هێما نەتەوەیییەکانی کورد لە نەورۆزدا
حەسەن قارەمانی
هێما نەتەوەیییەکانی کورد – ئاڵا، سروودی نەتەوەیی و جلوبەرگی نەریتیی ئێمە – مانایەکی قووڵیان بۆ خەڵکی کوردستان هەیە، بۆیە ئەو لایەنانەی خەبات دەکەن بۆ پاراستن و بەرگریکردن لەم هێمایانە، پشتیوانیی خەڵکیان هەیە، بەو پێیەی نوێنەرایەتیی هەستی بەکۆمەڵی سەربەخۆیی دەکەن.
نەورۆزی کوردەواری هەر جەژنێک نیە؛ هێمای خۆڕاگری و یەکڕیزی و ئیرادەی گەلە. جەژنی نەورۆز ڕەگ و ڕیشەی قووڵی لە مێژووی کورددا هەیە و گەشەی کردوە و بووەتە بەشێکی سەرەکیی ناسنامەی ئەم نەتەوەیە. نەورۆز بۆ زۆرێک لە کوردانی جیهان بیرهێنەرەوەی تێکۆشانیان بۆ ئازادی و چارەی خۆنووسینە. کورد لە ڕێگای ئاهەنگی نەورۆزەوە مێژوو و کولتوور و باوەڕی هاوبەشی خۆی لە داهاتوودا دەردەخات و ئەم جەژنە دەکاتە هێمایەکی بەهێزی یەکڕیزی و ئیرادەی جەماوەری؛ ئەم هێمایانە نەک تەنیا نوێنەرایەتیی میراتە مێژوویی و کولتوورییەکانی کورد دەکەن، بەڵکوو نیشاندەری خەباتێکی بەردەوام بۆ دانپێدانان و ئازادین.
ئاڵا بە ڕەنگی گەشاوە و خۆری درەوشاوەی لە ناوەنددا، هێمای هیوا و بوێری و بەدواداچوونی سەربەخۆیییە. سروودی نەتەوەیی کە لە بۆنە و کۆبوونەوەکاندا دەوترێتەوە، دەنگ دەدات بە خەبات و کۆڵنەدانی نەوەکان. جلوبەرگی نەریتیی ئێمە کە دەوڵەمەندە بە ڕەنگ و نەخشی مێژوویی، هێزی کولتووری و خۆڕاگریمان بیر دێنێتەوە.
لە کوردستاندا ئەم هێمایانە نەک هەر لە ڕوانگەی کولتوورییەوە گرنگن، بەڵکوو لە ڕوانگەی سیاسییشەوە گرنگن. ئەو لایەن و حیزبانەی کە بۆ بەرگریکردن و ڕێزگرتن لەم ڕەمزانە دەوەستنەوە، پشتیوانیی گەلیان لەپشتە. لە لایەکی تریشەوە ئەوانەی گرنگیی ئەو هێمایانە پشتگوێ دەخەن، بەزەحمەت متمانەی خەڵک بەدەست دەهێنن، چونکە زیان لە بەشێکی بنەڕەتیی ناسنامەی کوردایەتی دەدەن. بە واتایەکی دی ناسیۆنالیزم لای نەتەوەی کورد تەنیا سنووری سیاسی نییە، بەڵکوو پاراستنی میراتێکە کە نەوەکان خەباتیان بۆ کردووە، بۆیە هێما نەتەوەیییەکانمان تەنیا نیشانەی مێژوو نین، بەڵکوو بەڵگەی زیندوو بۆ یەکڕیز و بوونمان وەک نەتەوەیەکە.
نەورۆز وەک فاکتەری یەکگرتوویی:
سیمبولە نەتەوەیییەکانی هەر نەتەوەیەک وەک ئاڵا، سروودی نەتەوەیی، جلوبەرگی نەریتی و... ڕۆڵێکی چارەنووسساز لە دروستکردنی هەستی کۆمەڵایەتیدا دەگێڕن، ئەم هێمایانە ناسنامەیەکی گشتین. نەورۆزیش یەکێکە لە کۆڵەکەکانی ئەم ناسنامەیە و وەک خاڵی گردبوونەوەیەک، تاک بە تاکی ئەم نەتەوەیە لە ناوچەی جیاجیا و بە ڕوانگەی جیاوازی سیاسییەوە لە دەوری یەکتر کۆ دەکاتەوە. لەگەڵ ئەوەش لە کاتی بەڕێوەچوونی ئاهەنگی نەورۆزدا گۆرانیی نەریتی دەوترێتەوە، شێعر دەخوێنرێتەوە، چیرۆکی مێژوو و بەرخۆدانی نەتەوەی کورد هاوبەش دەکرێت، بۆیە نەورۆز دەرفەت و لەڕاستیدا ئامرازێکە بۆ گواستنەوەی میراتی کولتووری بۆ نەوە نوێیەکان و پتەوکردنی پێوەندیی نێوان تاکەکان.
بەهای سیمبۆلیکی سیاسی:
لە ماوەی سەدەی بیست تا سەدەی بیست‌ویەک، بەڕێوەچوونی نەورۆز لە تورکیە، ئێران، سووریە و عێراق زۆرجار پێشی پێ گیراوە و تەنانەت سەرکوت کراوە، بەڵام سەرەڕای ئەمەش نەورۆز وەک هێمای خۆڕاگری و ئیرادەی جەماوەری بەرز ڕاگیراوە. گردبوونەوە لە دەوری ئەم نەریتە دەرفەتێک بە کورد دەبەخشێت کە ئیرادە و هێزی خۆی لە بەرامبەر سەرکوتکەران و پێشێلکەرانی مافەکانیدا بسەپێنێ، ئەمە تەنیا لە کوردستاندا قەتیس نەماوەتەوە و لە هەموو شوێنێکی ئەم جیهانە کوردی تێدا بێ، ئاهەنگی نەورۆز دەگیرێ.
نەورۆز و ئیرادەی گەل:
ئیرادەی گەل لە ئاهەنگگێڕانی نەورۆزدا لە ڕێگەی بەشداریی بەکۆمەڵی خەڵک دەردەکەوێت. سەرەڕای چەندین ساڵ لە ستەم و هەوڵدان بۆ قەدەغەکردنی ئەو ئاهەنگە، کورد وەک نیشانەی ئیرادەی نەبڕاوەی خۆی بۆ بوون و دیاریکردنی داهاتووی خۆی بەردەوام بووە لە گرتنی ئاهەنگی نەورۆز.
دەکرێ نەورۆز لە چەند ڕوانگەیەکەوە شی بکرێتەوە: مێژوویی، کۆمەڵایەتی، سیاسی و کولتووری. لە ڕووی مێژوویییەوە درێژەپێدەری نەریتێکی زۆر کۆنە کە بەدرێژاییی سەدەکان مانای نوێی وەرگرتووە. لە ڕووی کۆمەڵایەتی و سیاسییەوە نەورۆز ڕۆژێکە کە کورد یەکڕیزی و خۆڕاگریی خۆی بەرامبەر بە دەسەڵاتە ستەمکارەکان دەردەخات و ئەمەیە کە نیشاندەری ئیرادەی ئەم نەتەوەیە لە ئەمڕۆیدا کە بەرەوڕووی چەندان سیاسەتی سەرکوتکارانە دەبێتەوە. لە ڕووی ڕۆشنبیرییەوە نەورۆز وەک ئامرازێک بۆ بەهێزکردن و بڵاوکردنەوەی ناسنامەی کوردایەتی و کوردستانی‌بوون کاردەکات.
نەورۆز هەڵگری هێمایەکی بەهێزە کە کورد یەکدەخات بەبێ‌گوێدانە هێڵە دابەشکەرەکانی ناوخۆ. ئاهەنگی نەورۆز نەوە جیاوازەکان کۆدەکاتەوە و هەستی هاوبەشی سەربەخۆیی دروست دەکات. کورد بە ئاهەنگی نەورۆز جێگای خۆی لە جیهاندا و مافی بوونی خۆی وەک گەلێک پتەوتر دەکاتەوە.
ئەنجام:
نەورۆز یەکێکە لە هێما هەرە بەرچاوەکانی یەکگرتوویی و ئیرادەی جەماوەریی کورد، بە هاوئاهەنگی و یەکگرتن، کۆبوونەوە لە دەوری ئەم نەریتە، مێژوو و کولتووری خۆی دەپارێزێت و لە هەمان کاتدا حەسرەتی ئازادی و بەدەستەوەگرتنی چارەنووسی خۆی دەردەبڕێت. نەورۆز تەنها جەژن نییە بەڵکوو دەرکەوتنێکی بەهێزی شوناسێکی نەتەوەیییە کە سەرەڕای هەموو ئاڵنگارییە مێژوویی و سیاسییەکان بەردەوامە؛ هەر ئەمەشە خاڵی سەرەکیی جیاکەرەوەی نەورۆزی کوردستان لەگەڵ ئەو نەتەوانەی تر وا ئەم بۆنەیە بەرز ڕادەگرن.
وەک وترا نەورۆز لەنێو کورددا تەنیا جەژن نییە، بەڵکوو هێمایەکی بەهێزی خەباتی بەردەوامی نەتەوەیەکە بۆ دەستەبەرکردنی مافە نەتەوەیییەکانی خۆی؛ نەورۆز لە کوردستاندا ڕۆڵێکی ناوەندی و سەرەکی و گرنگ دەگێڕێت لە بەهێزکردنی ناسنامەی کوردی و گەیاندنی هەستی پێکەوەیی و هیوا بۆ داهاتوو.
