كەریم پەرویزی
لە ساڵی ١٣٥٨ەوە كە ڕێژیمی خومەینی بە ڕێفراندۆمێكی چەواشەكارانە، گوایە جۆری ڕێژیمی داهاتووی هەڵبژارد، تاكوو ئێستا ٣٦ ساڵ تێدەپەڕێ و كۆماری ئیسلامیی بەرهەمی ڕێفراندۆمی چەواشەكارانەی خومەینیش ٣١ هەڵبژاردنی بەڕێوە بردووە.
لە ساڵی ١٣٥٨دا، یەكەم هەنگاوەكانی كولتووری سڕینەوە و ئیدئۆلۆژیی خۆسەپێنی دەستی پێ كرد و خومەینی لە ڕێفراندۆمی بەناو دیاریكردنی نیزامدا وتی ڕێژیمی داهاتوو دەبێ كۆماری ئیسلامی بێ، نە یەك وشە كەم و نە یەك وشە زیاد! هەر لەو بەناو ڕێفراندۆمەشدا تەنیا قسە و ویستی خومینییان خستە پرۆسەی بەلاڕێدا براوی دەنگدانەوە و لە ئاكامیشدا ڕایانگەیاند كە ئومەتی حیزبوڵڵا و هەمیشە لە سەحنەدا دەنگیان بە ویستی خومەینی داوە.
دوا بە دوای ئەوەش هەڵبژاردنی مەجلیسی خوبرەگانیان بەڕیوە برد كە دەبوا هەڵبژاردنی مەجلیسی دامەزراندن بێ و ئەو مەجلیسە شكڵ و شیواز و نێوەڕۆكی ڕێژیمی داهاتوو دیاری بكا، بەڵام پێشتر خومەینی هەموو ئەو شتانەی دیاری كردبوو و هەڵبژاردنی مەجلیسی خوبرەگانیان ئەنجام دا تاكوو تەنیا شكڵێكی شەرعیەت بە ویستەكانی خومەینی بدەن.
دوایەش بۆ دیاریكردنی كەسێك بەناو سەرۆك كۆمار كە تەداروكاتچیی ویستەكانی خومەینی بێ، هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمارییان لە زستانی ١٣٥٨دا بەڕێوە برد و لە نێو ئەوانەشدا كە ئامادەی بوون بە تەداروكاتچی بوون، خومەینی و ڕێژیمەكەی دەستیان دایە پاڵاوتن و پیس وچەپەڵیان جیا كردەوە و تەنیا ئیفتیخاریان بە هەندێك كەس دا تاكوو وەكوو تەداروكاتچیی خومەینی خۆیان كاندید بكەن!
بەم شێوەیە خومەینی بناغەی فریوكاریی درێژماوەی لە ژێر دەسەڵاتی سیستمی ویلایەتی فەقیهیدا دامەزراند و هەڵبژاردن لەم سیستمەدا بوو بە بەرنامەیەك كە لەودا :
١- ویستی وەلیی فەقیه لە پێشەوەی هەموو ویست و ئیرادەیەكە. وەلیی فەقیه دیاریی دەكا كە بەرنامەی ئەم جارە نێوەڕۆكی چی بێ.
٢- ئەوەی گرینگ و ئەساسیە ناخرێتە هەڵبژاردنەوە و پێشتر وەلیی فەقیه و دەوروبەرەكەی بڕیاریان لەسەری داوە. تەنیا شتی لاوەكی و بێكاریگەرییەكی ئەوتۆ دەخرێتە بەردەستی هەڵبژێردراوان.
٣- هەموو كەسێك ئەو شانازییەیان پێ نابخشڕێ تاكوو ببن بە مۆرە و تەداروكاتچیی ویستەكانی ڕێبەر، دەبێ لە پاڵاوتەی پیس و چەپەڵی بدرێن!
٤- بۆ تەكمیل كردنی شانۆ و شەرعیەتدان بە تیاترەكە، هەڵبژاردنێك بۆ بەشداریی خەڵك پێویستە.
ئەمانە بنەما و كۆڵەكەی ئەساسیی سیستمی سیاسی لە ئێراندان كە خومەینی و دەوروبەرەكەی دایانمەزراند و بەرگی یاسای بنەڕەتیشیان بە بەردا كرد و قۆناخ بە قۆناخ و لە تیاترێكی هەڵبژاردنەوە بۆ تیاترێكی دیكە شارەزایی زیاتریان تێدا وەدەست هێنا و پەردەی كۆتایی شانۆكەشیان بەردەوام بە قسەكانی ڕێبەری ڕێژیم كۆتایی پێ هێناوە كە سپاسی ئومەتی حیزبوڵڵا و هەمیشە لە سەحنەدای كردووە كە مستێكی توندیان لە دمی نەیارانی ڕێژیم داوە.
لەم ٣٦ ساڵەدا، ١١ خولی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری و ٩ خولی هەڵبژاردنی مەجلیسی نوێنەرانی ڕێژیم و ٤ خولی هەڵبژاردنی مەجلیسی خوبرەگانی ڕێژیم و ٤خولی هەڵبژاردنی شوورای شار و خولی ڕێفراندۆمی پەسندكردنی یاسای ڕێژیم و پێداچوونەوەكەی و دەورەیەكیش لە سەرەتاوە ڕێفراندۆمی شیوازی ڕَیژیم بەڕێوە چووە كە بەگشتی لەو ٣١ هەڵبژاردنە جۆربەجۆرەدا، ئەو خاڵە ئەساسییانە بەدی دەكرێن و لەو چوارچێوەیە نەترازاون، تەنیا لە هەڵبژاردنی خولی دەیەمی سەرۆككۆماریدا، ڕێژیم لە خاڵی ٤ی بەرنامەكانیدا تووشی هەندێك كێشە هات كە بە سەركوت و كوشتار چارەسەری كرد!
ئەوەی لەم سیستمە داخراو و چەواشەكارانەیدا جێگای تێڕامانە، ڕاوەستانێكە لە خاڵی چوارەمدا. چوونكە ڕێژیم هەموو كات بۆ تەكمیلی پارچەكانی پازێلەكەی و وەسەریەكخستنەوەی بەشە جیاوازەكانی بەرنامەكانی، پێویستی بەوە هەبووە كە بە شانۆیەكی بەشداریكردن، شەرعیەتی چەواشەكارانەی دووبارە بەرهەم بهێنێتەوە.
لێرەدا بە دەیان و سەدان بەرنامەی جۆربەجۆری بەڕێوە بردووە و بە شكڵ و سیما و دەنگ و ڕەنگ و بیرۆكە و كەسایەتی و ... جۆربەجۆرەوە هەموو هەوڵ و پەلەقاژەیەكی بۆ ئەوە بووە كەخەڵك هان بدات لە پەردەی ئاخری شانۆكەیدا بەشدار بن و چەپڵەی بۆ لێ بدەن.
خودی ئەم پەلەقاژە بەردەوام و ئەستەم و دژوارەی ڕێژیم بۆ ئەوەی خەڵك هان بدا تاكوو بە هەر نرخ و بە هەر هەزینەیەك بووە لە سەر سندووقە درۆینەكانی هەڵبژاردن ئامادە بن، نیشان لەوە دەدا و سەلمێنەری ئەو پشتی پەردەیە كە بابەتێك بە ناوی هەڵبژاردن لەئارادا نیە و نێوەڕۆكی بابەتەكە بەتاڵ و بۆشە و هیچ دەسەڵات و چارەنووسێك لە هەڵبژاردنەكاندا ناخرێتە دەنگدانەوە، تاكوو خەڵك بە مەیل و خواست و حەزی خۆیان تێیدا بەشدار بن.
چوونكە گەر بابەتێك پێوەندی بە ژیان و چارەنووسی خەڵكەوە هەبێ، بخرێتە دەنگدانەوە و هەڵبژاردنەكە بەڕاستی و واقیعی هەڵبژاردنێكی ئازاد و دێموكراتیك بێ، پێویست بە هیچ پڕوپاگەندە و پیلانێك ناكا تا خەڵك بۆ سەر سندووق ڕابكێشرێ، بەڵكوو خەڵك خۆیان بە هیوا و ئاواتەوە بەشدار دەبن.
لە لایەكی دیكەوە گەر ڕێژیمێك هیچ نیگەرانییەكی لە مەشرووعیەتی خۆی نەبێ، ئەو هەموو هەوڵ و تەقەلا و پەلەقاژەیە ناكا بۆ ڕاكێشانی خەڵك، چوونكە خودی بابەتی هەڵبژاردن بابەتێكی سیاسییە و لە وڵاتانی ئازاد و دێموكراتیكیشدا هەمیشە ڕێژەیەكی بەرچاوی خەڵك بەشداریی لە دەنگداندا ناكەن، بەڵام لەو وڵاتە ئازادانەدا حكوومەت ناكەوێتە پەلەقاژەی ڕاكێشانی خەڵك، چوونكە نیگەرانییەكی لە ڕەوایی خۆی نیە. بەڵام ڕێژیمێكی ناڕەوای وەك ڕێژیمی خومەینی وخامنەیی، چوونكە لە سەر ئەساسی درۆ و چەواشەكاری دامەزراوە، بەردەوام پێویستی بە نوێكردنەوەی مەشرووعیەتی درۆینەی خۆی هەیە.
لە باسی بەشداریكردنی خەڵك لە هەڵبژاردنەكاندا، هەر لێكدانەوە و شیكردنەوەیك لە سەر كاریگەربوون یان نەبوونی بەشداریكردن، تەنیا كایەكردنە لە چوارچێوە و گۆڕەپانێكی دیاریكراوی كۆماری ئیسلامیدا، چوونكە كۆماری ئیسلامی زۆری بەلاوە گرینگ نیە كە باس لە بەشداریكردن دەكرێ یان بەشدارینەكردن، گرینگ بۆ ڕێژیم ورووژاندنی باسەكەیە.
دەنا بە هەموو ٣١ هەڵبژاردنەكەی كۆماری ئیسلامییەوە تاكوو ئێستا، هیچ شتێك لە بواری ئازادی و باشتر بوونی ژیانی خەڵكدا نەكراوە و هیچ شتێكی ئەساسی لەم ڕێژیمەدا نەگۆڕاوە و ٣١ جار دووپاتكردنەوەی ئەو ئەزموونانە نیشاندەر و سەلمێنەری ئەو ڕاستییەیە كە شتە ئەساسی و چارەنووسسازەكان ناخرێنە بەردەست مۆرە تەداروكاتچییە هەڵبژێردراوەكانەوە.
ئایا تا ئێستا شتێك بە ناوی قەیرانی ئابووری، قەیرانی سیاسی، قەیرانی ئەخلاقی و قەیرانی فەرهەنگی لە ئێرانی ژێر دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامیدا هیچ هەوڵێك بۆ چارەسەركردنیان دراوە و دەرەتانێك بۆ هەوڵ لەو بوارنەوە هەیە؟ ئایا لە بەرامبەر پرسیاری ئەوەدا كە كێ بەرپرسیاری یەكەمە لە وێرانبوونی ڕۆژ بە ڕۆژی ئێران، دەرەتانێك بۆ وەڵامدانەوە لە نێو دامودەزگا تەداروكاتچییە بەناو هەڵبژێردراوەكاندا هەیە؟ و... بە دەیان پرسیاری ئەساسیی دیكە .
بۆیە هەر جۆرە گەمەیەك لە زەوی و گۆڕەپانی كۆماری ئیسلامیدا، تەنیا و تەنیا ئاكامەكەی دۆڕان دەبێ و دوای شانۆگەرییەكە، دووبارە ڕێبەری ڕێژیم سپاس لە ئومەتی حیزبوڵڵا و هەمیشە لە سەحنەدا دەكاتەوە.
تەنیا ڕێگا و گرینگترین شێوازی هەڵسوكەوت لەگەڵ ئەم ڕێژیمەدا، كایەكردنە لە دەرەوەی پێوەر و پێودانگ و زەویی و چوارچێوە و گۆڕەپانی كۆماری ئیسلامیدا. دەبێ یان كایەی دیكەی لەگەڵدا بكرێ یان كایەكەی لێ تێك بدرێ.
لە ساڵی ١٣٥٨ەوە كە ڕێژیمی خومەینی بە ڕێفراندۆمێكی چەواشەكارانە، گوایە جۆری ڕێژیمی داهاتووی هەڵبژارد، تاكوو ئێستا ٣٦ ساڵ تێدەپەڕێ و كۆماری ئیسلامیی بەرهەمی ڕێفراندۆمی چەواشەكارانەی خومەینیش ٣١ هەڵبژاردنی بەڕێوە بردووە.
لە ساڵی ١٣٥٨دا، یەكەم هەنگاوەكانی كولتووری سڕینەوە و ئیدئۆلۆژیی خۆسەپێنی دەستی پێ كرد و خومەینی لە ڕێفراندۆمی بەناو دیاریكردنی نیزامدا وتی ڕێژیمی داهاتوو دەبێ كۆماری ئیسلامی بێ، نە یەك وشە كەم و نە یەك وشە زیاد! هەر لەو بەناو ڕێفراندۆمەشدا تەنیا قسە و ویستی خومینییان خستە پرۆسەی بەلاڕێدا براوی دەنگدانەوە و لە ئاكامیشدا ڕایانگەیاند كە ئومەتی حیزبوڵڵا و هەمیشە لە سەحنەدا دەنگیان بە ویستی خومەینی داوە.
دوا بە دوای ئەوەش هەڵبژاردنی مەجلیسی خوبرەگانیان بەڕیوە برد كە دەبوا هەڵبژاردنی مەجلیسی دامەزراندن بێ و ئەو مەجلیسە شكڵ و شیواز و نێوەڕۆكی ڕێژیمی داهاتوو دیاری بكا، بەڵام پێشتر خومەینی هەموو ئەو شتانەی دیاری كردبوو و هەڵبژاردنی مەجلیسی خوبرەگانیان ئەنجام دا تاكوو تەنیا شكڵێكی شەرعیەت بە ویستەكانی خومەینی بدەن.
دوایەش بۆ دیاریكردنی كەسێك بەناو سەرۆك كۆمار كە تەداروكاتچیی ویستەكانی خومەینی بێ، هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمارییان لە زستانی ١٣٥٨دا بەڕێوە برد و لە نێو ئەوانەشدا كە ئامادەی بوون بە تەداروكاتچی بوون، خومەینی و ڕێژیمەكەی دەستیان دایە پاڵاوتن و پیس وچەپەڵیان جیا كردەوە و تەنیا ئیفتیخاریان بە هەندێك كەس دا تاكوو وەكوو تەداروكاتچیی خومەینی خۆیان كاندید بكەن!
بەم شێوەیە خومەینی بناغەی فریوكاریی درێژماوەی لە ژێر دەسەڵاتی سیستمی ویلایەتی فەقیهیدا دامەزراند و هەڵبژاردن لەم سیستمەدا بوو بە بەرنامەیەك كە لەودا :
١- ویستی وەلیی فەقیه لە پێشەوەی هەموو ویست و ئیرادەیەكە. وەلیی فەقیه دیاریی دەكا كە بەرنامەی ئەم جارە نێوەڕۆكی چی بێ.
٢- ئەوەی گرینگ و ئەساسیە ناخرێتە هەڵبژاردنەوە و پێشتر وەلیی فەقیه و دەوروبەرەكەی بڕیاریان لەسەری داوە. تەنیا شتی لاوەكی و بێكاریگەرییەكی ئەوتۆ دەخرێتە بەردەستی هەڵبژێردراوان.
٣- هەموو كەسێك ئەو شانازییەیان پێ نابخشڕێ تاكوو ببن بە مۆرە و تەداروكاتچیی ویستەكانی ڕێبەر، دەبێ لە پاڵاوتەی پیس و چەپەڵی بدرێن!
٤- بۆ تەكمیل كردنی شانۆ و شەرعیەتدان بە تیاترەكە، هەڵبژاردنێك بۆ بەشداریی خەڵك پێویستە.
ئەمانە بنەما و كۆڵەكەی ئەساسیی سیستمی سیاسی لە ئێراندان كە خومەینی و دەوروبەرەكەی دایانمەزراند و بەرگی یاسای بنەڕەتیشیان بە بەردا كرد و قۆناخ بە قۆناخ و لە تیاترێكی هەڵبژاردنەوە بۆ تیاترێكی دیكە شارەزایی زیاتریان تێدا وەدەست هێنا و پەردەی كۆتایی شانۆكەشیان بەردەوام بە قسەكانی ڕێبەری ڕێژیم كۆتایی پێ هێناوە كە سپاسی ئومەتی حیزبوڵڵا و هەمیشە لە سەحنەدای كردووە كە مستێكی توندیان لە دمی نەیارانی ڕێژیم داوە.
لەم ٣٦ ساڵەدا، ١١ خولی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری و ٩ خولی هەڵبژاردنی مەجلیسی نوێنەرانی ڕێژیم و ٤ خولی هەڵبژاردنی مەجلیسی خوبرەگانی ڕێژیم و ٤خولی هەڵبژاردنی شوورای شار و خولی ڕێفراندۆمی پەسندكردنی یاسای ڕێژیم و پێداچوونەوەكەی و دەورەیەكیش لە سەرەتاوە ڕێفراندۆمی شیوازی ڕَیژیم بەڕێوە چووە كە بەگشتی لەو ٣١ هەڵبژاردنە جۆربەجۆرەدا، ئەو خاڵە ئەساسییانە بەدی دەكرێن و لەو چوارچێوەیە نەترازاون، تەنیا لە هەڵبژاردنی خولی دەیەمی سەرۆككۆماریدا، ڕێژیم لە خاڵی ٤ی بەرنامەكانیدا تووشی هەندێك كێشە هات كە بە سەركوت و كوشتار چارەسەری كرد!
ئەوەی لەم سیستمە داخراو و چەواشەكارانەیدا جێگای تێڕامانە، ڕاوەستانێكە لە خاڵی چوارەمدا. چوونكە ڕێژیم هەموو كات بۆ تەكمیلی پارچەكانی پازێلەكەی و وەسەریەكخستنەوەی بەشە جیاوازەكانی بەرنامەكانی، پێویستی بەوە هەبووە كە بە شانۆیەكی بەشداریكردن، شەرعیەتی چەواشەكارانەی دووبارە بەرهەم بهێنێتەوە.
لێرەدا بە دەیان و سەدان بەرنامەی جۆربەجۆری بەڕێوە بردووە و بە شكڵ و سیما و دەنگ و ڕەنگ و بیرۆكە و كەسایەتی و ... جۆربەجۆرەوە هەموو هەوڵ و پەلەقاژەیەكی بۆ ئەوە بووە كەخەڵك هان بدات لە پەردەی ئاخری شانۆكەیدا بەشدار بن و چەپڵەی بۆ لێ بدەن.
خودی ئەم پەلەقاژە بەردەوام و ئەستەم و دژوارەی ڕێژیم بۆ ئەوەی خەڵك هان بدا تاكوو بە هەر نرخ و بە هەر هەزینەیەك بووە لە سەر سندووقە درۆینەكانی هەڵبژاردن ئامادە بن، نیشان لەوە دەدا و سەلمێنەری ئەو پشتی پەردەیە كە بابەتێك بە ناوی هەڵبژاردن لەئارادا نیە و نێوەڕۆكی بابەتەكە بەتاڵ و بۆشە و هیچ دەسەڵات و چارەنووسێك لە هەڵبژاردنەكاندا ناخرێتە دەنگدانەوە، تاكوو خەڵك بە مەیل و خواست و حەزی خۆیان تێیدا بەشدار بن.
چوونكە گەر بابەتێك پێوەندی بە ژیان و چارەنووسی خەڵكەوە هەبێ، بخرێتە دەنگدانەوە و هەڵبژاردنەكە بەڕاستی و واقیعی هەڵبژاردنێكی ئازاد و دێموكراتیك بێ، پێویست بە هیچ پڕوپاگەندە و پیلانێك ناكا تا خەڵك بۆ سەر سندووق ڕابكێشرێ، بەڵكوو خەڵك خۆیان بە هیوا و ئاواتەوە بەشدار دەبن.
لە لایەكی دیكەوە گەر ڕێژیمێك هیچ نیگەرانییەكی لە مەشرووعیەتی خۆی نەبێ، ئەو هەموو هەوڵ و تەقەلا و پەلەقاژەیە ناكا بۆ ڕاكێشانی خەڵك، چوونكە خودی بابەتی هەڵبژاردن بابەتێكی سیاسییە و لە وڵاتانی ئازاد و دێموكراتیكیشدا هەمیشە ڕێژەیەكی بەرچاوی خەڵك بەشداریی لە دەنگداندا ناكەن، بەڵام لەو وڵاتە ئازادانەدا حكوومەت ناكەوێتە پەلەقاژەی ڕاكێشانی خەڵك، چوونكە نیگەرانییەكی لە ڕەوایی خۆی نیە. بەڵام ڕێژیمێكی ناڕەوای وەك ڕێژیمی خومەینی وخامنەیی، چوونكە لە سەر ئەساسی درۆ و چەواشەكاری دامەزراوە، بەردەوام پێویستی بە نوێكردنەوەی مەشرووعیەتی درۆینەی خۆی هەیە.
لە باسی بەشداریكردنی خەڵك لە هەڵبژاردنەكاندا، هەر لێكدانەوە و شیكردنەوەیك لە سەر كاریگەربوون یان نەبوونی بەشداریكردن، تەنیا كایەكردنە لە چوارچێوە و گۆڕەپانێكی دیاریكراوی كۆماری ئیسلامیدا، چوونكە كۆماری ئیسلامی زۆری بەلاوە گرینگ نیە كە باس لە بەشداریكردن دەكرێ یان بەشدارینەكردن، گرینگ بۆ ڕێژیم ورووژاندنی باسەكەیە.
دەنا بە هەموو ٣١ هەڵبژاردنەكەی كۆماری ئیسلامییەوە تاكوو ئێستا، هیچ شتێك لە بواری ئازادی و باشتر بوونی ژیانی خەڵكدا نەكراوە و هیچ شتێكی ئەساسی لەم ڕێژیمەدا نەگۆڕاوە و ٣١ جار دووپاتكردنەوەی ئەو ئەزموونانە نیشاندەر و سەلمێنەری ئەو ڕاستییەیە كە شتە ئەساسی و چارەنووسسازەكان ناخرێنە بەردەست مۆرە تەداروكاتچییە هەڵبژێردراوەكانەوە.
ئایا تا ئێستا شتێك بە ناوی قەیرانی ئابووری، قەیرانی سیاسی، قەیرانی ئەخلاقی و قەیرانی فەرهەنگی لە ئێرانی ژێر دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامیدا هیچ هەوڵێك بۆ چارەسەركردنیان دراوە و دەرەتانێك بۆ هەوڵ لەو بوارنەوە هەیە؟ ئایا لە بەرامبەر پرسیاری ئەوەدا كە كێ بەرپرسیاری یەكەمە لە وێرانبوونی ڕۆژ بە ڕۆژی ئێران، دەرەتانێك بۆ وەڵامدانەوە لە نێو دامودەزگا تەداروكاتچییە بەناو هەڵبژێردراوەكاندا هەیە؟ و... بە دەیان پرسیاری ئەساسیی دیكە .
بۆیە هەر جۆرە گەمەیەك لە زەوی و گۆڕەپانی كۆماری ئیسلامیدا، تەنیا و تەنیا ئاكامەكەی دۆڕان دەبێ و دوای شانۆگەرییەكە، دووبارە ڕێبەری ڕێژیم سپاس لە ئومەتی حیزبوڵڵا و هەمیشە لە سەحنەدا دەكاتەوە.
تەنیا ڕێگا و گرینگترین شێوازی هەڵسوكەوت لەگەڵ ئەم ڕێژیمەدا، كایەكردنە لە دەرەوەی پێوەر و پێودانگ و زەویی و چوارچێوە و گۆڕەپانی كۆماری ئیسلامیدا. دەبێ یان كایەی دیكەی لەگەڵدا بكرێ یان كایەكەی لێ تێك بدرێ.
