خوێندنەوەیەکی نوێ بۆ سۆسیالیزمی دێموکراتیک (نیزامی سەرمایەداری و ئابووریی پلانمەند و سێنترالیزە) (3-2) پاش پەسەندكردنی سۆسیالیزمی دێموكراتیك ئێستاكە لە بەرزایی چارەگە سەدەیەكەوە دەڕوانینە ئەو سەردەمەی كە سۆسیالیزمی دێموكراتیك وەك ئامانجی درێژخایەنی حیزب پەسەند كرا. زۆر ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی بەسەر لە هەموو بوارەكانی سیاسی، فیكری، ئابووری، تێکنۆلۆژیك، كۆمەڵایەتی و نەخشەی سیاسیی لە جیهاندا هاتوە. لەبەریەك هەڵوەشانی سۆسیالیزمی ئارایی، كۆتایی شەڕی سارد، خێرابوونی ڕەوتی جیهانیبوون، سەركەوتنی ئابووریی بازاڕ، شۆڕشی تێكنۆلۆژیی زانیاری و پێوەندی گرتن، پەرەسەندنی دێموكراسی، پەرەسەندنی ناسیۆنالیزم و دەرکەوتنی دەیان وڵاتی تازە لەسەر نەخشەی جوغڕافیا و زۆر ئاڵوگۆڕی دیكە. «ئێریك هابز باوم» دەڵێ: «هیچ كات مێژووی ژیانی ئینسان و ئەو كۆمەڵگەیانەش كە تووشی ڕووداو بوون لە دەورەیەكی زەمەنیی كورتدا ئەو ئاڵوگۆڕه بنەڕەتییانەیان بە خۆوە نەبینیوە و سەیر ئەوەیە كە ئەو ئاڵوگۆڕانە لۆكاڵی و ناوچەییش نین، بەڵكوو جیهانین و سیمای جیهان بە تەواوی گۆڕاوە.» هەمووی ئەمانە لە ئێمە دەخوازن كە خوێندنەوەیەكی نوێمان بۆ سۆسیالیزمی دێموكراتیك هەبێ و بە ڕوانینێكی سەردەمیانە لەگەڵ ئەو پێناسەیە بەرەوڕوو بین، كە ٣٦ ساڵ لەوە پێش و لە گەرمەی شەڕی سارددا كراوە و بۆ سەردەمی خۆی لە فەزای سیاسیی كوردستاندا، خاڵی وهرچەرخانێکی نوێ، ژیرانە و بوێرانە بوو كە ئێستاش هێندێك پرەنسیپی لەگەڵ ئەم سەردەمە دەگونجێ. هەر بۆیە لە شرۆڤەی نوێمان بۆ سۆسیالیزمی دێموكراتیك بە جۆرێكی دیكە دەڕوانینە هەندێك چەمك و واتا كە جیاوازن لە هەڵوێستی پێشوومان و لەم سێ تەوەرەیەدا پوخت دەكرێنەوە. 1) نیزامی سەرمایەداری 2) ئابووریی پلانمەند و سێنترالیزە 3) سۆسیالیزم وەك نیزامێكی ئابووری_كۆمەڵایەتی نیزامی سەرمایەداری ئێمە بە چاكە یان خراپە، باشە یان باش نییە لەسەر نیزامی سەرمایەداری هەڵوێست ناگرین، ئێمە سەرمایەداری وەك چۆن هەیە هەڵدەسەنگێنین. بەپێچەوانەی ئەو پێشبینییانەی كە نەیارانی ئەم سیستمە دەیان كرد، نیزامی سەرمایەداری لەنێو نەچووە و ئەو گۆڕهەڵكەنە واتە پرۆلیتاریا كە ڕەسالەتی بە خاك ئەسپاردنی ئەو نیزامەی لە ئەستۆ بوو هیچی بۆ نەكرا و ئەو سیستمە هەروا درێژە بە ژیانی خۆی دەدا. ڕازی ئەو تەمەن درێژییە سەرەڕای زۆر هەوراز و نشێو و چەندان قەیرانی گەورە كە تووشی هاتووە چییە؟ ئەو سیستمە بە پێچەوانەی سیستمە ئابووری_كۆمەڵایەتییەكانی پێش خۆی لە نێو شوێنگەی خۆیدا ناخولێتەوە (واتە لە نێو بازنەیەكی داخراودا ناخولێتەوە)، بەڵكوو ئەو سیستمە داینامیكە و بەردەوام خۆی تێپەڕ دەكا و هەر وەك بینیومانە لە چەند قۆناغێكدا گەشەی كردوە و یەكێك لە داینامۆ سەرەكییەكانی ئەم گەشەكردنە بریتییە لە داهێنانی تێکنیكی، كە بەردەوام سیستمەكانی بەرهەمهێنانی نوێ كردۆتەوە. كۆمەڵگەی سەرمایەداری سێ شۆڕشی تێکنیكی بە خۆیەوە بینیوە، شۆڕشی سەنعەتی (1875 ــ1760 )، شۆرشی كارەبا (1890 تا 1965) و شۆڕشی ئەنفۆرماتیك (1970ـ ...) كە لە سەرەتای حەفتاكانی سەدەی بیستەم دەستی پێكردوە و بە تێکنیكی تازەی ڕاگەیاندن و پێوەندی كردن دەست پێدەكا و هەر ئێستاش بەردەوامە و دوورەدیمەنی تەواوبوونی جارێ زۆر دوور له چاوەڕوانییه. شایانی باسە كە تەنانەت كارل ماركسیش وەك یەكێك لە گەورەترین ئانالیزۆر و ڕەخنەگرانی نیزامی سەرمایەداری دانی بە تایبەتمەندیی پێویستی بەردەوامی و ئەمڕۆیی بوونی سەرمایەداری و داهێنان و ئاڵوگۆڕ بۆ وەدەسهێنانی سوود و قازانج داناوە. بێجگە لەمانە بەهۆی پێشكەوتنی سەرسووڕهێنەری زانست و تێکنۆلۆژی كە بەرهەمی دنیای سەرمایەدارییە، گەورەترین یارمەتیدەری سەركەوتنی ئینسان بووە بەسەر سروشتدا كە سەدان و بگرە هەزاران دەسكەوتی بە نرخی بۆ مرۆڤایەتی لێ كەوتۆتەوە. هەروەها سیستمی ئابووریی سەرمایەداری لە ئاكامی ئەم تایبەتمەندی و سروشتەیدا و بە تایبەتی بە دوای لە شانۆ چوونەدەرێی ڕكابەرەكەی واتە سیستمی ئابووریی سۆسیالیستی، ئەمڕۆ لە كردەوەدا بۆتە سیستمێكی ئابووریی بێ ڕكەبەر و زاڵ بەسەر جیهاندا و باڵادهستیی خۆی لە وڵاتان، كولتوورەكان و لایەنەكانی ژیاندا قووڵتر دەكا. ئەوە تا ئێرە نیوەی درەوشاوەی مانگەكەیە، چون سەرەڕای هەمووی ئەمانە، ڕێساکه لە سیستمی سەرمایەداری هەر لە شوێنی خۆیەتی. ئێستاش بەرهەم بۆ وەدەستهێنانی سوود و قازانجە و وەدەستهێنانی ئەو سوودە لەسەر بنەمای خاوەنایەتی تایبەتییە كە بە بناخەی سەرمایەداری دەژمێردرێ. سەرمایەداری لەسەر بنەمای وەدستهێنانی لانی زۆر و ئەوپەڕی سوود و قازانج و كەڵەكە كردنی سەرمایە و سامان ڕاوەستاوە و مەبەستی سەرەكی و هاندەر و ئەنگیزەی هەر خاوەنكار و سەرمایەدارێك بریتییە لە زیادكردنی سامان بە هەر نرخێك و بە هەر فرت و فێڵێك. بۆیە دەكرێ بڵێین تیۆری زێدەبایی (ارزش اضافی) كارل ماركس هەر وەك لە سەرمایەداریی كلاسیكدا هەبوو، هەر وەك خۆی ماوەتەوە. بەمجۆرە دەگەینە ئەو ئاكامە كە سەرمایەداری وەك سیستمێكی ئابووریی بێ ڕكەبەر و زاڵ بەسەر جیهاندا و ئەوە كە جیهانی بوونی سەرمایەداری، واقعیەتێكە لە بارودۆخی بە جیهانیبوونی ئابووریی سەرمایەداری و هەروەها لە دنیایەكدا كە سیاسەتەكان لە خزمەت ئابووری دان، ئێمە ناتوانین دوڕگەیەكی بچووك بین لە پاناو (ئۆقیانووس)ێكدا و بەتاك و تەریكی بژین. وتەكانی گۆرباچۆف لە بەردەم ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان لە ساڵی (1989ی زایینی) ئاماژەیەك بۆ ئەم حەقیقەتەیە: «ئابووریی جیهان ئۆرگانیزمێكی یەكگرتووە و هیچ دەوڵەتێك یان هەر سیستمێكی كۆمەڵایەتی یا ڕەوشێكی ئابووری ناتوانێ لە دەرەوەی ئەودا بە شێوەی سروشتی پەرە بستێنێ.» بەمجۆرە دەبینین كە سەرمایەداری بۆتە ئەمرێكی واقیع و نە ئێستاكە ئاڵترناتیڤێكی هەیە و نە لە ئاسۆی ئێستادا كۆتاییەك بۆ ئەو نیزامە بەدی دەكرێ. كەوابوو ڕووخانی سەرمایەداری ئەمڕۆكە ئیدی دروشمێكی واقیعبینانە نییە. با ئەوەش بڵێم كە ئەوەش وا لێك نەدرێتەوە كە ئەمە بە مانای پشتڕاستکردنەوەی وتەی فۆكۆیاما واتە «كۆتایی مێژوو»ە. هەر ئەوەندە بەسە بڵێم كە بۆخۆیشی دە ساڵ دوای نووسینی ئەو كتێبە پاش ئەو قەیرانەی كە تووشی ئابوورییەكانی ناسراو بە بەورەكانی ئاسیا هات خەریكی پاشگەز بوونەوە بوو. بە وتەی چینییەكان سەرەتا بە نركەی شێرێك هاتە مەیدان و دواتر بە نەرم ون یانی مارێك پاشەكشەی كرد. بەڵام ئەگەر ڕەتكردنەوەی سەرمایەداری دروشمێكی واقیعبینانە نییە، بەو مانایەش نییە كە جڵەو و پێشی سەرمایەداری ئاوەڵا بكرێ و بە شێوەیەكی ڕەها ئازاد بێ و سنوورێكی بۆ نەبێ. سەرمایەداری ئەگەر پێشی كراوە بێ تا دەتوانێ دەچەوسێنێتەوە و تا بۆی بلوێ لە چاوچنۆكی و كۆكۆدنەوەی سەروەت و سامان ناوەستێ و سنووری بێعەداڵەتی دەگەیەنێتە ئەوپەڕی خۆی. سەرمایەداری هیچ كات پەرۆشی ئەوەی نییە كە خەڵك لە برسان دەمرێ، بێ سەرپەنایە و بەگشتی لە ئیمكانات و نیعمەتە مادییەكان بێبەشە. (لە هێندێك كردەوەی سەمبولیكی چەند سەرمایەدار دەگەڕێین بۆ ژمارەیەك كاری خێرخوازانە). كەوابوو ئێمە لەگەڵ ئەو هەوسارپچڕاویەی سەرمایەداریدا نین و پێمان وایە دەبێ دەسەڵاتی سیاسی و دێموكراتیكی خەڵك سنوورێكی بۆ دابنێ، ئەم سنوورە بۆ چ مەبەستێك؟ بۆ جێگیركردنی هاوسەنگیی ڕێژەیی كۆمەڵایەتی و پاراستنی دەسكەوتە كۆمەڵایەتی و دێموكراتیكەكان و دەبێ بۆ وەدیهاتنی ئەم پڕۆژەیە سەندیكاكان، یەكیەتییە كرێكارییەكان و دامەزراوە جۆراوجۆرە مەدەنی و كولتوورییەكان هەرچی زۆرتر ڕێك بخرێن. ئەمە ڕاستییەکی ڕوون و مێژووییە كە ئەو دەسكەوتە دێموكراتیكانە و ئەو دێموكراسییە كۆمەڵایەتییەی كە لە وڵاتانی پێشكەوتووی سەرمایەداریدا وەدەست هاتوون و پیادە كراون، سەرمایەداری لەسەر كەشەفی زێڕین پێشكەشی نەكردوون، بەڵكوو هەمووی ئەوانەی بە سەردا سەپاوە: بوونی یاسای كاری پێشكەوتوو، بیمەی كۆمەڵایەتی، مووچەی خانەنشینی، پشووی ساڵانە، كەمكردنەوەی ساعەتی كار بۆ 8 ساعەت، مافی مانگرتن، مافی دامەزراندنی سەندیكا و یەكیەتییە كرێكارییەكان و ... ئەگینا هیچ خاوەن كار و سەرمایەدارێك ئامادە نییە ڕێككەوتنی كۆمەڵایەتی لەگەڵ هێزەكانی خوارووی كۆمەڵ پێك بێنێ. بەكورتی و بەپوختی بە قەولی ئانتۆنی گیدێنز، كۆمەڵناس و داهێنەری ڕێگەی سێیەم: «چیتر كەس هیچ جێگرێكی باشی لەمەڕ سیستمی سەرمایەداری لە لا نییە، ئەوەی ئێستا قسەی لە سەر دەكرێ، ئەو بهڵگانهی دەهێنرێنەوه ئەوەیە كە تا چ ڕادەیەك و لە چ ڕێگایەكەوە، دەبێ سەرمایەداری كۆنتڕۆڵ و ڕێك بخرێ». ئابووریی پلانمەند و سێنترالیزە ئێمە ئەگەر لە ڕابردوودا لەگەڵ ئەم شێوەیە لە ئابووریدا بووین، ئێستا بۆمان دەركەوتووە كە ئەم شێوەیە لە ئابووری، ئەزموونی خۆی داوەتەوە و سەركەوتوو نەبووە. هۆكارەكانی ئەم سەرنەكەوتنە چ بوون: ــ لە هیچ شوێنێكی ئەم دنیایە نەبینراوە كە خێرایی كاری دەوڵەت زۆرتر بێ لەو كەسانەی كە بە دوای كاری تایبەتی خۆیانەوەن و بەرەنجامی كارەكەش زیاتر بێ. ــ بوونی دەسەڵاتی سیاسی و دەسەڵاتی ئابووری لە دەستی دەوڵەتدا ئاكامی ئەوە دەبێ خەڵكی كۆمەڵگە لە هەموو لایەكەوە چاو لەدەست و دیلی دەوڵەت دەكا و بچووكترین هیوا بۆ دەسوێڕاگەیشتن بە دەسەڵاتێكی خەڵكسالار و ئازاد ناهێڵێتەوە. -لەم ئابوورییەدا بەكردەوە سەرمایەی دەرەكی بەهۆی قان و پوانی دەوڵەت ڕادەكا. -لەم ئابوورییەدا خەڵك بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ و یا ناڕاستەوخۆ دەبن بە خزمەتگوزاری (نانخۆری) دەوڵەت، بەستراوەیی ئابووریی خەڵك بە دەوڵەت دەبێتە هۆی ئەوە كە ئەوان بە ناچار ملكەچی ئیرادەی حاكمان بن، هەر بۆیەش دەبینین كە هەموو حاكمانی دیكتاتۆر و ملهوڕی مێژوو مەیل بە دەوڵەتی كردنی ئابووری هەیە، چونكە ئەمە دڵنیاترین ڕێگەیە بۆ لەنێو بردنی دەرەتانەكانی وەدیهاتنی ئازادی و دێموكراسی و لە یەك وتەدا جێگیركردنی كۆمەڵگەی مەدەنی. بۆ وێنە هەر لە دەوروبەری خۆمان دەتوانین ئاماژە بەو نموونانە بكەین: توركیە لە سەردەمی كەماڵ ئاتاتۆرك، (1923ـ 1938ی زایینی). ئێران چ لە سەردەمی بنەماڵەی پەهلەوی (1925ـ 1979ی زایینی) و چ لە سەردەمی كۆماری ئیسلامی (1979ـ ...) میسر لە سەردەمی عەبدولناسر (1954ـ 1970) عێراق لە سەردەمی بەعس (1968ـ 2003) سەلماندوویانە كە دەوڵەت یا گرووپی دەسڕۆیشتووی نێو دەوڵەت و یان بنەماڵە چەند بە خەستی كۆنتڕۆڵی بازاڕ بكەن ئەوەندەش كەمترین بڕی ئازادی و دێموكراسی بە كۆمەڵ دەبەخشن. ئەزموون نیشانی داوە كە ئەو ئابوورییانەی لەسەر ئەو بنەمایە دامەزراون، نە خۆشگوزەرانی مادی لەگەڵ خۆیان دێنن و نە پێداویستییەكانی بەكارهێنەران دابین دەكەن و نە بواریش بە نڤار و ئافراندنی بەرهەمهێنەران دەدەن. لەوێڕا كە هەموو ئیمكاناتی بەرهەم و دابەشكردن (تولید و توزیع)ی مادی و مەعنەوی دەخەنە ژێر كۆنتڕۆڵی ناوەندی بەرنامەڕێژێكی دەوڵەتیی بەهێز، بمانەوێ و نەمانەوێ بە سەرەڕۆیی هەمەلایەنە دەگات. سیستمی پلاندانان هیچ حیسابێك بۆ زەوق و سەلیقە و ئارەزووەكانی مشتەری ناكەن. ئابووریی بەرنامەداڕێژراوی دەوڵەتی لە كردەوەدا ناكارامەیی خۆی سەلماندووە، لەم ئابوورییەدا بۆ پێكهێنانی ئازادی ئەرێنی هەوڵ دەدەرێ، بەڵام پێداویستیی ئازادیی نەرێنی یا ئازادیی هەڵبژاردن لە بەرچاو ناگیرێ. لە سەر یەك بەرنامەڕێژیی سێنترالیزه و دەستێوەردانی دەوڵەت لە ئابووریدا بە بەستێنی پەیدا بوونی تۆتالیتاریزم و لەنێو چوونی ئازادیی تاک دەزانرێ و ئیمكانی دامەزراندنی دێموكراسی نییە. لەم سیستمەدا بەڕێوەبەرانی وڵات نە تەنیا ئامرازەكانی دەسەڵاتی سیاسی بەڵكوو هەموو ئیمكاناتیان لەبەر دەست دایە و ئەوەش باشترین هەلومەرج بۆ بێعەداڵەتی دەڕەخسێنێ. كەوابوو بە لەبەرچاو گرتنی ئەو فاكتانەیە ئێمە ئابووریی پلانمەند و سێنترالیزه لە لایەن دەوڵەتەوە ڕەت دەكەینەوە و پێڕەوی لە سیستمی بازاڕی ئازاد دەكەین. سیستمی ئابووریی بازاڕی ئازاد ڕكەبەرایەتیی ئازاد دەبێتە هۆی چوونەسەرێی كارامەیی، بازاڕ پەرە بە كارامەیی دەدا و وڵامی ویست و داخوازەكانی مشتەری دەداتەوە و سەربەستیی ئیختیار و ئازادیی سیاسی دەپارێزێ. -دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی تێچووی بەرهەمهێنان. -دەبێتە هۆی پەیدابوونی كەلوپەلی نوێ. -ئەوە شتێكی ڕوون و سەلمێندراوە كە دەبێ لە پێشدا لە نێوخۆی كۆمەڵگەدا سەروەت و سامانێك بەرهەم بێ، تا بۆ دابەشكردنی عادڵانەی هەوڵ بدرێ. ئەگەر هەوڵ و تەقالا بۆ دابەشكردنی وەك یەك و دامەزراندنی یەكسانیی ئابووری بە جۆرێك بێ كە ئەسڵی بەرهەمهێنانی سەروەت لەنێو ببا، دەبێ تەسلیمی دابەشكردنی هەژاریی بەكۆمەڵ بین، كە تەنانەت ئەوەش واتە ئەو دابەشكردنە وەك یەكەش بوونی نابێ هەر وەك لە سیستمی سۆسیالیستیی پێشوودا دیتمان ژمارەیەك دەوڵەمەندتر دەبن. بەڵام سەرنج بدەین که دەڵێین پێڕەوی له سیستمی ئابووریی بازاڕی ئازاد دەکەین له هەمان کاتدا جەخت لەسەر ئەوه دەکەین که ئەو سیستمه دەبێ له لایەن دەسەڵاتی سیاسی و دێموکراتیکی خەڵکەوه چاودێری بکرێ، بۆ؟ سەرەتا لێمان تێك نەچێ ئێمە پێمان وایە دەوڵەت خاوەنایەتی نییە، سەروەری (حاكمیەتی) هەیە. کاری دەوڵەت بەرهەمهێنان نییه. چون بۆ بەرهەمهێنان پێویستی به سەربەخۆیی بەرهەمهێنەران و کێبەرکێ له نێوانیاندا هەیه. له هەر کوێ دەوڵەت به نیاز بێ وەک بەرپرسی بەرهەم دەربکەوێ، پەرەستاندن ڕاوەستاوه، بەڵام دەوڵەت ئەرکی دیاریکردنی ڕێوشوێنی گونجاو و کۆنتڕۆڵ کردنیانی له ئەستۆیه. ئابووریی ئازاد بە مانای لاچوون و وەلانانی چاودێری یا کۆنتڕۆڵی دەوڵەت نییە، ئەوەی كە نامێنێ هەڵاواردن لە بەڕێوەبردنی یاساكان و دابەشكردنی ئیمكاناتە، مەبەست ئەوەیە كە لەو چاودێرییەوە كە هەموو ئاسانكارییەكان، پشتگری و پشتیوانیكردنەكان دەبێ بۆ هەموو لایەك وەك یەك بێ. ئەگەر بەشی تایبەتی پشتگری لێ نەكرێ ئابووری بڕەو ناستێنێ. لەم سیستمەدا واتە ئابووریی بازاڕی ئازادی چاودێریكراو لە لایەن دەوڵەت و ئۆرگانەكانی هەڵبژێردراوی خەڵكەوە، دەوڵەت نەخش و دەوری دەبێ، بەڵام ئەو دەور و نەخشە سنووردار و كەمترە و ئەوە تەنیا كەلوپەلی گشتی دەگرێتەوە. بەڵام لە سیستمی ئابووریی دەوڵەتیدا، دەوڵەت سەرەڕای بەڕێوەبردنی كەلوپەلی گشتی، بەڕێوەبردن و حاكمیەتی خۆی بۆ كەلوپەلی تایبەتیش پەرە پێدەدا. پشتیوانی لە بەرهەمهێنانی نێوخۆیی لە بەرامبەر بەرهەمی دەرەكیدا (ئەمریكا كە خۆی نموونەی ئابووریی بازاڕی ئازادە، بۆ داكۆكی لە كەلوپەلی نێوخۆیی، یاسا و ڕێسای بۆ ئەو كەلوپەلانە داناوە كە لە دەرەوە دێن). بازاڕ دەتوانێ زانیاری لەمەڕ گۆڕان و ڕەوشی ئابووری بخاتە بەر دەست، بەڵام ناتوانێ بهتهواوی دەرفەتی کار «اشتغال» پێك بێنێ و ناشتوانێ دابەشكرنی دادپەروەرانه بكا یان ژینگە بپارێزێ. تەنیا ئەوە دەوڵەتە دەتوانێ بە دەستێوەردان یا قەدەغەكردن یا فشار خستنه سەر بازرگانەكان ناچار بکا بەرامبەر بە وێران بوونی ژینگە پارە بدەن، چون خۆیان هۆكار و بەرپرسی وێران بوونن. هێندێك شتی دیكە هەن كە ئابووریناسان ناوی لێ دەنێن «كاڵا گشتییەكان» كە لە لایەن بازاڕەوە دابین ناكرێن وەك كارەبا، چاودێریی تەندروستی، گوازتنەوە و پەروەردە و، ناكرێ خەڵكی لە قازانجی كاڵا گشتییەكان بێبەش بكەی. ئەگەر بازاڕ هەروا بەری ئاوەڵا بكرێ، نایەكسانیی قووڵی كۆمەڵایەتیی لێ دەکەوێتەوه. ئەگینا كەم كەس هەیە گومان لەوەی بكا كە میكانیزمی بازاڕ زۆر پڕبەرهەمتر و كارامەترە بۆ پێكهێنانی سەروەت و سامان. بەڵام هەمووی ئەمانە بەو مانایە نییە كە ئێمە بازاڕ بە بایەخێك لە قەڵەم بدەین، لێرەدا مەبەست بایەخی مەعنەوی ئینسانییه. بازاڕ ئامرازێكی كاریگەر و بەنرخە، بەڵام لە ئامرازێك زیاتر نییە كە دەبێ ڕێك بخرێ و لە خزمەت كۆمەڵدا بمێنێتەوە، بازاڕ بۆ خۆی ناتوانێ ڕێباز و بەرنامە و پڕۆژە دابنێ، ئێمە باوەڕمان به خوڕافەی دەستی نادیاری بازاڕ نییە كە پێی وایە هاوسەنگیی ئابووری پێك دێنی. ئەزموونی کۆمۆنیستی دەریخست که ناکرێ هیچ شتێکی تر جێنشینی هاندەری بەرهەم لەسەر بنەمای قازانجی شەخسی بێ، ئەو هاندەره دەبێ کۆنتڕۆڵ و بەربەست بکرێ بەڵام وەلانانی له ڕاستیدا به مانای فەلەج کردنی هەموو کۆمەڵگەیه.