به پێشنیاری یونسکۆ رۆژی 5ی ئۆکتۆبر به‌رامبه‌ر له‌گه‌ڵ ١٣ی ره‌زبه‌ری هه‌موو ساڵێک وه‌ک رۆژی جیهانی مامۆستا دیاری کراوه. به‌و حاڵه له ئێراندا رۆژی ١٢ی بانه‌مه‌ڕ وه‌ک رۆژی مامۆستا ناودێر کراوه. ئه‌و بۆنه‌یه ده‌که‌ینه بیانوویه‌ک بۆ باس کردن له گیروگرفتی توێژی مامۆستا و سیستمی په‌روه‌رده و فێرکردن له ئێراندا.
په‌روه‌رده و فێرکردن له وڵاته پێشکه‌وتووه‌کاندا گرینگی زۆری پێده‌رێ. له جێدا سه‌ختگیرییه‌کی زۆر بۆ وه‌رگرتن ودامه‌زرانی مامۆستایان ره‌چاو ده‌کرێ و کۆمه‌ڵێک مه‌رج و پێوانه‌ی پیشه‌یی بۆ وه‌رگرتنی خوازیاران وه‌ک مامۆستا دانراوه. له به‌رامبه‌ردا مامۆستایانیش رێز و پێگه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تیان پارێزراوه و بژێوی ژیانیان دابین کراوه. ئه‌گه‌ر پێگه و دۆخی ژیانی مامۆستایان له وڵاته په‌ره‌سه‌ندووه‌کاندا له‌گه‌ڵ ئێران به‌راورد بکه‌ین، ئه‌و جیاوازییه‌مان به مه‌ودایه‌کی زۆر بۆ ده‌رده‌که‌وێ.
ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ باسی کێشه و گرفته‌کانی مامۆستایان و په‌روه‌رده و فێرکردن له ئێراندا بکه‌ین، له ئه‌ژمار نایه‌ن و له‌م ده‌رفه‌ته به‌رته‌سکه‌ش دا ناگونجێ. لێره‌دا ته‌نیا ئاماژه به چه‌ند گیروگرفت له‌م باره‌وه ده‌که‌ین.
١)دۆخی ماددیی مامۆستایان زۆر خراپه و تا ئێستا چه‌ندین جار بۆ ناره‌زایه‌تی به‌و دۆخه، ئاکسیۆن وه‌ڕێخراوه و به داخه‌وه ده‌ره‌نجامێکی ئه‌وتۆی نه‌بووه. پشکی په‌روه‌ده و فێرکردن له بودجه‌ی ئێران که‌متر له ١٠ له سه‌ده. به قسه‌ی وه‌زیری پێوه‌ندیدار، ٩٨ له سه‌دی ئه‌و بودجه‌یه بۆ دانی مه‌عاشی پێرسۆنێلی وه‌زاره‌ت خه‌رج ده‌کرێ. به‌م پێیه ته‌نیا ٢ له سه‌دی بودجه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده و فێرکردن بۆ کاروباری لێکۆڵینه‌وه و به‌رۆژ کردن و باشتر کردنی به‌رنامه‌کانی خوێندن ده‌مێنێته‌وه.
له سه‌رده‌می ٨ ساڵه‌ی ده‌وڵه‌ته‌کانی ئه‌حمه‌دی نژاد دا، رێژه‌ی گرانی ١٦٨ له سه‌د چۆته‌سه‌ر، به‌ڵام مه‌عاشی مامۆستایان ١٠٨ له سه‌د چۆته سه‌ر. ئه‌و به‌راورده نیشانده‌ری ئه‌وه‌یه که ئاستی بژێوی ژیان و توانای کڕینی مامۆستایان زۆر دابه‌زیوه؛ به چه‌شنێک که ده‌گوترێ ئه‌گه‌ر هێڵی هه‌ژاری ملیۆنێک و نۆسه‌د هه‌زار تمه‌ن بێ، زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری مامۆستایان له خوار هێڵی هه‌ژاری دا جێده‌گرن. ئه‌گه‌ر مه‌عاشی مامۆستایان له‌گه‌ڵ کارمه‌ندانی دیکه‌ی ده‌وڵه‌ت به‌راورد بکرێ، لێره‌شدا هه‌ڵاواردنێکی زۆر به‌رچاو ده‌که‌وێ. هه‌ژاریی و جیاوازیی دانان بۆته بارگرانایی و زه‌ختێکی زۆر بۆ سه‌ر مامۆستایان، به چه‌شنێک که بمانه‌وێ و نه‌مانه‌وێ کاریگه‌ریی نه‌رێنیش له سه‌ر چۆنیه‌تیی وانه‌وتنه‌وه‌شیان داده‌نێ. کێشه‌ی بژێوی ژیان، زیندوویه‌تی و پاڵنه‌ریی مامۆستایان له جێبه‌جێ کردنی ئه‌رکه‌که‌یان دا سست و لاواز ده‌کا و له جێدا هه‌ندێک ده‌ره‌نجامی نه‌رێنی دیکه‌شی لێ ده‌که‌وێته‌وه.
٢)له ئێراندا به هۆی له سه‌رکاربوونی حکومه‌تێکی نادێموکراتیک و پشتبه‌ستوو به ئایدۆلۆژیی ئیسلامی سیاسی، مه‌رج و پێوانه‌ی ناپیشه‌یی وئایدۆلۆژیک له وه‌رگرتن و دامه‌زرانی مامۆستایان دا، به توندی ره‌چاو ده‌کرێن. زۆر جار هاتۆته‌پێش که که‌سانێک هه‌موو مه‌رجه‌کانی تایبه‌ت به‌و پیشه‌یان هه‌بووه، به‌ڵام به هۆکاری ناپێوه‌ندیداری ئایدۆلۆژیک و به هۆی هه‌بوونی مه‌یلێکی جیابیری، بۆ مامۆستایه‌تی وه‌رنه‌گیراون. که‌سێک به ته‌مای مامۆستایه‌تی بێ، ته‌نانه‌ت دوای دامه‌زرانیشی وه‌ک مامۆستا، ده‌بێ ئاگای له خۆی بێ، چونکه هه‌ر کات ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه که له لایه‌ن حه‌راسه‌ت و ناوه‌نده ئه‌منییه‌تییه‌کانی رێژیم رووبه‌ڕووی کێشه ببێته‌وه. هه‌ر له جێدا له قوتابخانه‌کان دا فه‌زایه‌کی ئارام و ئازادی فێرکاری له ئارادا نییه. زۆر جار حه‌راسه‌ت و لێپرسراوانی به‌ناو په‌روه‌رده‌یی، فه‌زایه‌کی ناخۆش بۆ قوتابیان پێک دێنن. بێگومان مامۆستایان ته‌نیا له فه‌زایه‌کی کراوه‌دا ده‌توانن ئه‌رکی خۆیان به باشی به‌جێ بگه‌یه‌نن. هه‌ر چه‌شنه سنوودار کردنێک و هه‌ست کردن به چاوه‌دێریه‌کی ئه‌منییه‌تی، زیان له چۆنایه‌تیی وانه‌وتنه‌وه و به‌جێگه‌یاندنی ئه‌رکی مامۆستایان ده‌دا.
٣)ره‌هه‌ندێکی دیکه‌ی پێوه‌ندیدار به‌پیشه‌ی مامۆستایه‌تی، نێوه‌رۆکی ئه‌و کتێبانه‌یه که له قوتابخانه و خوێندنگاکان دا ده‌خوێندرێن و مامۆستایان ئه‌رکدران که بابه‌ته‌کانیان له چوارچێوه‌ی دیاریکراوی ئه‌و کتێبانه‌دا پێشکه‌ش بکه‌ن. به‌شێک له‌و کتێبانه‌ی که ده‌خوێندرێن، به میتۆدێکی زانستی نه‌نووسراون و له سه‌ر بنه‌مای ئایدۆلۆژیی ره‌سمی ئاماده کراون. له بنه‌مادا پرۆسه‌ی خوێندن له ئێراندا له رووی به‌ڕێوه‌به‌ری و نێوه‌رۆکی بابه‌ته ده‌رسییه‌کان، پرۆسه‌یه‌کی ته‌ندروست و دێموکراتیک نییه. خوێندن له ئێراندا هه‌ر له قۆناغی سه‌ره‌تایی و ته‌نانه‌ت قۆناغی پێش قوتابخانه‌ش، تێکه‌ڵ به ئایین کراوه. زانیاریی ئایینی به شێوه‌یه‌کی تاکره‌هه‌ندی وده‌مارگرژانه بۆ قوتابیه‌کان ده‌گوازرێته‌وه. ئه‌مه‌ش واده‌کا که زه‌ین و که‌سایه‌تیی ئه‌و قوتابیانه به شێوه‌یه‌کی فره‌چه‌شن و دێموکراتیک شکڵ نه‌گرێ.
به پێچه‌وانه‌ی وڵاتانی گه‌شه‌سه‌ندووی دێموکراتیک، له‌ئێراندا مامۆستایان خاوه‌ن رێکخراویی سینفی به‌هێز و کاریگه‌ر نین و له دارشتنی سیاسه‌ت و به‌رنامه‌ی خوێندن دا، به‌شدارییان پێ ناکرێ و پێوه‌ندییه‌کی ئه‌ستوونی یه‌کلایه‌نه له سه‌ره‌وڕا بۆ خواره‌وه بوونی هه‌یه که مامۆستایان له خواره‌وه‌ی هێڕه‌م جێده‌گرن و ته‌نیا بڕیاریان به سه‌ردا ده‌سه‌پێنرێ.
به کورتی هه‌ژاریی و هه‌ڵاواردن، نه‌بوونی فه‌زایه‌کی کراوه و ئارام له خوێندنگاکاندا و هه‌ست کردن به چاوه‌دێریی ئه‌منییه‌تی، نێوه‌رۆکی به‌رۆژنه‌بوو و نازانستی به‌شێک له‌و کتێبانه‌ی که ده‌خوێندرێن و، به‌شداری پێنه‌کردنی مامۆستایان له سیاسه‌تدارێژیی په‌روه‌رده و فێرکردندا، وایکردووه که له ئێراندا توێژی مامۆستا نه‌توانێ ئه‌رکه‌کانی خۆی به باشی به‌ڕێوه‌به‌رێ و مرۆڤێکی ته‌ندروست و به بیروزه‌ینێکی دێموکراتیک ته‌حویلی کۆمه‌ڵگه بدا.
