شەهێن زادئەحمەد
لە ڕۆژەڤی سیاسیی ئێستای کوردی ڕۆژهەڵاتدا خەباتی چەند ڕەهەندی بەدژی داگیرکەرانی نیشتمان بووە بە کولتووری خەباتگێڕی، ئەم ڕەوتە لە بەردەوامیی خۆیدا پێویستە هێز و لایەنە سیاسی و غەیرە سیاسییەکان و ڕێکخراوە کولتووری، وەرزشی، خوێندکاری و تەنانەت بیزنسمەنەکان لە نێوخۆی وڵات و دیاسپۆڕا بەرەو بیرکردنەوە لە لابیگەری هان بدات.
لە کەس شاراوە نییە کە لابیگەری بۆ ئێمەی کورد بە مانای هێزێکی کاریگەرە بۆ ناساندن و چەسپاندنی ویستێکی بەحەق و ڕەوا کە لە ئارادایە و حاشای لێ‌دەکرێت. ئەم ویستە لە دوو حاڵەتی سەرەکیدا مانا دەبەخشێ و ماتریالی واقعی خۆی دەردەخا و هەولی ناساندن و هەروەها هەوڵی بە قەناعەت گەیاندن دەدات .
یەکەم ڕەهەند دەتوانێت ڕوو بە یاسای سیستمی دەوڵەتێک بێت کە بەهەموو شێوە هەوڵ دەدا گۆڕانکاری بێنێتە ئاراوە بۆ چەسپاندنی ویستی پرسێک، ئەگەر ئەو ویستە ڕاستەوخۆ نەتوانێ سیستمی داخراوی ناوەندەکان بە قەناعەت بگەینێت، لە حاڵەتی دووهەم ناڕاستەوخۆ دەتوانێت بە ڕەهەندەکانی جۆراوجۆر، ویست و ئامانجەکانی خۆی بە شێوەیەکی بەربڵاوتر پراکتیزە بکات بۆ ئامانجێکی دیاریکراو؛ بۆ نموونە ماف و ویستی کورد. هەروەک ئاشکرایە کورد سەرەڕای هەموو هەوڵێک و قوربانیدانێک چ لە ڕابردوو و چ لە ئێستادا لەپێناو مافەکانی، بەڵام نەتەوەی باڵادەست و داگیرکەری خاک و نیشتمانەکەی بەهۆی پاوانخوازی و بیری فاشیزمی نەیویستووە دان بەوە دابنێت کە کورد نەتەوەیە و مافی دیاریکردنی چارەنووس و حوکمکردن لەسەر خاک و وڵاتی خۆی هەیە. کە وایە پێویستە ناڕاستەوخۆ لە بەستێنەکانی تر و لە بازنەی فراوانتر لە دەرەوەی وڵات لە دیاسپۆڕا هەوڵی جیدی بدات بۆ ناساندن و بەرجەستەنواندنی شوناسی نەتەوەیی خۆی. دیارە لە ڕابردوودا تێکۆشەرانی کورد لە فۆرم و نۆرمی جیاواز لە قۆناغ و بارودۆخەکاندا، پرسی نەتەوەییان لە دیاسپۆڕادا وەگەڕ خستووە و کاریان بۆ کردوە، بەڵام لە هەلومەرجی ئێستادا کورد پێویستی بە لۆبیگەرییەکی بەهێز هەیە لە گشت زەمینە و ڕەهەندەکاندا کە بتوانێت ئەو پەیوەندییانە بەهێزتر بکات و پتەوبوون و بەهێزبوونەکەش لە یەکڕیزی و گوتاری هاوبەش مانا پەیدا دەکات.
له کۆمه‌ڵناسیدا باسێکی گرینگ هه‌یه به ناوی ''کردهی بەکۆمه‌ڵ''Collective Action) و کۆمەڵێک تیۆری له‌م پێوه‌ندییه‌دا هاتوونه‌ته ئاراوه. له‌م تیۆرییانه‌دا هه‌ندێک ئیندێکس (پێوەر) وه‌ک هانده‌ر، پاڵنه‌ر و بنه‌ما بۆ پێکهاتنی کردهی بەکۆمه‌ڵ باس کراوه که یه‌کێک له‌وان شوناسه. ئەم تیورییە باس له‌وه ده‌کات که شوناسی هاوبه‌ش و ده‌رک و تێگه‌یشتنێکی هاوبه‌ش له شوناس ده‌بێته پاڵنه‌ر بۆ کردهی بەکۆمه‌ڵ و پێویستە ئەم شوناسە بەکۆمەڵە لە کورددا بەهێزتر بکرێت، چونکی لە ئاستی کوردستانی گەورەدا کردهی بەکۆمه‌ڵ بە قازانج یا لهپێناو چاره‌نووسی هاوبه‌شدا نابیندرێ. شۆڕشی ژینا لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و چەندی‌وچۆنیی کاردانەوەکان لە بەشەکانی دیکەی کوردستان دەکرێ نموونەیەک بن بۆ ئەوەی بڵێین لەو پێوەندییەدا لە ئاست هزری نەتەوەیی، لێکۆڵینەوەی مەعریفەتی، پلاندانان، بەمێدیایی‌کردن و هاوکاریی به‌کۆمه‌ڵ ڕەخنەمان لەسەرە. یان بە ڕوویەکی دیکەدا ئه‌گه‌رچی شوناسخوازی نه‌ته‌وه‌یی لە ڕۆژهه‌ڵاتدا به‌هێزتره، به‌ڵام له ئاستی کوردستانی گەورەدا هێشتا نه‌گه‌یشتووینه‌ته قۆناغی وێژمان و شوناسی هاوبه‌ش.
لەسەر ئەو ئەساسەش کورد بەتایبەت لە تاڕاوگە و لە دیسکۆرسی دیاسپۆڕادا پێویستە زۆر هەماهەنگتر لە پێشوو لە گشت بوارەکانی ئابووری، فەرهەنگی و کولتووری، و هەروەها لە سیاسەت و دپلۆماسی و لە هەمووی ئەم بەستینانەدا ژیرانەتر بە لەبەرچاوگرتنی کەرەسەکانی زانستی، تکنۆلۆژی و مێدیایی پێوەندییەکانی پەرە پێ بدات. چالاکی لە بواری کولتووریدا یەک لەو میکانیزمانەیە کە دەتوانێت لە لۆبیگەریدا ڕۆلی باشی هەبێت و مودیرییەتی ئەم بەشە دەکرێ لەلایەن دامەزراوەکانی وەک ڕەوەندی کوردی، فیدڕاسیۆنەکانی کوردی، ئەنجومەنە ئەدەبی و هونەرییەکان، ڕێکخراوەکانی لاوان و ژنان لە دیاسپۆڕا وەک پردی پێوەندی نێوماڵی کورد و کۆمەڵگەی دەرەوە بکرێت. لە تەنیشت کار و پێوەندیی سیاسیی حیزبە سیاسییەکاندا ئەم ڕێکخراوانە و نوخبە سیاسییەکانی کورد لە دەرەوەی حیزبەکانیش لە مەدارێکی بێلایەنی چالاکیی کولتووری و دیپلۆماسیدا دەتوانن بەنۆرەی خۆیان نوێنەرایەتیی ئەو شوناسخوازی و کاری بەکۆمەڵە بکەن. کارەساتەکانی وەک ژێنۆسایدی کورد، بۆمبارانی شیمیایی، ئەنفال، پرسی پەنابەری، خەبات و مافخوازیی کورد لە بەشە جۆراوجۆرەکانی کوردستان، جێگرتنی کورد لە بەرەی دژی تێرۆریزم وەک ئەوەی لە دژی داعش و لە ڕووداوەکانی وەک شەنگال و کۆبانی بیندران و تیشک‌خستنە سەر کولتووری ئاشتی و تۆلێرانس و بایەخەکانی شۆڕشی ژینا و لە درێژەی ئەدا حەماسە نەورۆزی ئەمساڵی ڕۆژهەڵات هەموویان دەتوانن دەستمایەی ئەو خەبات و کاری بەکۆمەڵ بۆ پێوەندی و دیپلۆماسی و کارکردی دیاسپۆرا بن.
گرینگ ئەوەیە ئەم پرۆسەیە کاتیک دێتە دی لە هەموو ڕەهەندەکان و بەستێنەکان و هەموو حیزب و ڕێکخراوەکان پێکەوە یەکدەنگ و یەکگر کاری لابیگەری بە گوتاری هاوبەش بۆ وەدیهاتنی ویست و داخوازی نەتەوایەتیمان بکەین. ئەوەش ئەرکێکی قورسی نیشتمانی دەخاتە سەر شانی هەموومان کە بە دەربازبوون لە بەرژەوەندییە تەسکە حیزبی و ڕێکخراوەییەکان ڕێگا بۆ دەستەبەری بەرژەوندییە گشتییەکان خۆش بکەین.
