مستەفا هیجری
لە ڕێكەوتی ٩ی مارسی ٢٠١٥ی زایینی، لە وتارێكدا كە لە ژێر ناونیشانی كۆماری ئیسلامی چ خەونێك بۆ عێراق دەبینێ؟، بە پشت بەستن بە هێندێك زانیاری ورد و لێكدانەوە، پەنجەمان بۆ ئەو ڕاستییانە ڕاكێشا بوو كە ئێران چۆن لە پیلاندایە بۆ گۆڕینی دیموگرافیای عێراق. كۆبەندی وتارەكە بەم دێڕانە كۆتایی پێ دێ بەم چەشنە كۆماری ئیسلامی دەیەوێ نەخشەی عێراق بە شێوەیەك دابڕێژێتەوە كە نە كورد و نە سوننە هێزی بەربەرەكانێیان لەگەڵ حكوومەتی شیعەی عێراق نەمێنێ و بۆ خۆی بە نوێنەرایەتی حكومەتی بەغدا ئەو وڵاتە بەو شێوەیەی كە دڵخوازیەتی بەڕێوە بەرێ. ئەم پلانە زەنگێكی مەترسیدارە، نەك هەر بۆ عێراق، بەڵكوو بۆ خۆرهەڵاتی نێوەڕاست لە زاڵبوونی هەرچی زیاتری كۆماری ئیسلامیی ئێران و هەناردەكردنی خێراتری شۆڕشەكەی بۆ وڵاتانی ئەم ناوچەیە. ئەم پلانە لەسەر سیاسەتی ئاژاوەنانەوە، بەردەوامیی شەڕ، پەرەپێدانی برسیەتی و چاولەدەست كردنی خەڵك، وێرانكردن، دووبەرەكی سازكردن، دوژمنایەتی پێكهێنان لە نێوان پێكهاتە جیاوازەكانی خەڵكی ئەو ناوچە، توقاندن و تیرۆركردن داڕێژراوە .
لەو كاتەوە تا ئێستا ئەگەر بە وردی سەرنجی ڕەوتی ڕووداوەكان بدەین، زۆر بە ئاشكرا ڕەوتی ئەو گۆڕانە دێموگرافیانە بەرچاو دەكەوێ. یەكێك لەو ڕووداوانە پرسی ئاوارەكانە كە لە ماوەی یەك مانگی ڕابردوودا بە شێوەیەكی كەموێنە پەرەی گرتووە و بووەتە كێشەیەكی گەورە، لانیكەم بۆ بەشێكی گەورەی دنیا بە تایبەت خۆرئاوا.
كۆچكردن هەر لە سەرەتای سەرهەڵدانی مرۆڤایەتییەوە، بە هۆكاری جۆراوجۆر تێكەڵ بە ژیانی مرۆڤ بووە، بەڵام كۆچی بەكۆمەڵ وەك ئەوەی ئەمڕۆ لە ئارادایە زۆرتر بە هۆی شەڕ و وێرانكارییەكان و پلانی سیاسی دەسەڵاتبەدەستان بۆ مەبەستی تایبەتی بەڕێوە چووە. لە ماوەی سەد ساڵی ڕابردوودا بە دەیان كۆچی لەم چەشنە بە هۆی دەسەڵاتبەدەستانی خۆپەرەست لە ئێران، عێراق و بەشێكی دیكە لە وڵاتانی دوور و نزیكی خۆمان ڕوویداوە.
ئەوەی ئەمڕۆش لەبەرچاوی دنیا ڕوودەدا و بە هۆی ئەوەی كە خولقێنەری دەیان تراژیدیای ئینسانی ناسراو وەك كارەساتی گیان لەدەستدانی ئالان، منداڵە چوار ساڵە كوردەكەی سووریە كە جەستەی بێگیانی لە كەناری دەریای ئێژە، چاوی میلیۆنان بینەری پڕ لە فرمێسك كرد و دنیای هەژاند، هەروەها زۆر تراژیدیای دیكەی ئەو كۆچە كە ڕەنگە قەت ئاشكرا نەبن و دنیا لێیان بێخەبەر بمێنێتەوە، یەكێكە لەو كۆچانە كە بە هۆی درێژەكێشانی شەڕ، وێرانی و كوشتاری بەردەوام، كە جارێ ئاسۆیەك بۆ كۆتاییەكەی بەدی ناكرێ و لە ئاكامدا كۆچیش بەردەوام دەبێ.
كۆمیسیونی باڵای پەنابەرانی ڕێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان ( UNHCR) تا 6ی سێپتامبری ٢٠١٥ ڕادەی ٤٠٨٨٠٩٩ پەنابەری سووریەی ناونووس كردووە كە لەو ژماریەدا ٢/١ میلیون لە میسر، عێراق، ئۆردۆن و لوبنان، ١/٩ میلیون لە توركیە ئاوارەن، ئەوە جگە لە میلیونان لە خەڵكی سووریەیە كە ناونووس نەكراون، یان ئەوانەی لە نێوخۆی وڵاتدا ئاوارە بوون(١) ... بە پێی ئەو ئامارانەی لە ٦ مانگی سەرەتای ئەمساڵ(زایینی) بڵاوبوونەتەوە، نزیك بە ١٣٧ هەزار كەس لە ڕێگای دەریای مەدیترانەوە خۆیان گەیاندووەتە سنوورەكانی ئورووپا، ١٨٧٦ كەسیش لەو ماوەیەدا لە ڕێگادا گیانیان لە دەست داوە. یەك لە سێی ئەو پەناخوازانە ئاوارەكانی سووریە بوون كە بۆ پاراستنی گیانیان لە وڵاتی خۆیان ڕایانكردووە(٢).
عێراق
بە پێی ئاماری ڕاگەیەندراوی UNHCR لە مانگەكانی سەرەتای ساڵی ٢٠١٤ لە عێراقدا ٣٥٩٦٣٦٥ كەس ئاوارەی نێوخۆیین. نزیك بە ٢٥٠ هەزار خەڵكی سووریە( زۆربەیان كوردن) پەنایان بۆ كوردستانی عێراق هێناوە، بێجگە لەوە، لە ئاوارەكانی نێوخۆی عێراق دەیان هەزار كەسیان لە پارێزگاكانی سوننەنشینی ئەنبار، ڕومادی، تكریت و مووسڵ ڕوویان لە كوردستان كردووە، كە زۆربەیان لە ترسی داعش ماڵ و شوێنی نیشتەجێ بوونی خۆیان بە جێ هێشتووە.
ئێستا باس لەوە دەكرێ كە داعش یەك لە سێی پانتایی خاكی عێراق و پەنجا لە سەدی پانتایی خاكی سووریەی لە بەردەستدایە. ئەو شوێنانە بەگشتی شوێنی ژیانی سوننەكانن بە كوردەكانیشەوە. سەرجەم ئەو ئاوارانە لە سەرەتای دەستپێكردنی شەڕی نێوخۆی سووریە و داگیركردنی مووسڵ لە لایەن داعشەوە ئاوارەی هەندەران بوون، لەو ماوەیەدا سەرباری ئەوەی لە خراپترین وەزعی ژیاندا بوون، بەڵام بەو حاڵەش چاوەڕوان بوون كە شەڕ كۆتایی پێ بێ و ئەوانە بگەڕێنەوە سەر شوێنە كاولكراوەكانیان، بەڵام كاتێك بەو ئاكامە گەیشتن كە ئەو چاوەڕوانییە بێئاكامە، هیوایەك بۆ كۆتایی هاتن بەو شەڕە لە عێراق و سووریەدا نیە، ڕێگای هات و نەهاتیان گرتەبەر و بە هیوای گەیشتن بە ئاسایش و ژیان ڕوویان لە وڵاتانی ئورووپایی كرد، ئەوان لەو ڕێگایەدا لە مردنیش نەپرینگانەوە، چوونكە لە ڕاستیدا ژیانەكەیان بۆ خۆی چەشنێك لە مردن بوو.
بەم حاڵە ئەو خەونەی كە كۆماری ئیسلامی بۆ عێراقی دیتبوو( بە سووریەشەوە) خەریكە وەدی دێ، ئەوەی لە شەڕی داعش وڵاتەكەی خاپوور دەكرێ، دەكوژرێ و ئاوارەی هەندەران دەبێ، لە هەر دوو وڵات سوننەكان و كوردەكانن، ئەوانەش كە وڵات بەجێ دێڵن گەڕانەوەیان ئەستەمە چوونكە هیچ شتێكیان بۆ نەماوەتەوە، ڕاستە كوردەكان بە قوربانی كردنی سەدان گەنجی كورد كۆبانێیان لە چنگی داعش ڕزگار كرد، بەڵام كورد بە چ توانایەك كۆبانێ بنیات دەنێتەوە؟
كەوایە بێگومان كۆماری ئیسلامی ئێران خۆشحاڵە كە سیاسەتەكەی لە پارێزگاری و بەهێزكردنی داعش لە سەرەتاوە تا ئێستا بەرهەمی باشی بووە ـ بۆ ئێران ـ و بەدڵی ئەو چووەتە پێش و گۆڕینی دێموگرافیای ئەو ناوچانەی بۆ ئاسان كردووەتەوە.
لە ئێستادا دنیا حەپەساوی كۆچی سەدان هەزار پەناخوازە كە بەشێكی زۆریان لە سووریەوە (بەكورد و عەرەبی سوننەوە) كەوتوونەتە ڕێ. ئەوان سەرقاڵی ئەوەن كە چۆن ئەو سەدان هەزار پەنابەرە ماندوو و نیگەرانە لە وڵاتانی خۆیاندا جێگا بكەنەوە و لە كۆمەڵگای خۆیاندا بیانتوێننەوە؟ چۆن دابەشیان بكەن كە هەر وڵاتەی بە پێی قەبارە و توانای خۆی كۆمەڵێكیان وەربگرێ؟ زۆر بەرنامە و پرۆژەی دیكەی پەیوەندیدار بەو پرسە لە ئارادایە، بەڵام ئەوەی بیری لێ نەكراوەتەوە یان كەمتر بیری لێ كراوەتەوە وەڵامی ئەو پرسیارە گرینگەیە كە هۆكاری سەرەكی ئەم ماڵوێرانی و تراژیدیا ئینسانیانە چ لایەنێكن؟ چوونكە تا ئەو كاتەی ئەم هۆكارانە بە درووستی نەناسرێن، دەستی جینایەتیان كورت نەكرێتەوە، ئاوارەیی و ماڵوێرانی خەڵكی ناوچە بەردەوامە ڕێچكەی كۆچ بەرەو هەندەران بەتایبەت خۆرئاوا نابڕێتەوە.
ئێمە ڕامانگەیاندووە و دووپاتی دەكەینەوە كە هۆكاری سەرەكی ئەم تراژیدیایانە لانیكەم لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، كۆماری ئیسلامی ئێرانە كە بە پاڵپشتی كردنی داعش بە نیازە دێموگرافیای ئەو ناوچەیە بە قازانجی خۆی بگۆڕێ و مەترسی ئەو هەڕەشانەی كە پێی وایە لە داهاتوودا لە لایەن كورد و سوننەی ئەو ناوچەیە بۆی دێتە پێش لەسەر خۆی لابەرێ، یان لانیكەم زۆر كەمی بكاتەوە، بەڵام مەخابن سیاسەتی نێونەتەوەیی بەرەو ئەوە دەچێ كە لە جیاتی كورت كردنەوەی دەستی ئەو تاوانبارە سەرەكییەی ئەو هەموو ماڵوێرانی و كوشتارە، وەك پاداشتێك لە چارەسەر كردنی پرسی داعش لە سووریە و عێراقدا بەشداری بكەن و دەوری بەرچاوی بدەنێ! هێندێك لە بەرپرسانی ئەمریكا كە لەو ناوچەیەدا هەڵسووڕاون ئەگەرچی تا ئێستاش بە گوێرەی پێویست شارەزای پیلانگێڕیەكانی كۆماری ئیسلامی و ئیدئۆلۆژییەكانی بە تایبەت سەبارەت بە داعش نین، بەڵام هەستیان بە دەوری ئاژاوەگێڕانەی ئەو ڕێژیمە كردووە، بۆ نموونە دەیڤید پترایوس، فەرماندەی پێشووی فەرماندەیی ناوەندی هێزە چەكدارەكانی ئامریكا و بەڕێوەبەری پێشووی هەواڵگریی ئەو وڵاتە، لە وتووێژێكدا لە واشنتنپۆست لە ٢٠ی ئاداری ئەمساڵدا بڵاوی كردەوە و هۆشداری دا و گوتی: هەڕەشەی سەرەكی بۆ سەقامگیریی درێژخایەنی عێراق و ناوچەكە بەگشتی دەوڵەتی ئیسلامی نییە، بگرە میلیشیا شیعەكانن كە زۆربەیان لە لایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێن، بەڵام حكوومەتی ئەمریكا تا ئێستاش لەو هەڵە گەورەیەدایە كە گۆیا كۆماری ئیسلامی دژی داعشە و لە شەڕدایە لەگەڵی، هەر بۆیە لە چەند بەرەیەكدا (وەكوو ئازادكردنی ئامرلی لە چەكدارانی داعش) لانیكەم هاوئاهەنگی ناڕاستەوخۆی لەگەڵ كردوون.
لە ڕێكەوتی ٩ی مارسی ٢٠١٥ی زایینی، لە وتارێكدا كە لە ژێر ناونیشانی كۆماری ئیسلامی چ خەونێك بۆ عێراق دەبینێ؟، بە پشت بەستن بە هێندێك زانیاری ورد و لێكدانەوە، پەنجەمان بۆ ئەو ڕاستییانە ڕاكێشا بوو كە ئێران چۆن لە پیلاندایە بۆ گۆڕینی دیموگرافیای عێراق. كۆبەندی وتارەكە بەم دێڕانە كۆتایی پێ دێ بەم چەشنە كۆماری ئیسلامی دەیەوێ نەخشەی عێراق بە شێوەیەك دابڕێژێتەوە كە نە كورد و نە سوننە هێزی بەربەرەكانێیان لەگەڵ حكوومەتی شیعەی عێراق نەمێنێ و بۆ خۆی بە نوێنەرایەتی حكومەتی بەغدا ئەو وڵاتە بەو شێوەیەی كە دڵخوازیەتی بەڕێوە بەرێ. ئەم پلانە زەنگێكی مەترسیدارە، نەك هەر بۆ عێراق، بەڵكوو بۆ خۆرهەڵاتی نێوەڕاست لە زاڵبوونی هەرچی زیاتری كۆماری ئیسلامیی ئێران و هەناردەكردنی خێراتری شۆڕشەكەی بۆ وڵاتانی ئەم ناوچەیە. ئەم پلانە لەسەر سیاسەتی ئاژاوەنانەوە، بەردەوامیی شەڕ، پەرەپێدانی برسیەتی و چاولەدەست كردنی خەڵك، وێرانكردن، دووبەرەكی سازكردن، دوژمنایەتی پێكهێنان لە نێوان پێكهاتە جیاوازەكانی خەڵكی ئەو ناوچە، توقاندن و تیرۆركردن داڕێژراوە .
لەو كاتەوە تا ئێستا ئەگەر بە وردی سەرنجی ڕەوتی ڕووداوەكان بدەین، زۆر بە ئاشكرا ڕەوتی ئەو گۆڕانە دێموگرافیانە بەرچاو دەكەوێ. یەكێك لەو ڕووداوانە پرسی ئاوارەكانە كە لە ماوەی یەك مانگی ڕابردوودا بە شێوەیەكی كەموێنە پەرەی گرتووە و بووەتە كێشەیەكی گەورە، لانیكەم بۆ بەشێكی گەورەی دنیا بە تایبەت خۆرئاوا.
كۆچكردن هەر لە سەرەتای سەرهەڵدانی مرۆڤایەتییەوە، بە هۆكاری جۆراوجۆر تێكەڵ بە ژیانی مرۆڤ بووە، بەڵام كۆچی بەكۆمەڵ وەك ئەوەی ئەمڕۆ لە ئارادایە زۆرتر بە هۆی شەڕ و وێرانكارییەكان و پلانی سیاسی دەسەڵاتبەدەستان بۆ مەبەستی تایبەتی بەڕێوە چووە. لە ماوەی سەد ساڵی ڕابردوودا بە دەیان كۆچی لەم چەشنە بە هۆی دەسەڵاتبەدەستانی خۆپەرەست لە ئێران، عێراق و بەشێكی دیكە لە وڵاتانی دوور و نزیكی خۆمان ڕوویداوە.
ئەوەی ئەمڕۆش لەبەرچاوی دنیا ڕوودەدا و بە هۆی ئەوەی كە خولقێنەری دەیان تراژیدیای ئینسانی ناسراو وەك كارەساتی گیان لەدەستدانی ئالان، منداڵە چوار ساڵە كوردەكەی سووریە كە جەستەی بێگیانی لە كەناری دەریای ئێژە، چاوی میلیۆنان بینەری پڕ لە فرمێسك كرد و دنیای هەژاند، هەروەها زۆر تراژیدیای دیكەی ئەو كۆچە كە ڕەنگە قەت ئاشكرا نەبن و دنیا لێیان بێخەبەر بمێنێتەوە، یەكێكە لەو كۆچانە كە بە هۆی درێژەكێشانی شەڕ، وێرانی و كوشتاری بەردەوام، كە جارێ ئاسۆیەك بۆ كۆتاییەكەی بەدی ناكرێ و لە ئاكامدا كۆچیش بەردەوام دەبێ.
كۆمیسیونی باڵای پەنابەرانی ڕێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان ( UNHCR) تا 6ی سێپتامبری ٢٠١٥ ڕادەی ٤٠٨٨٠٩٩ پەنابەری سووریەی ناونووس كردووە كە لەو ژماریەدا ٢/١ میلیون لە میسر، عێراق، ئۆردۆن و لوبنان، ١/٩ میلیون لە توركیە ئاوارەن، ئەوە جگە لە میلیونان لە خەڵكی سووریەیە كە ناونووس نەكراون، یان ئەوانەی لە نێوخۆی وڵاتدا ئاوارە بوون(١) ... بە پێی ئەو ئامارانەی لە ٦ مانگی سەرەتای ئەمساڵ(زایینی) بڵاوبوونەتەوە، نزیك بە ١٣٧ هەزار كەس لە ڕێگای دەریای مەدیترانەوە خۆیان گەیاندووەتە سنوورەكانی ئورووپا، ١٨٧٦ كەسیش لەو ماوەیەدا لە ڕێگادا گیانیان لە دەست داوە. یەك لە سێی ئەو پەناخوازانە ئاوارەكانی سووریە بوون كە بۆ پاراستنی گیانیان لە وڵاتی خۆیان ڕایانكردووە(٢).
عێراق
بە پێی ئاماری ڕاگەیەندراوی UNHCR لە مانگەكانی سەرەتای ساڵی ٢٠١٤ لە عێراقدا ٣٥٩٦٣٦٥ كەس ئاوارەی نێوخۆیین. نزیك بە ٢٥٠ هەزار خەڵكی سووریە( زۆربەیان كوردن) پەنایان بۆ كوردستانی عێراق هێناوە، بێجگە لەوە، لە ئاوارەكانی نێوخۆی عێراق دەیان هەزار كەسیان لە پارێزگاكانی سوننەنشینی ئەنبار، ڕومادی، تكریت و مووسڵ ڕوویان لە كوردستان كردووە، كە زۆربەیان لە ترسی داعش ماڵ و شوێنی نیشتەجێ بوونی خۆیان بە جێ هێشتووە.
ئێستا باس لەوە دەكرێ كە داعش یەك لە سێی پانتایی خاكی عێراق و پەنجا لە سەدی پانتایی خاكی سووریەی لە بەردەستدایە. ئەو شوێنانە بەگشتی شوێنی ژیانی سوننەكانن بە كوردەكانیشەوە. سەرجەم ئەو ئاوارانە لە سەرەتای دەستپێكردنی شەڕی نێوخۆی سووریە و داگیركردنی مووسڵ لە لایەن داعشەوە ئاوارەی هەندەران بوون، لەو ماوەیەدا سەرباری ئەوەی لە خراپترین وەزعی ژیاندا بوون، بەڵام بەو حاڵەش چاوەڕوان بوون كە شەڕ كۆتایی پێ بێ و ئەوانە بگەڕێنەوە سەر شوێنە كاولكراوەكانیان، بەڵام كاتێك بەو ئاكامە گەیشتن كە ئەو چاوەڕوانییە بێئاكامە، هیوایەك بۆ كۆتایی هاتن بەو شەڕە لە عێراق و سووریەدا نیە، ڕێگای هات و نەهاتیان گرتەبەر و بە هیوای گەیشتن بە ئاسایش و ژیان ڕوویان لە وڵاتانی ئورووپایی كرد، ئەوان لەو ڕێگایەدا لە مردنیش نەپرینگانەوە، چوونكە لە ڕاستیدا ژیانەكەیان بۆ خۆی چەشنێك لە مردن بوو.
بەم حاڵە ئەو خەونەی كە كۆماری ئیسلامی بۆ عێراقی دیتبوو( بە سووریەشەوە) خەریكە وەدی دێ، ئەوەی لە شەڕی داعش وڵاتەكەی خاپوور دەكرێ، دەكوژرێ و ئاوارەی هەندەران دەبێ، لە هەر دوو وڵات سوننەكان و كوردەكانن، ئەوانەش كە وڵات بەجێ دێڵن گەڕانەوەیان ئەستەمە چوونكە هیچ شتێكیان بۆ نەماوەتەوە، ڕاستە كوردەكان بە قوربانی كردنی سەدان گەنجی كورد كۆبانێیان لە چنگی داعش ڕزگار كرد، بەڵام كورد بە چ توانایەك كۆبانێ بنیات دەنێتەوە؟
كەوایە بێگومان كۆماری ئیسلامی ئێران خۆشحاڵە كە سیاسەتەكەی لە پارێزگاری و بەهێزكردنی داعش لە سەرەتاوە تا ئێستا بەرهەمی باشی بووە ـ بۆ ئێران ـ و بەدڵی ئەو چووەتە پێش و گۆڕینی دێموگرافیای ئەو ناوچانەی بۆ ئاسان كردووەتەوە.
لە ئێستادا دنیا حەپەساوی كۆچی سەدان هەزار پەناخوازە كە بەشێكی زۆریان لە سووریەوە (بەكورد و عەرەبی سوننەوە) كەوتوونەتە ڕێ. ئەوان سەرقاڵی ئەوەن كە چۆن ئەو سەدان هەزار پەنابەرە ماندوو و نیگەرانە لە وڵاتانی خۆیاندا جێگا بكەنەوە و لە كۆمەڵگای خۆیاندا بیانتوێننەوە؟ چۆن دابەشیان بكەن كە هەر وڵاتەی بە پێی قەبارە و توانای خۆی كۆمەڵێكیان وەربگرێ؟ زۆر بەرنامە و پرۆژەی دیكەی پەیوەندیدار بەو پرسە لە ئارادایە، بەڵام ئەوەی بیری لێ نەكراوەتەوە یان كەمتر بیری لێ كراوەتەوە وەڵامی ئەو پرسیارە گرینگەیە كە هۆكاری سەرەكی ئەم ماڵوێرانی و تراژیدیا ئینسانیانە چ لایەنێكن؟ چوونكە تا ئەو كاتەی ئەم هۆكارانە بە درووستی نەناسرێن، دەستی جینایەتیان كورت نەكرێتەوە، ئاوارەیی و ماڵوێرانی خەڵكی ناوچە بەردەوامە ڕێچكەی كۆچ بەرەو هەندەران بەتایبەت خۆرئاوا نابڕێتەوە.
ئێمە ڕامانگەیاندووە و دووپاتی دەكەینەوە كە هۆكاری سەرەكی ئەم تراژیدیایانە لانیكەم لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، كۆماری ئیسلامی ئێرانە كە بە پاڵپشتی كردنی داعش بە نیازە دێموگرافیای ئەو ناوچەیە بە قازانجی خۆی بگۆڕێ و مەترسی ئەو هەڕەشانەی كە پێی وایە لە داهاتوودا لە لایەن كورد و سوننەی ئەو ناوچەیە بۆی دێتە پێش لەسەر خۆی لابەرێ، یان لانیكەم زۆر كەمی بكاتەوە، بەڵام مەخابن سیاسەتی نێونەتەوەیی بەرەو ئەوە دەچێ كە لە جیاتی كورت كردنەوەی دەستی ئەو تاوانبارە سەرەكییەی ئەو هەموو ماڵوێرانی و كوشتارە، وەك پاداشتێك لە چارەسەر كردنی پرسی داعش لە سووریە و عێراقدا بەشداری بكەن و دەوری بەرچاوی بدەنێ! هێندێك لە بەرپرسانی ئەمریكا كە لەو ناوچەیەدا هەڵسووڕاون ئەگەرچی تا ئێستاش بە گوێرەی پێویست شارەزای پیلانگێڕیەكانی كۆماری ئیسلامی و ئیدئۆلۆژییەكانی بە تایبەت سەبارەت بە داعش نین، بەڵام هەستیان بە دەوری ئاژاوەگێڕانەی ئەو ڕێژیمە كردووە، بۆ نموونە دەیڤید پترایوس، فەرماندەی پێشووی فەرماندەیی ناوەندی هێزە چەكدارەكانی ئامریكا و بەڕێوەبەری پێشووی هەواڵگریی ئەو وڵاتە، لە وتووێژێكدا لە واشنتنپۆست لە ٢٠ی ئاداری ئەمساڵدا بڵاوی كردەوە و هۆشداری دا و گوتی: هەڕەشەی سەرەكی بۆ سەقامگیریی درێژخایەنی عێراق و ناوچەكە بەگشتی دەوڵەتی ئیسلامی نییە، بگرە میلیشیا شیعەكانن كە زۆربەیان لە لایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێن، بەڵام حكوومەتی ئەمریكا تا ئێستاش لەو هەڵە گەورەیەدایە كە گۆیا كۆماری ئیسلامی دژی داعشە و لە شەڕدایە لەگەڵی، هەر بۆیە لە چەند بەرەیەكدا (وەكوو ئازادكردنی ئامرلی لە چەكدارانی داعش) لانیكەم هاوئاهەنگی ناڕاستەوخۆی لەگەڵ كردوون.
