری ئیسلامی كه‌ڵك وه‌رگرین.
له چه‌ند ده‌یه‌ی ڕابردوودا، به تایبه‌ت ده‌یه‌ی یه‌كه‌می دوای شۆڕشی ئێران، ده‌یان جار گوێبیسی ئه‌مه بووین كه پێشمه‌رگه كورده‌كان، سه‌ری به‌سیجی و سه‌ربازه ئێرانییه‌كانیان ده‌بڕی، به‌ڕاستی حیزبی ئێوه و پێشمه‌رگه‌كانتان هه‌ڵسوكه‌وتێكی به‌م چه‌شنه‌یان هه‌بوو؟
ئه‌مه‌ش یه‌كێكی دیكه له‌و تۆمه‌تانه‌یه كه ده‌ستوپێوه‌ندییه‌كانی ڕێژیم بۆ خه‌وشداركردنی خه‌باتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران و گه‌لی كورد به‌گشتی بانگه‌شه‌یان بۆ ده‌كرد. خه‌باتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران له ڕوانگه‌ی منه‌وه یه‌كێك له مرۆییترین و بێخه‌وشترین خه‌باته‌كان له ئێران‌دایە.
بۆچی وه‌ها بیر ده‌كه‌نه‌وه؟
له سه‌ردەمی ڕێبه‌ریی دوكتۆر قاسملوودا، یه‌كێك له باشترین فه‌رمانده سه‌ربازییه‌كانی حیزب ده‌ركرا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كاتێك به‌هۆی گوشاری بۆردمانه‌كانی ڕێژیمه‌وه دیله‌كانمان له شوێنێكه‌وه بۆ شوێنێكی دیكه دەگواستەوە، هه‌ڵسوكه‌وتێكی شیاوی له‌گه‌ڵیان نه‌بوو.
زۆربه‌ی كورده دژبه‌ره‌كانی كۆماری ئیسلامیی ئێران ده‌ڵێن كه شه‌ڕی نێوان دێموكرات و كۆمه‌ڵه یه‌كێك له ڕه‌شترین ڕووداوه‌كانی مێژووی كوردستانی ئێرانه. ئێوه وه‌كوو یه‌كێك له ئه‌ندامانی ڕێبه‌ریی ئه‌وكاتی حیزبی دێموكرات و ئێستاش، هه‌ست ناكه‌ن كه هه‌ڵه‌تان كردوه؟
ڕه‌نگبێ له‌لایه‌ن حیزبی دێموكراته‌وه ئەوکات هه‌ندێك هه‌ڵە ڕووی دابێ. به‌داخه‌وه له‌و سه‌رده‌مدا بڕوای كۆمه‌ڵه، سیاسه‌ت و بۆچوونه‌كانیان به چه‌شنێك بوو كه ته‌حەموڵی حیزبی دێموكراتیان نه‌ده‌كرد. به‌رپرسانی ئه‌وكاتی كۆمه‌ڵه ڕایان وابوو كه خه‌باتی ئه‌وان پێش له هه‌موو كه‌س ده‌بێت دژی حیزبی دێموكرات بێت، چونکی كۆماری ئیسلامی ڕۆژێك هه‌ر دێ لەنێو بچێت، به‌ڵام حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران مه‌ترسیه‌كی هه‌میشه‌ییە بۆ سه‌ر ڕه‌وتی چه‌پی ئه‌وكات. دەیانگوت ئه‌وان بۆرژوان و خه‌باتی نوێنه‌رانی چینی كرێكار له‌گه‌ڵ حیزبە بۆرژواکان هه‌میشه‌یی و بێ‌كۆتاییه و ده‌بێ له‌نێو ببردرێن.
ئێمه له ئێراندا ده‌بینین كه هه‌ركات بزاوتێك له كوردستان سه‌رهه‌ڵ ده‌دا، ته‌نانەت له‌نێو گرووپه دژبه‌ره‌كانیشدا وه‌كوو هه‌وڵێكی جیاییخوازانه لێك‌ده‌درێته‌وه، ئایا ئێوه توانیوتانه له‌گه‌ڵ گرووپ و كه‌سایه‌تییه سیاسییه‌كانی دژبه‌ری كۆماری ئیسلامی ئێران پێوه‌ندی چێ بكه‌ن؟
ئێمه له‌گه‌ڵ زۆرێك له حیزب و گرووپه‌كانی ئۆپۆزیسیۆندا پێوه‌ندیمان هه‌بووه و ئێستاش هه‌مانه. هەروەها له‌گه‌ڵ حیزبەکانی سه‌ر به نه‌ته‌وه‌كانی ئێران پێوه‌ندی و هاوئاهه‌نگیمان هه‌یه. له به‌ر هه‌ندێك سنوورداربوون و ئه‌و گوشارانه‌ی تا هه‌نووكه له‌سه‌ر حیزبی دێموكرات هه‌ن و، نه‌مانتوانیوه به چه‌شنی پێویست حیزبی دێموكرات و خه‌باتی گه‌لی كورد له كوردستانی ئێران به هاونیشتمانانمان بناسێنین.
بنكه‌كانی ئێوه له كوردستانی عێراق کەوتوونەتە به‌ر هێرشی مووشكیی سپای پاسداران، ئه‌مە تا چ ڕاده‌یه‌ك كاریگه‌ریی له سه‌ر چالاكییه‌كانی ئێوه داناوه. ئایا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی عێراق گوشاری خستۆته سه‌ر ئێوه تا چالاكییه‌كانتان سنووردار بكه‌ن؟
گوشار له هه‌ر دوو لاوه هه‌بوو، هه‌م له‌لایه‌ن ڕێژیمی كۆماری ئیسلامیی ئێران و هه‌میش حكومه‌تی هه‌رێم و حیزبه كوردییه‌كانی كوردستانی عێراق. ئێمه‌ش توانیومانه له‌م نێوه‌دا هاوسەنگییەک ڕابگرین كه بتوانین لێره جێگیر بین و لە ئەوەندە ئاستە لە خه‌باتی خۆمان بەردەوام بین.
ئایا نیگه‌ران نین له گوشاره‌كانی كۆماری ئیسلامی، به تایبه‌ت دوای هێرشی مووشه‌كیی ئه‌م دواییه بۆ سه‌ر هه‌ولێر و شوێنەکانی دی؟ ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یە كه ئه‌مه گوشارێك بێت بۆ سه‌ر هه‌رێمی كوردستان تاكوو ئێوه ناچار بكه‌ن باره‌گه‌كانتان له هه‌رێمدا بپێچنەوە؟
كۆماری ئیسلامی ئه‌م گوشارانه‌ی بۆ سه‌ر هه‌رێم هێناوه و به‌ڕاشكاوی داوای له هه‌رێم كردوه كه ئێمه لێرە ده‌ربكرێن، یان هەرنەبێ چه‌ك بكرێن. به‌ڵام تا ئێستا به خۆشحاڵییه‌وه ئه‌مه ڕووی نه‌داوه.
پێوه‌ندی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران له‌گه‌ڵ حیزبه كوردییه‌كانی دیكه‌ی دژبه‌ری ئێران چۆنه؟
له‌گه‌ڵ هیچ حیزبێكی کوردیی دژبه‌ری ڕێژیمی ئێران كێشه‌مان نییه و پێوه‌ندییەکانمان پێوه‌ندییه‌كی دۆستانه‌ن. له‌گه‌ڵ هه‌ندێك له‌وان هاوپه‌یمانییه‌كمان له‌ژێر ناوی ناوه‌ندی هاوكاریی حیزبه كوردییه‌كانی دژبه‌ری ئێران پێك‌هێناوه و پێكه‌وه هاوكاری ده‌كه‌ین. له‌گه‌ڵ ئه‌و بەشەی له ئێمه جیابوونه‌وه، ماوه‌ی زیاتر له ساڵێکە دانوستان ده‌كه‌ین بۆوەی بتوانین دووباره ببینه‌وه به یه‌ك و له‌م پێناوەشدا هه‌نگاوی ئه‌رێنیی زۆرمان هه‌ڵهێناوه.
هه‌ڵبه‌ته چه‌ند ساڵ پێش من له ئێوه‌م بیست كه گوتتان هیوادارن، ئایا ئێستا له گه‌ڵ چه‌ند ساڵ پێش جیاوازتره؟
به‌ڵێ، جیاوازی هه‌یه. چونكه ئه‌وكات كه من گوتم هیوادارام، وێدەچێ وتوێژه‌كانمان له قۆناغی سه‌ره‌تاییدا بووبن.
ئه‌م پرسیاره له ئارادایه كه بۆچی دوو حیزبی دێموكرات ناتوانن ببنه یه‌ك حیزب، ئه‌وه‌یكه له بواری به‌رنامه و مانیفێسته‌وه ده‌كرێ بڵێین زۆر له یه‌ك نزیكن و یان وه‌كوو یه‌كن؟
له ڕاستیدا ئه‌و جیابوونه‌وانه‌ی نێو حیزبی دێموکرات له سه‌رده‌می كۆماری ئیسلامی و له ماوه‌ی زیاتر له سێ دەیه‌دا و بێجگه له یه‌كه‌مین ئینشعاب، هیچ كامیان بنه‌مایەکی فیكری، ته‌شكیلاتی و سیاسییان نه‌بوو. هۆكاره‌كه‌ی زیاتر جیاوازیی هه‌ڵسوكه‌وت و ته‌عامۆل له‌گه‌ڵ یه‌كتر بووه.
مه‌سه‌له‌ی ڕێبه‌ریی حیزب چۆن چاره‌سه‌ر ده‌كه‌ن، ئایا بیرتان له‌وه كردۆته‌وه كه شوڕایه‌ك پێك بێنن یان ڕێك‌كه‌وتوون كه چ كه‌سێك ڕێبه‌ریی حیزب بگرێته ئەستۆ؟
ئه‌وه‌ی تا ئێستا له سه‌ری ڕێك‌كه‌وتووین ئه‌وه‌یه كه له‌ژێر ناوی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێراندا كار بكه‌ین، هه‌ر به‌و ناوه‌ی كه ئێستا هه‌یه و حیزبی یه‌كگرتوو هه‌ر ئه‌م ناوه‌ی ده‌بێت. لۆگۆی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لۆگۆی فه‌رمیی حیزب ده‌بێت. جیا له‌مانه‌ش ڕێك‌كه‌وتووین كه تا گرتنی كۆنگره‌ی هاوبه‌ش، من ڕێبه‌ریی حیزبم له‌ئه‌ستۆ بێت. ئێمه له دانوستانه‌كانماندا ڕێك‌كه‌وتوون كه له كۆنگره‌دا ئه‌ندامانێك بۆ ڕێبه‌ری هه‌ڵبژێردرێن كه هه‌ر دوو لایه‌نی تێدا بێت.
له‌م ساڵانه‌ی دواییه‌دا و له خۆپیشاندانه‌كان به‌تایبه‌ت له ناوچه غه‌یره كورده‌كان گوێبیستی دروشمه‌گه‌لێك وه‌ك "ڕه‌زاشا ڕۆحت شاد" بووین، به قسه‌ی به‌شێكی زۆر له هێزه دژبه‌ره‌كان، سه‌ڵته‌نه‌ت‌خوازه‌كان و ڕه‌زا په‌هله‌وی هێزێكی دژبه‌رن كه ناكرێ له به‌رچاو نه‌گیردرێن. ئایا ئێوه قه‌ت له‌گه‌ڵ سه‌ڵته‌نه‌ت‌خوازه‌كان و به‌تایبه‌ت ئاغای ڕه‌زا په‌هله‌وی پێوه‌ندیتان گرتوه و له‌گه‌ڵیان قسه‌تان كردوه تا بتوانن له بوارگه‌لی هاوبه‌شدا پێكه‌وه هاوكار بن؟
من دوو جار له گه‌ڵ ئاغای ڕه‌زا په‌هله‌وی دانیشتنم هه‌بووه. پێكه‌وه هه‌ندێك باسمان كردوه، به‌ڵام به‌و ئاكامه نه‌گه‌یشتووین كه پێكه‌وه هاوكاری بكه‌ین.
ئێوه ئێستا باس له سیسته‌مێكی فێدراڵی ده‌كه‌ن، ناوبراو ته‌نانەت دژایه‌تیی ئه‌وه‌ش ده‌كا؟
خوی ئاغای په‌هله‌وی مەیلی زۆرتر بوو. به‌ڵام گرووپه‌كه‌ی زۆر جیاوازتر و هه‌ندێ جاریش دژی ئەون. هه‌ربۆیه‌ش تا ئێستا هیچ ڕه‌وتێكی سیاسی نه‌یتوانیوه له‌گه‌ڵی هاوپه‌یمانی پێك بێنێ و هۆكاره‌كه‌شی هه‌ر ئه‌م جیاوازیی بیروبۆچوونی نێو گرووپه‌كه‌یه‌تی.
ئه‌دی له‌گه‌ڵ ڕێكخراوی موجاهه‌دینی خه‌ڵق؟ ده‌زانم له ساڵانێكی دوور پێكه‌وه هاوكاریتان هه‌بووه، به‌ڵام ڕێكخراوی موجاهدینی خه‌ڵق ئێوه‌ی ده‌ركرد -مه‌به‌ست له شوڕای میللیی بەرگریدا- به هۆی ئه‌وه‌یكه ئێوه به نهێنی له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامی وتوێژتان هه‌بوو؟
له‌م ساڵانه‌ی دواییدا پێوه‌ندیمان نه‌بووه و ئه‌وه‌ش کێشەکەی ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر ڕێكخراوی موجاهدین. له شوڕای میللیی مقاومەتدا ئێمه ئه‌ندامێكی شوێندانه‌ر بووین و خۆمان شوڕامان به‌جێ هێشت، بەڵام ئه‌وان ده‌ڵێن حیزبی دێموكراتمان له شوڕا ده‌ركردوه. ئێمه باوه‌ڕمان وایه كه ڕۆژێك مه‌سه‌له‌ی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران و خه‌باتی خه‌ڵكی كورد، ده‌بێ له تاران و له ڕێگه‌ی وتووێژه‌وه چاره‌سه‌ر بكرێ. ئه‌مه مه‌سه‌له‌یه‌ك بوو كه ڕێكخراوی موجاهدین كێشه‌ی له‌گه‌ڵی هه‌بوو.
ئێمه شایەت بووین و هه‌واڵیش له‌م باره‌وه بڵاو كرایه‌وه و پشتڕاستیش کرایەوە كه نوێنه‌رانی حیزبە كوردییەکان و له‌وانه حیزبه‌كه‌ی ئێوه له ڕێگه‌ی دامه‌زراوه‌یه‌كی غه‌یره حكومەتییه‌وه له‌گه‌ڵ ئێران دانیشتنتان هه‌بووه. ده‌كرێ پێمانی بڵێن كه پێشنیاره‌كانی ئێران چ بوون؟
ناوه‌ندی هاوكاریی حیزبهکانی کوردستانی ئێران ئێران بوو دانیشتنەکەی كردبوو. واتا چوار حیزب بووین كه یه‌ك له‌وان حیزبی ئێمه بوو. ئه‌وه‌ش نه‌ك دانیشتنی ڕاسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی كۆماری ئیسلامی، به‌ڵكوو ڕێكخراوێكی نوروێژی بوو كه نێوبژێوانیی كرد.
یانی ئێوه هیچ كات له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی كۆماری ئیسلامیدا بەرەوڕوو دانەنیشتوون؟
نەخێر.
یانی حازر بوون كه هه‌ندێك ئیمتیاز به ئێوه بده‌ن، بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ئێران، حیزب پێك بێنن و چالاكی ئازادانه بكه‌ن و چه‌كه‌كانتان وه‌لا بنێن؟
ئه‌و وه‌ڵامانه‌ی كه له ڕێگه‌ی ئه‌م ناوه‌نده‌وه به ده‌ستی ئێمه ده‌گه‌یشت ئه‌وه بوو كه كۆماری ئیسلامی له‌و ماوه‌یەدا مه‌به‌ستی تەنیا ئه‌وه‌یە بە دوایین داخوازی ئێمه و بۆچوونەکانمان له مه‌ڕ درێژه‌دان به‌م وتووێژانه بزانێ. كاتێك خواسته‌كانی ئێمه‌یان بیست، ئیدی وڵامێكیان نه‌بوو. یانی ئه‌وان به وردی نه‌یانگوت له‌م داخوازییانه‌ی كه ئێوه هه‌تانه، كامه‌یان و چ مافێك به ئێوه ده‌درێ یان نا!
ئایا خه‌باتی چه‌كداری هه‌ر له یه‌كه‌مین ڕۆژه‌كانی سه‌ره‌تای شۆڕشه‌وه، بژارده‌ی یه‌كه‌می حیزبی دێموكرات بووە؟
نه‌خێر، له سهرهتاوه حیزبی دێموكرات خوازیاری وتووێژ له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامی بوو كه تازه ده‌سه‌ڵاتی به‌ده‌سته‌وه گرتبوو. له ڕاستیدا له‌و سه‌رده‌مه‌دا هێزه‌كانی كۆماری ئیسلامی، ئه‌و هێزانه‌ی ڕێژیمی پاشایه‌تی بوون كه له پادگانه‌كان و شوێنه‌كانی دیكه پەرش‌وبڵاو بوون، ئه‌وكاته ئه‌وان پێشنیاری وتووێژیان دا. هەیئەتێک له‌و كاته‌دا له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه دیاری كرا كه خوالێخۆشبوو داریووش فرووهه‌ر یه‌ك له‌وان بوو. نزیكه‌ی ساڵێك هاتن له‌گه‌ڵ حیزبی دێموكرات، كۆمه‌ڵه و چه‌ند لایه‌نێكی دیكه له مه‌هاباد كۆبوونه‌وه. به‌ڵام له كۆتاییدا ده‌ركه‌وت كه كۆماری ئیسلامی ئه‌م وتووێژانه‌ی ته‌نیا بۆ وەده‌ست‌هێنانی كات كردوه. كاتێكیش توانییان هێزه پەرش‌و‌بڵاوه‌كه‌یان ڕێك بخەنەوە، جارێكی دیكه هێرشیان كرده‌وە سه‌ر مه‌هاباد و شاره‌كانی دیكه‌ی كوردستان و وتووێژه‌كان ڕاگیران.
ئایا ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، ئاگاداری ئه‌و وتووێژانه‌ی نێوان دوكتور قاسملوو و نوێنه‌رانی كۆماری ئیسلامی له ساڵی 1368 له ڤییه‌ن بوو؟
بۆ خولی یه‌كه‌می وتووێژه‌كانی دوكتۆر قاسملوو له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی كۆماری ئیسلامی، ئێمه له ده‌فته‌ری سیاسی ئاگادار نه‌بووین. ئه‌وە له ڕه‌وتی سه‌فه‌رێكدابوو كه دوكتور قاسملوو بۆ ئورووپا كردبووی و كه گه‌ڕایه‌وه باسی دانیشتنه‌كه‌ی بۆ ئێمه كرد. ئێمه پێمان باش بوو كه وتووێژه‌كان بكرێن، به‌ڵام دژی ئه‌وه بووین كه دوكتور قاسملوو خۆی به‌شداری وتووێژه‌كان بێت. بڕیار وا بوو كه هه‌یئه‌تێكی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی كۆماری ئیسلامی له ئورووپا دابنیشێ، به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌مه ڕووی نه‌دا.
ڕۆڵی جه‌لال تاڵەبانی، ڕێبه‌ری یه‌كیه‌تیی نیشتمانی كوردستانی عێراق له‌و كاته‌دا چ بوو. ده‌زانین كه لە ڕۆژه یه‌كه‌مه‌كانی وتوێژه‌كاندا له‌وێ حزووری هه‌بوو، به‌ڵام دوایی نه‌بوو و به‌تایبه‌ت ئه‌و ڕۆژه‌ی كه دوكتور قاسملوو تیرۆر كرا. هه‌ندێك ئه‌م گومانه‌یان دروست کردوە كه ڕه‌نگه ناوبراو هاوكاریی كۆماری ئیسلامیی كردبێت؟
مام جه‌لال له پەروەندەی شه‌هیدكران و تێرۆری دوكتۆر قاسملوودا ڕۆڵێكی نه‌بوو. له خولی یه‌كه‌می وتووێژه‌كاندا حزووری هه‌بوو و نوێنه‌رانی كۆماری ئیسلامی هه‌ندێك به‌ڵێنیان دابوو. به‌ڵام دوایی دوكتور قاسملوو خۆی به ئێمه‌ی گوت كه نوێنه‌رانی كۆماری ئیسلامی پێیان گوتووه كه له‌مه‌وبه‌دوا خۆمان وتووێژ ده‌كه‌ین، ئێمه ئێرانین و باسه‌كانمان خۆمان ده‌یكه‌ین و خۆمان كێشه‌كانمان چاره‌سه‌ر ده‌كه‌ین و پێویست ناكا كه‌سانی غه‌یره ئێرانی حزووریان هه‌بێت کە مه‌به‌ستیان مام جه‌لال بوو. ته‌نانه‌ت ئه‌مه‌یان گوتبوو كه مام جه‌لال زاربڵاوە و ڕه‌نگه ئه‌م باسانه بدركێنێ. ئه‌وكات بڕیار وابوو وتوێژه‌كان نهێنی بن تا دەگاته ئاستێكی تر. هه‌ربۆیه‌ش باشتر وایه کە مام جه‌لال به‌شدار نه‌بێت. بەڵام لە ڕاستیدا كۆماری ئیسلامی هه‌ر له سهرهتاوه مه‌به‌ستی له وتووێژ له داوخستنی دوكتۆر قاسملوو بوو و ده‌یزانی ئەگه‌ر مام جه‌لال له دانیشتنه‌كاندا بەشدار بێت ناتوانن به ئامانجیان بگه‌ن و دوكتور قاسملوو تێرۆر بكه‌ن و یا ئەگه‌ریش بیكه‌ن تێچوویەکی زۆر قورسی بۆ ئەوان دەبێت.
له‌گه‌ڵ هه‌ندێك له‌و كه‌سانه‌ی كه پێشتر له ئاستی به‌رزی ڕێبه‌ریی حیزبی دێموكراتدا بوون قسه‌م كردوه. هه‌ندێكیان دوكتور قاسملوو به‌وه تاوانبار ده‌كه‌ن كه تاك‌ڕەۆ بوو، ده‌یانگوت له گه‌ڵ به‌ده‌نه‌ی حیزبی دێموكراتدا نه‌یده‌توانی پێوه‌ندی دروست بكات. هەندێکی دیکە لەوانەی كه له دوكتور قاسملوو نزیك بوون ده‌یانگوت كه ئه‌و ساڵانێك له ئورووپ ژیابوو، له‌گه‌ڵ زۆرێك له كه‌سایه‌تییه جیهانیه‌كاندا پێوه‌ندیی دروست كردبوو، و ئه‌وە كێشه‌ی حیزبی دێموكرات، ته‌نانه‌ت به‌ده‌نەی حیزبی دێموكرات و له ئاستی ده‌فته‌ری سیاسیدا بوو كه نه‌یاندەتوانی لە ئیده‌كانی ئاغای قاسملوو تی‌بگەن، كامیان ڕاسته؟
كه‌سایه‌تیی دوكتور قاسملوو به چه‌شنێك بوو كه زۆر به‌ئاسانی له‌گه‌ڵ هه‌ر كه‌سێك و له هه‌ر ئاستێكی خوێنده‌واری، ئه‌ندێشه و فیكردا ده‌یتوانی قسه بكات. له‌گه‌ڵ مامۆستای زانكۆ، مامۆستای زانكۆ بوو، له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی ئاسایی، پێشمه‌رگه‌كان، ئه‌ندامانی حیزبی و خه‌ڵكی دێ ڕێك وه‌كوو خۆیان قسه‌ی ده‌كرد.
ئێمه ده‌بینین كه سێ ساڵ دواتر و دووباره له ئورووپا، دوكتور سادق شه‌ره‌فكه‌ندی، ڕێبه‌ری حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران تیرۆر ده‌كرێ، ئێوه له تێرۆری دوكتۆر قاسملوو هیچ فێر نەبوون؟ بۆ ئه‌م هه‌ڵه‌یه دووباره دووپات بۆوە؟
هه‌ڵبه‌ته ئه‌مە ڕه‌خنه‌یه‌كی به‌جێیه له حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران. به داخه‌وه دوكتور شه‌ره‌فكه‌ندی ڕه‌چاوی بواری ئه‌منیه‌تیی نه‌ده‌كرد. هه‌ربۆیه‌ش به داخه‌وه زۆر زوو له داو كه‌وت.
داواكاری گشتی ئاڵمان بۆ یه‌كه‌م جار و زۆر كه‌سیش ده‌ڵێن دوای دادگای نۆرمبرگ، كۆماری ئیسلامیی ئێران به تێرۆریزمی ده‌وڵه‌تی ناو ده‌بات و ڕێبه‌رانی ئه‌م ڕێژیمه به‌وه تاوانبار ده‌كا كه له ڕێكخستن و جێبه‌جێكردنی ئه‌م تێرۆرانه‌دا ڕۆڵیان هه‌بووە؟
بەڵێ له دادگه‌یه‌كی بێ‌لایه‌ندا، ڕێبه‌رانی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته وه‌كوو تێرۆریست ناسێنران و مه‌حكووم كران. ئه‌مە جۆرێك سارێژ بوو بۆ برینه‌كانی ئێمه وه‌كوو به‌ده‌نه‌ی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران و خه‌ڵكی كورد به گشتی له دوای ئه‌و تیرۆرانه بوو.
ده‌رچوونی حوكمی دادگای میكۆنۆس كاریگه‌ریی له‌سه‌ر هه‌ڵسوكه‌وتی كۆماری ئیسلامی ئێران له ئورووپادا بوو؟
نا بۆ هه‌میشه. بۆ ماوه‌یه‌ك كۆماری ئیسلامی تێرۆری چالاكانی سیاسی و ڕێبه‌رانی حیزبەکانی ئۆپۆزیسیۆنی ڕاگرت كه هاتوچۆی ئورووپایان ده‌كرد یا نیشته‌جێی ئه‌وێ بوون. به‌ڵام به دڵنیاییه‌وه هه‌ر له‌و كاته‌دا سه‌رقاڵی پیلان و پلانی خۆی بوو، به شێوه‌یەکی دیكه و له‌وانه كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری و دروست‌كردنی هێز و لایەنی نیابەتی. هه‌روه‌ك بینیمان كۆماری ئیسلامی له‌م ساڵانه‌ی دواییدا دیسانه‌وه پیلانه‌كانی خۆی له ئورووپا ده‌ست پێ كردۆتەو.
له ساڵانی ڕابردوودا ئێوه ڕێبه‌ری ئه‌م لقه‌ی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بوون، ئایا هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك به‌ره‌ڕووی ئێوه بۆته‌وه؟ ئایا ئێوه نیگه‌رانی گیانی خۆتان نین؟
پیلان هه‌بوو، ده‌ستوپێوه‌ندی خۆیان ناردوه، به‌ڵام به خۆشییه‌وه هه‌موو ئه‌مانه به‌رپه‌رچ دراونه‌ته‌وه و كۆماری ئیسلامی تا ئێستا سه‌ركه‌وتوو نه‌بووه. لەگەڵ ئەوەشدا من دڵنیام كه كۆماری ئیسلامی ده‌ست له‌م هه‌وڵانه هەڵناگرێ.
ده‌زانین كه ئێستا له ئێران خۆپیشاندانەکان هەن و بەردەوامن. زۆر كه‌س پێی ده‌ڵێن شۆڕشی برسییه‌كان به هۆكارگه‌لی ئابووری. ئێوه وه‌كوو نوێنه‌ری به‌شێك له گرووپه دژبه‌ره‌كانی كۆماری ئیسلامی ئێران، نوێنه‌ری به‌شێك له كورده‌كان، په‌یامی ئێوه بۆ گرووپه‌كانی دیكه‌ی دژبه‌ری ڕێژیمی ئێران چییه؟
له‌و بڕوایه‌دام كه چ ئه‌وكات كه حیزبی دێموكرات خوازیاری خودموختاری بۆ كوردستان بوو و چ دواتر كه به‌رنامه‌ی خۆی بۆ فێدراڵی گۆڕی، ئه‌مانه هەمیشە خواستی خه‌ڵكی كورد له كوردستانی ئێران بوون. ئێمه كاتێك ده‌توانین ئه‌و ئیدیعایه بكه‌ین كه خه‌باتی ئێمه خه‌باتێكی ڕەسەنە کە له‌سه‌ر بنه‌مای خواستی خه‌ڵك بێت. ئه‌گه‌ر خه‌ڵك بیانهه‌وێ ئێمه خه‌باتی خۆمان درێژه ده‌ده‌ین و ئەگه‌ریش نه‌یانهه‌وێ بێگومان خه‌باتێك بوونی نابێ.
زۆر سپاس کاک مستەفای بەڕێز
سپاس بۆ ئێوەش
