کەریم پەرویزی
لە وڵاتێکدا کە چەند کەلتوور و نەتەوە و ئایینی جیاواز دەژین، حکوومەتی دەسەڵاتدار لەگەڵ هەڕەشە و دەرفەتی جۆربەجۆر بەرەوڕوویە؛ لەو جۆرە وڵاتانەدا، بەهۆی چەندنەتەوەیی و چەندکولتووری و پێکهاتەی ئاڵۆزی کۆمەڵگاوە، ژیانی کۆمەڵایەتی - سیاسی و هەروەها ئیدارەکردنی حکوومەت و دابەشکردنی دەسەڵات و سامان و ئیمتیازەکان لە نێو خەڵکدا ئەرکێکی ئاڵۆز و پڕمەترسییە، کە هەرجۆرە هەنگاو و کردارێک کە نیشان لە هەڵاواردن و بێبەشکردنی کەس و کەسانێک و پێکهاتەیەک بدا، دەبێتە هۆکارێک بۆ رووخانی ئێعتمادی خەڵک بەرامبەر بە دەسەڵاتدار و حکوومەت.
لە کۆمەڵگای فرەنەتەوە و فرەکولتوور و فرەئایینی ئێراندا، هەرکام لە پێکهاتە سەرەکییەکانی کۆمەڵگا، خۆیان بە شوناسێکی سەربەخۆ و خاوەنی پێناسەی تایبەت دەزانن و هیچیان خۆیان بە بەش و پاشکۆی بەشێکی دیکە نازانن. هەرچەند چەندین دەیەیە کە دەسەڵاتی حاکم لە تاران هەوڵی سڕینەوەی ناسنامە جیاوازەکان دەدا و جارێک بەناوی نەتەوەی مێژوویی خاوەن شارستانیەتی دێرینی ئێرانی! و جارێک بە ناوی ئوممەتی یەکدەستی ئیسلامیی ئێرانی! ویستوویانە کە ناسنامەی کۆمەڵگای فرەچەشنی نیشتەجێی ئێران، بە یەکدەست نیشان بدەن، بەڵام نە کورد خۆی پێ فارسە و نە عەرەب خۆی بە شوێنکەوتووی نەتەوەی دیکە دەزانێ و نە هیچ ئایینێک خۆی بە دواکەوتوو و ئایینەکەی دیکەی پێ پێشکەوتوویە.
لە وەها کۆمەڵگایەکدا و لە وەها جوغرافیایەکی سیاسیدا، حکوومەتێکی دادپەروەری وەدیهێنەری یەکسانیی نەتەوەکان کە هەموو پێکهاتەکان وەکوو یەک تێیدا بەشدار بن، دەتوانێ بە هەموو ئاڵۆزییەکان رابگا و هەنگاو بە هەنگاو، گرێکوێرە مێژووییەکان بکاتەوە و لە پڕۆسەیەکی درێژماوەدا هەوڵ بۆ سڕینەوەی ئاسەواری سەرکوت و سووکایەتی و بێبەشکردنی نەتەوەیی و ئایینی بدا؛ بەڵام لە گوتار و هزری دەسەڵاتی تاراندا ئەوەی تا ئێستا جێگای نەبۆتەوە، بەیەکسان چاولێکردنی هەموو نەتەوەکانە! دەسەڵاتی تاران چ بەناوی ئیدئۆلۆژیی ویلایەتی فەقیهی و چ بەناوی شارستانییەتی دێرینی ئێرانی! هەوڵی داوە کە جیاوازییەکان ئینکار بکا و پێناسەیەکی دەسکرد بەسەر هەموو جوغرافیای ئێراندا بسەپێنێ. ئەو پێناسە دەسکردە، چوونکە راستەقینە نییە و لە هەناوی کۆمەڵگای نەتەوە و ئایینەکانی نیشتەجێی ئێراندا هەڵنەقوڵاوە، بۆ داسەپاندن پێویستی بە سەرکوت و تواندنەوەی ناسنامەی نەتەوە غەیرەفارسەکان و ئایینەکانی غەیرە شیعەی ویلایەتی فەقیهی بووە و یەکێک لە ئامرازەکانی سەرکوت کە بەکاریان هێناوە بریتییە لە سووکایەتی بە ناسنامەی نەتەوە و ئایینەکانی دیکە.
بە دەیان ساڵە ئەو رەوتە بەردەوام بەڕێوە چووە و بە سەدان هەزار داستانی سووکی بەناو گاڵتە و جۆک بەدژی نەتەوە غەیرە فارسەکان و ئایینە جیاوازەکان دروست کراوە و بە سەدان فیلم و سریاڵی تەلەفزیۆنی لە سەردەمی پاڵەوی و ویلایەتی فەقیهیدا بەڕێوە چووە کە دوایین نموونەکانی لە سریاڵی نەورۆزی ئەمساڵی ١٣٩٧ە بە ناوی "پایتەخت" ئەنجام درا کە نارەزایەتیی نەتەوە غەیرە فارسەکانی لێکەوتەوە.
سووکایەتیکردن بە ناسنامەی دیتران و بە سووک و پاشکەوتوو و جێی شەرمەزاری ناوبردن و نیشاندانیان، ئامرازی دەستی دەسەڵاتی فاشیستییە کە دەیهەوێ ناسنامەی جیاوازی غەیرەفارس و غەیرە شیعەی ویلایەتی فەقیهی بەچۆکدا بێنێ و دەستەمۆی بکا و دواتر فڕێی دا. ئەم شێوازە لە سیاسەت و دەسەڵاتداری نەک نەتەوە ستەملێکراوەکان بە چۆکدا ناهێنێ، بەڵکوو تەنیا رقی زۆرتر لە نێو کۆمەڵگادا دەچێنێ و سبەی رۆژ تۆفانی لێ بەرهەم دێ.
