حەسەن قارەمانی
ڕۆژی ٢٦ی سەرماوەز بۆ کورد تەنیا ڕۆژێک نییە لە ڕۆژژمێردا؛ یادەوەرییەکی ڕەگداکوتاوی قووڵە، هێمای بوێری و پاراستنی ناسنامە و خەباتێکی بێوەستانە بۆ ئازادی. ئەم ڕۆژە نوێنەرایەتیی وەرچەرخانێک دەکات لە مێژووی کوردستاندا، کە خەونی نەتەوەیەکی سەربەخۆ دەستی پێکرد. ئەم ڕۆژە تەنیا یادکردنەوەی ڕووداوێکی دیاریکراو نییە، بەڵکوو گوزارشتە لە مانەوەی گەلی کورد و بەرگریکردنیان لە فەرهەنگ و ناسنامە و هەوڵدانیان بۆ داهاتوویەکی ئازاد و سەربەخۆ. ڕۆژی ٢٦ی سەرماوەز لە ناوەندی هۆشیاریی نەتەوەیی کورد و هیوای بەدەستهێنانی سەروەریدا جێ دەگرێ. ڕۆژەکە پەیوەندییەکی نزیکی بە پێشمەرگەوە هەیە، ئەو پێشمەرگە قارەمانانەی، کە هێمای ئیرادەی نەتەوەی کوردن بۆ بەرەنگاربوونەوەی ستەم و خەبات بۆ مافەکانی کورد.
پێشمەرگە تەنیا خەباتکار نەبووە، بەڵکوو پەروەردەکار و ڕۆشنبیر و پارێزەری ڕۆشنبیری بووە. لە ڕێگەی کردار و قوربانیدانەوە نیشانی داوە کە ناسنامەی کورد شتێکە کە سەرەڕای هەموو ئاستەنگەکان، ناتوانرێت بسڕدرێتەوە. لە دیمەنی سیاسیی جیهانی ئەمڕۆدا کە هێشتا پرسی کورد چارەسەر نەکراوە، لە هەموو کاتێک گرنگترە کە بزووتنەوەی نەتەوەیی کورد بەردەوام بێت لە پێناو زیندووهێشتنەوەی نەریتی خۆی و بنیاتنانی داهاتوویەک بۆ کورد.
لە سێ ڕوانگەی جیاوازەوە ڕۆڵی پێشمەرگە لە خەباتی کورددا بەهای تایبەتی هەیە:
چوارچێوەی مێژوویی و سیاسی
پێشمەرگە وەک ڕەمزێکی دەروونی و کولتووری
گرنگیی پێشمەرگە بۆ ناسنامەی نەتەوەیی کورد
ئەم لایەنانە، ڕۆشنایی دەخەنە سەر ئەوەی کە بۆچی پێشمەرگە تەنیا هێزێکی سەربازی نییە، بەڵکوو پایەیەکی وجوودییە کە پێناسەی ناسنامەی کوردی دەکات.
(١) چوارچێوەی مێژوویی و سیاسی:
بۆ تێگەیشتن لە گرنگیی قووڵ و هەمیشەیی ٢٦ی سەرماوەز بۆ کورد، پێویستە ئەو بەستێنە مێژوویی و سیاسییە لەبەرچاو بگرین کە بووە هۆی دروستبوونی پێشمەرگە و ئەو تاقیکردنەوە و تەنگانە زۆرانەی کە گەلی کورد لە خەباتی بۆ ئازادی و شوناسدا بەرگەی گرتووە. پێشمەرگە تەنیا هێزێکی سەربازی نییە؛ بە قووڵی ڕەگی لە مێژووی ناسیۆنالیزمی کورد و خەباتی درێژخایەن بۆ سەربەخۆیی داکوتاوە.
پێشمەرگە وەک هێزێکی خۆڕاگریی ڕێکخراو لە چلەکانی سەدەی ڕابردوودا لەلایەن حیزبی دێموکراتی کوردستان دامەزرا، لە سەردەمێکدا کە کورد لە چەند وڵاتێکدا ڕووبەڕووی چەوساندنەوەی دەوڵەت و ئینکاریی کولتووری و پەراوێزخستنی کۆمەڵایەتی بووەوە. لە کەشوهەوایەکی سیاسیدا کە بەردەوام مافەکانیان پێشێل دەکرا، پێشمەرگە بوو بە وەڵامێک بۆ پێویستیی بەرگریکردن لە مانەوەی فیزیکی و کولتووریی کورد، کە بۆ چەندین سەدە بەرەنگاری هەردوو چەوساندنەوەی دەرەکی و نێوخۆیی بوون لەو دەوڵەتانەی تێیدا دەژیان: ئێران، عێراق، تورکیە و سووریە.
یەکەمین دەرکەوتەکانی پێشمەرگە دەگەڕێتەوە بۆ کۆماری کوردستان لە مەهاباد لە ساڵی ١٩٤٦، سەردەمێکی کورتخایەن، بەڵام چارەنووسساز کە تەنیا یەک ساڵی خایاند. سەرەڕای کورتبوونی ئەم کۆمارە کە خەونی چارەنووسی کوردی بەرجەستە کرد، ئەم چرکەساتە خاڵێکی وەرچەرخانی لە بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی مۆدێرنی کورددا پێک هێنا. بەم شێوەیە کۆماری کوردستان و پێشمەرگە نەک تەنیا هێزێکی سەربازی، بەڵکوو هێمای گەلێکن کە ئامادە نەبوون دەستبەرداری مافەکانی خۆیان و ناسنامەی خۆیان ببن.
هەرچەندە کۆماری کوردستان دوای ساڵێک ڕووخا، بەڵام ئەم ئەزموونە سەرەتای سەفەرێکی دوورودرێژ و دژوار بوو بۆ ڕزگاریخوازانی نەتەوەی کورد. خەونی کوردستانێکی ئازاد و سەربەخۆ بوو بە هەوێنی بووژانەوەی ناسیۆنالیزمی کورد و ئەم بزووتنەوەیە تا ئەمڕۆش لە خەبات بۆ نیشتمانەکەی خۆی و شوناسی نەتەوەییدا بەردەوامە. پێشمەرگە لەو کاتەوە تا ئێستاش هێمایەکی گرنگی خۆڕاگری و ئیرادەی کورد بۆ خەباتکردن بۆ چارەنووسی خۆی بووە. پێشمەرگە هەرگیز گرنگیی خۆی لەدەست نەداوە. بەدرێژایی ساڵان لە هێزێکی خۆڕاگریی نێوخۆییەوە بۆ دامەزراوەیەکی ناوەندی لە خەباتی ئازادیخوازی کورددا گەشەی کرد، بەتایبەتی کە کورد مافی سیاسی و کولتووریی خۆی لە نیشتمانەکەی خۆیدا لەدەست داوە.
لەم چوارچێوەیەدا پێشمەرگە نوێنەرایەتیی زیاتر لە تەنیا هێزێکی چەکدار دەکات؛ ئەوان هێمای زیندووی گەلێکن کە ڕەتی دەکەنەوە لەنێو ببرێن. ئەوان دەرکەوتی فیزیکی و ڕۆحیی خواستی کوردن بۆ وەستانەوە بۆ مافەکانی، بەرگریکردن لە مافی بوونی خۆی و، دەستبەردارنەبوون لە خەونی داهاتوویەکی تایبەت بە خۆی. خەبات بۆ ئازادیی کورد کە پێشمەرگە بەشێکی جەوهەرییە، زیاتر لە داخوازییەکی سیاسی، ئاواتێکی درێژخایەن و قووڵە بۆ کورد، دوای چەندین سەدە لە چەوساندنەوە، بتوانێت بە زمانی خۆی قسە بکات و شانازی بە کولتوورەکەیەوە بکات و چارەنووسی خۆی دیاری بکات. پێشمەرگە هێمای ئەم خواستە ماندوونەناسانەیە بووە.
(٢) پێشمەرگە وەک ڕەمزێکی دەروونی و کولتووری:
پێشمەرگە لە ڕوانگەی دەروونییەوە زۆر زیاترە لە تەنیا سەرباز لە بەرەکانی شەڕدا. نوێنەرایەتیی ڕۆحیی کەرامەتی گەلی کورد دەکات و کردار و بوێریی پێشمەرگە سەرچاوەی هیوا و ناسنامەیە بۆ کورد لە سەرانسەری جیهاندا. بۆ کورد پێشمەرگە تەنیا جەنگاوەر نییە؛ ئەو قارەمانە و هێمای خۆڕاگری و پارێزەری مانەوەی نەتەوەی کوردە.
پێشمەرگە وەک سەرچاوەیەکی دەروونی خزمەت دەکات، بەتایبەتی لە تاریکترین کاتەکاندا شەهیدبوونی لە بەرەکانی شەڕدا نەک تەنیا کۆتاییەکی تراژیدی، بەڵکوو کردەوەیەکی قارەمانانەیە کە هەستی یەکگرتوویی نەتەوەیی کورد بەهێزتر دەکات. ئەم بەها دەروونی و ڕەمزییە بە ئەدەبیات و مۆسیقای کوردی و ڕێوڕەسمی یادکردنەوەی بەکۆمەڵ، کە تێیدا بەردەوام کارە قارەمانەکان و شەهیدبوونی پێشمەرگە دەگێڕدرێتەوە، بەهێزتر دەبێت. لەم چیرۆکە فیداکاری و قارەمانێتی و سەرکەوتنانەدا ناسنامەی میللەت ژیانێکی نوێی پێ دەبەخشرێت و بەردەوامی لە سەرانسەری نەوەکاندا مسۆگەر دەکرێت.
(٣) گرنگیی پێشمەرگە بۆ ناسنامەی نەتەوەیی کورد:
بۆ کورد، چیرۆکی شەهیدبوونی پێشمەرگە تەنیا ڕووداوی دڵتەزێن نییە، بەڵکوو هێمایەکی گرنگە بۆ مانەوەی نەتەوەیەک. لە کۆمەڵگەی کوردیدا مردن، بە تایبەت مردنی قارەمانانە، گرنگییەکی تایبەتی کولتووری و بوونگەرایی وەردەگرێت. لە کوردستاندا شەهیدبوونی پێشمەرگە بەشێکی بنەڕەتی ئەم یادەوەرییە بەکۆمەڵەیە. مردنی قارەمانانە لێرەدا وەک بەڵگەیەک لەسەر توانای مانەوەی گەلی کورد، سەرەڕای هەموو ستەم و بەربەستەکان دادەنرێت.
هەر جارێک پێشمەرگەیەک لە پێناو نەتەوەدا بمرێت، تەمەنی کوردستانیش درێژ دەکاتەوە. ئەم پەیوەندییەی نێوان مردن و مانەوە بەشێکی گرنگی دیمەنی دەروونی و هەستی نەتەوەیی کوردە.
یەکێک لە لایەنە بەهێزەکانی پێشمەرگە وەک ڕەمز، توانای بەزاندنی سنوورە جوغرافی و سیاسییەکان و یەکگرتنە لەژێر شوناسێکی هاوبەشدا. هەرچەندە کورد لە نێوان چوار دەوڵەتدا دابەش بووە، بەڵام پێشمەرگە وەک سیمبولی یەکڕیزیی نەتەوەیی دەبینرێت. ئەم سیمبولە ئەو هەستە بەهێزتر دەکات کە کورد لە هەر کوێیەکدا بژی، نەتەوەیەکی یەکگرتوویە و خاوەنی مێژوویەکی هاوبەش و ئامانجێکی هاوبەش، ئازادی و پاراستنی شوناسی نەتەوەیی خۆیەتی. ئەم هێمایە بە زیندووکردنەوەی یادەوەرییەکانی پێشمەرگە و شەهیدبوونیان، هاودەنگی و خۆڕاگریی کورد بەهێزتر دەکات.
پێشمەرگە وەک هێمایەکی زیندوو بۆ ناسنامەی نەتەوەیی:
پێشمەرگە هێمایەکی زیندوو بۆ ناسنامەی نەتەوەیی کورد و مانەوەی کولتووریی و خەباتی وجوودیانەیە بۆ ئازادی. لە ڕێگەی قوربانیدان و خۆبەخشیی خۆیانەوە، پێکهاتەیەکی یادەوەریی بەکۆمەڵیان دروست کردووە کە نەوەکان بەیەکەوە دەبەستێتەوە، پێکهاتەیەک کە هەستی یەکیەتیی نەتەوەیی و سەربەخۆییان لە گەلێکدا بەهێزتر کردووە. لە جیهانێکدا کە کورد لە نێوان چوار دەوڵەتی جیاوازدا دابەش بووە – ئێران، عێراق، سووریە، تورکیە – پێشمەرگە وەک پردێک لە نێوان سنوورە جوغرافی و سیاسییەکان مامەڵە دەکات. وەک سیمبولێکی خۆڕاگری و یەکگرتوویی کورد. پێشمەرگە بە یەکخستنی کورد لە سنوور و هێڵە نەتەوەییەکان، بووەتە یەکێک لە بەهێزترین هێماکانی هاودەنگیی کورد.
دەکرێت پێشمەرگە وەک دوو قەوارە سەیر بکرێت:
لە لایەکەوە هێزێکی سەربازییە، دەرکەوتنێکی ژیانەکییە، پێویستیی گەلێکە بۆ بەرگری و ئاسایشی فیزیکی.
لە لایەکی ترەوە نوێنەرایەتیی بەرجەستەکردنی دەروونی و کولتووریی ناسنامەی نەتەوەیی و هیوا و مانەوەی کورد دەکات.
هەر لە ڕێگەی ئەم یەکیەتییە ماددی و ڕەمزییەوەیە کە پێشمەرگە دەبێتە شتێکی زیاتر لە سوپایەکی ئاسایی. بۆیە ناکرێت پێشمەرگە لە پێکهاتەیەکی سەربازیدا کورت بکرێتەوە. گرنگیی وجوودیی پێشمەرگە ئەو بەرگرییە فیزیکییە تێدەپەڕێنێت کە پێشکەشی دەکەن. ئەوان هێمایەکی زیندوو بۆ بەرخۆدان و گەرەنتیی بەردەوامیی بوونی نەتەوەن.
قوربانیدانەکانیان کە زۆرجار بە مانای بەخشینی گیانیان لە پێناو نەتەوەکەیاندایە. لە ڕێگەی ئەم قوربانیدانانە و بە گواستنەوەی چیرۆکی قارەمانێتی و شەهیدبوونیان، هەستێکی بەهێزی نەتەوەیی و بەردەوامییەکی بەهێز بۆ نەوەکان دەپارێزرێت. لە جیهانێکدا کە کورد هێشتا خاوەنی دەوڵەتی خۆی نییە، پێشمەرگە بووەتە ئامادەترین و بەهێزترین هێمای کورد. ئەوان نەک تەنیا پاراستنی جەستەیی، بەڵکوو بناغەی سۆزداری و دەروونی بوون و مانەوەی کورد نوێنەرایەتی دەکەن.
ڕۆڵی مێژوویی و سایکۆلۆژییان ئەوە دەردەخات کە شوناسی نەتەوەیی تەنیا لە ڕێگەی دامودەزگا و سنوورە سیاسییەکانەوە بنیات نانرێت. خەباتی کورد لە ڕێگەی هەر نەوەیەکەوە دەژی کە ئاڵای بەرز ڕاگرتووە و بەردەوامە لە وەستانەوە بۆ مافەکانی. ڕۆژی ٢٦ی سەرماوەز ڕۆژێکە کە هیوای لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە، وەبیرهێنانەوەیەکە کە کەس ناتوانێت نکۆڵی لە بوونی نەتەوەی کورد بکات، کورد بەردەوام دەبێت لە خەبات بۆ ئازادی و مافەکانی. بوونی پێشمەرگە وایکردووە جیهان گەلێک بناسێت کە ڕەتی دەکاتەوە بێدەنگ بکرێت، گەلێک کە ئازایەتییەکەی ناوێکی هەڵگرتووە وەک ”پێشمەرگە“ کە هەڵگری خەونی نەتەوەیەکە کە داواکاریی دیاریکردنی چارەنووسی خۆی و ئاشتییە.
