Dr. Majid Hakki

Dîplomasiya dîjîtal an jî dîplomasiya saybirî tê wateya pêkanîna peywendiyên navdewletî bi rêya jîngeha saybirî, derfeteke zêrîn e ku tevgera netewî ya gelê Kurd eger bi awayekî rast were bikaranîn, dikare derfetên winda yên berê telafî bike. Dîplomasiya Virtual an Siberî ya Tevgera Netewî ya Kurd li Rojhilatê Kurdistanê bi berçavgirtina rewşa niha û guhertinên cîhanî, berçavgirtina pirsa berjewendiyên netewî û peywendiyên stratejîk ên doza Kurd bi pirsgirêkên navçeyî û navneteweyî re têkiliya bi guhertina hevsengiyê re hêza li cîhanê ji her demê zêdetir pêwîstî bi diyaloga rasterast li gel civaka navdewletî û raya giştî heye.

Rejîma Iranê  û hêzên neyarên netewa Kurd xwediyê kompanî û dezgehên mezin in û tevgera neteweyî ya Kurdistanê tenê xwediyê hêzeke dilsoz, niştimanperwer û xelkê dilsoz û xwebexş e. Herçend ev şerê ne rûbirûyî ji bo dijberên tevgera neteweyî ya Kurdistanê sûdmend were dîtin jî, lê ji ber dewlemendiya civaka Kurd, bi taybetî ya dîaspora û hêzên welatparêz û ciwan, ev tevger xwedî îmkanên cihêreng e, dikare bibe xaleke bihêz a tevgerê.

 

Tevî pêşketina mezin a mirovatiyê û sîstemên navneteweyî, siyaseta navneteweyî nekariye gelek pirsgirêkên navneteweyî yên cîhanê ji wan şer û xwînrijandin, zilma li ser neteweyên bindest çareser bike û aştiya cîhanê pêk bîne.  Herwiha dîplomasî yek ji rêyên herî guncaw ji bo çareserkirina pirsgirêkên navxweyî û navneteweyî tê dîtin. Bi pêşketina teknolojiyê re, têkiliyên navneteweyî sînorên xwe yên kevneşopî derbas kirin û êdî neteweyên bê dewlet dikarin ji her demê zêdetir bi civaka navneteweyî re têkiliyê deynin. Dîplomasî wekî amûr an tevgerek siyaseta derve tê wateya hunera rêvebirina tevgerê bi cîhana derve re ji hêla dewlet û rêxistinan ve. Dîplomasî di wateya xwe ya klasîk de ji sê stûnên sereke pêk tê: siyasî, aborî û ewlekarî. Paşê, her ku têkiliyên navneteweyî pêş ketin, stûnek din bi navê stûna çandî hat zêdekirin.

Îro ev çar stûn di dîplomasiyê de rola xwe dileyizin, lê di dîplomasiyê de gelek bin- stûnên din jî bi bandor in, mînak: dîplomasiya parastinê, dîplomasiya mediayê û dîplomasiya civakî û hwd. Guherîna bilez a rewşa siyasî li cîhanê û peydabûna faktorên nû di peywendiyên neteweyî de, bûye sedem ku welat ne tenê li ser dîplomasiya kevneşopî, ku tenê peywendiyên di navbera dewletan de ye, bifikirin û faktorên din ên siyasî di peywendiyan de binirxînin. Lewma têkiliyên kevneşopî bi tena serê xwe nikarin pêdiviyên tevgera rizgarîxwaza Kurdistanê ya îroyîn pêk bînin.

Bi geşepêdana teknolojiya ragihandinê û niha jî şoreşa rewşenbîriya çêkirî, ku dibe ji şoreşa torên civakî bibandortir be, jîngeha virtual ji her demê zêdetir bandor li ser peywendiyên navdewletî dike û dibe yek ji faktorên stratejîk û diyarker.

Diyardeya torên civakî ewqas bi lez mezin dibe ku her roj rûpelek nû tê zêdekirin û hemû aliyên jiyana mirovan vedihewîne. Ev cure dîplomasiya paşerojê ye, ku ji hêla nifşa îroyîn, Nifşa Z, û nifşê din, Nifşa Alpha ve tê temsîl kirin. Dîplomasiya serketî ew e ku bikare amûrên nû herî baş bikar bîne û meydaneke din a şer ji bo neteweya Kurd veke.  Pêwîstiya me bi dîplomasiyeke serkeftî û bibandor heye ku bikare li gorî pêwîstiyên niha yên tevgera neteweyî ya gelê Kurd û guhertinên derdora siyasî li herêmê, armancên netewî yên gelê Kurd bi pêş ve bibe.  Tiştek ku tenê bi karanîna nûjen a teknolojiya têkiliyên gelemperî û nûjeniya agahdariyê dikare were bidestxistin.

Têgihîştina dîplomasiya saybirî ji bo tevgera neteweyî ya Kurdistanê kêşeyeke stratejîk e û bêyî têgihîştina cîhana nû û taybetmendiyên nifşa îroyîn, dibe ku em careke din derfetên dîrokî ji dest bidin.

Mantiqa dîplomasiya saybirî mantiqeke sê-alî ye: bidestxistina bawerî û liv û tevgera li ser pêla raya giştî ji bo bidestxistina berjewendiyên neteweyî; Dîplomasiya saybirî a gel û perwerdehiya çavkaniyên mirovî li qadê.

Asta ragihandina saybirî gelek berfireh e û her ferdek li cîhanê dikare wekî balyozê pirsa xwe ya netewî tevbigere. Lewma dîplomasiya saybirî dikare ji bo tevgera neteweyî bibe çavkaniya hêzê. Ji perspektîfa Joseph Nye; Ramanwerê siyasî yê Amerîkî û bavê hêza nerm, hêz tê wateya şiyana bandorkirina li ser tevgera kesên din bi vî rengî ku tiştê ku em dixwazin pêk were. Bi gotinek din, hêz tê wateya bandorkirina tevgera kesên din da ku bigihîje encamên xwestî.

Di vê pênaseyê de desthilatdarî li ser du beşan hatiye dabeşkirin: hêza nerm tê wateya nirx, çand, siyaset, saziyên sivîl û neteweyî, danîna pêşaniyan û kişandina balê û hêza hişk tê wateya hêza leşkerî û aborî. Li gorî vê yekê, qada saybirî amûra hêza nerm e û hêza nerm jî di qada virtual de çavkaniya nûbûnê ye.

Li gorî Manuel Castel, dahênerê teoriya hêza rêhesinê, di cîhana rêhesinê de çar formên hêzê hene: 1. Hêza saz kirina toran. 2. Hêza toran. 4. Hêza saz kirina tor û pêwendiyan. Hêz û grûbên ku xwe gihandine teknolojiya nû ya ragihandinê û bi çawaniya bikaranîna wê dizanin, xwedî hêza kontrolkirina danûstandinan in. Ger van hêzan xwedî têkiliyên saybirî ên bihêz bin, ew dikarin wêneyek çêtir ji xwe re nîşanî cîhanê bidin. Lewma hêza cîhanî ya her rêxistinekê girêdayî şiyana dîplomasî ya medyayê û peywendiyên wê ye, ji ber wê jî tevgereke neteweyî û hêzên Kurdistanî pêwîstî bi siyaseteke navdewletî ya netewî heye ku bi hev re bi awayekî serkeftî bi awayekî dîplomatîk pirsgirêka Kurd bike mijara civaka navdewletî.

 

Derfetên dîplomasiya dîjîtal

Dîplomasiya saybirî van derfetan ji tevgera neteweyî ya Kurdistanê re diafirîne:

Têkiliya bi curbecur elît û şopînerên gerdûnî re hêsan bikin, karûbar û prosedurên dîplomatîk bilezînin, û bi lêçûnek kêm beşdarî bûyerên dîplomatîk ên virtual bibin.

Bi berçavgirtina rewşa niha ya têkoşîna li Rojhilatê Kurdistanê û serkirdayetiya partiyên siyasî yên Kurd bi sedema peywendiyên Îran û Iraqê, dîplomasiya saybirî derfeteke zêrîn e ji bo girêdana bi saziyên din ên navneteweyî re, ku berê nedihatin zanîn ji ber peywendiyên yekalî. partiyan.

Yek ji taybetmendiyên projeyên dîplomatîk, bi taybetî nûnerên partiyên siyasî, şopandin, şîrovekirin û naskirina geşedanên cîhanê ye da ku bi têgihiştinek rast gavên xwe yên dîplomatîk bavêjin. Ew derfetek e ku meriv çawa bi cîhanê re têkilî daynin û berjewendiyên hevpar bibînin. .

 

Gef

Jîngeha virtual ji hêla bilez û hêsaniya ragihandinê ve tête diyar kirin. Komara Îslamî ya Îranê û dijberên bizava neteweyî bi rêya sazî û kirêgirtiyên xwe dikarin bi rêya terorîzma saybirî bibin metirsî li ser dîplomasiya virtual ya tevgera Kurdistanê.

Manîpulasyon, dizîna agahiyan û guhertina rastiyan bi îstîxbarata çêkirî metirsiyeke din e li ser tevgera neteweyî ya Kurd.

Li gorî nivîskar, ji bo ku îmkanên dîplomasiya virtual bi bandor bikar bînin, divê hêzên kurd bi hevkariya rêxistinên civaka sivîl ên li derve, pispor û elîtên kurd ên li dîasporayê platformek neteweyî ya hevpar ava bikin, ji bo ku stratejiya dîplomasiya saybirî aqilmend were çêkirin û rêvebirin. lihevkirinên pêwîst, hemahengî û dabeşkirina erkan di çarçoveya berjewendiyên neteweyî de û bihêzkirina hevkarî û têgihîştina neteweyî di pêwendiyên navdewletî de.