Senaryoyên çaverêkirî ji bo Rojavaya Kurdistanê
N. Dr. Mecîd Heqî
Rojavayê Kurdistanê ku bi navê Rojava jî tê binavkirin, di qonaxeke girîng a dîroka xwe de ye. Piştî rûxandina rejîma Esed, Tirkiyê derfeta xwe bi kar anî û bandoreke mezin li ser siyaseta navxweyî ya Sûriyê kir. Armanca Tirkiyê ya sereke ew e ku tevgera kurd li Rojavayê Kurdistanê bitepisîne û nehêle gelê kurd bigihîje mafên xwe yên mirovî û netewî. Ev destwerdan ji ber daxwaza Tirkiyê ye ku sîstema siyasî ya Sûriyê li gorî berjewendiyên xwe pêk bîne.
Di heman demê de desthilatdarên niha yên Sûriyê bi paşerojên xwe yên tundrew û terorîstî bi tundî li dijî sîstema sekuler a ku li Rojavayê Kurdistanê hatiye avakirin e. Di wê baweriyê de ne ku Kurd di nava Sûriyê de nebin xwedî statuyeke naskirî. Ev dijberî ji bêtehamuliya kûr a li hemberî daxwazên xweserî û xwerêveberiyê yên gelê Kurd tê.
Tevî van kêşeyan jî, Rojavayê Kurdistanê di şerê li dijî DAIŞê de roleke sereke lîstiye û di têkbirina rêxistina terorîst de beşdariyeke mezin kiriye. Hêzên kurd li Rojava ne tenê herêma xwe parastiye, di heman demê de cîhan ji metirsiya terora cîhanî jî parastiye. Hewldanên wan ji bo parastina îstiqrar û ewlehiya herêmê pir girîng bûn.
Senaryoyên çaverê kirî:
1. Berdewamiya destwerdana Tirkiyê:
Tepeserkirina Mafên Kurd: Dibe ku Tirkiye polîtîkayên xwe yên êrîşkar ên bi armanca tepeserkirina tevgera Kurd bidomîne. Ev dibe ku operasyonên leşkerî, zextên siyasî û mueyîdeyên aborî yên ku ji bo qelskirina rêveberiya Kurd li Rojava hatine çêkirin, pêk bîne.
Bêîstîqrara Herêmî: Destwerdana berdewam a Tirkiyê dikare bibe sedema bêîstiqrariya herêmî ya demdirêj, bi pevçûnên berdewam û krîzên mirovî yên ku bandorê li gelê Kurd û deverên cîran dike.
2. Zordestiya hikûmeta Sûriyê:
Dijberiya sekulerîzmê: Dibe ku hikûmeta Sûriyê hewlên xwe yên ji bo hilweşandina sîstema laîk li Rojavayê Kurdistanê zêdetir bike. Ev yek dikare bibe sedem ku zext û zordariya li ser mafên siyasî û çandî yên kurdan zêde bibe û civaka kurd hîn zêdetir biçûk bike.
Kontrola Navendî: Dibe ku desthilatdarên sûrî hewl bidin ku kontrola navendî ya li ser Rojava ji nû ve bisepînin, otonomî û xwerêveberiya herêmê têk bibin.
3. Piştgiriya navneteweyî ji bo Kurdan:
Naskirina cîhanî: Civaka navdewletî dikare beşdariya girîng a hêzên Kurdî di şerê li dijî DAIŞê de nas bike û piştgiriya siyasî û aborî ji bo aramkirina Rojavayê Kurdistanê pêşkêş bike. Ev piştgirî dikare bibe alîkar ku mafên gelê Kurd were parastin û aştiya herêmê pêşve bibe.
Hewldanên Dîplomasî: Hewldanên dîplomatîk ên welatên rojavayî û rêxistinên navneteweyî dikarin danûstandinên di navbera rêveberiya kurdî û aktorên din ên herêmî de hêsan bikin, û bibin sedema çarçoveyek siyasî ya aramtir û berfirehtir. Ji bo bidestxistina piştevaniya navneteweyî, divê Rojavayê Kurdistanê pirsgirêk û îdeolojiyên berê bidin aliyekî û di çarçoveya berjewendiyên netewî de bibin yek.
4. Bihêzkirina xweseriya Rojava Kurdistanê:
Hevbendiya Navxweyî: Rêveberiya Kurd li Rojava dikare hevgirtina xwe ya navxweyî û pêkhateyên rêveberiyê xurt bike, hêza xwe ya li hember zextên derve û parastina xweseriyê zêde bike. Ji bo Rojavayê Kurdistanê girîng e ku xwe ji bandora partên siyasiye Kurdistaniye derwey rojava û hevrikiyên siyasî yên wêranker biparêze. Divê Rojava Kurdistanê li ser armanceke hevbeş bisekine: parastin û dabînkirina mafên netewî yên Kurd li Sûriyê. Divê ev erk bi yekîtiyê pêk were. Niha ne dema pêşbirk û hesabkirinê ye.
Geşedana Aborî: Çêkirina li ser geşepêdana aborî û birêvebirina çavkaniyan dikare xweragiriya herêmê û xweragiriya herêmê baştir bike û bingehek bihêztir ji bo otonomiyê peyda bike.
5. Potansiyela Aştî û Demokrasiyê:
Hevsengiya hêz: Parastina Rojavayê Kurdistanê û aramkirina statûya gelê Kurd dikare hevsengiya hêzê li herêmê ber bi demokrasî û aştiyê ve bibe. Herêmeke Kurdistanî ya bi îstîqrar û xweser dikare bibe modelek ji bo rêveberiya demokratîk û jiyana hevbeş li Rojhilata Navîn.
Hevkariya Herêmî: Berfirehkirina hevkariyê di navbera Rojavayê Kurdistanê û navçeyên cîran de dikare jîngeheke aramtir û geştir çêbike û hemû aliyên beşdar sûdmend bin.
Rojavayê Kurdistanê di çarçoveyekê de ye û hem ji aliyê Tirkiyê hem jî ji aliyê hikûmeta Sûriyê ve rûbirûyê hereşe û tehdîdên mezin bûye. Lê belê yeketiya netewî, berxwedan û îradeya gelê Kurd bi piştevaniya potansiyela navneteweyî dikare rê li ber pêşerojeke bi îstîkrar û demokratîk veke. Parastina maf û statûya kurdan li Rojavayê Kurdistanê ne tenê pirseke dadmendî ye, belku ji bo aştî û aramiya navçeyê jî pêwîstiyeke stratejîk e.
