وتووێژ: ڕەحمان سەلیمی
٤١ ساڵ بە سەر فتوای خومەینی و هێرشی هەمەلایەنەی هێزەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ سەر کوردستان تێدەپەڕی.
لە ۲٨ی گەلاوێژی ۱۳٥٨، خومەینی كە چەند مانگێك بوو بەدەسەڵات گەیشتبوو، فتوای جیهادی لە دژی كورد دەركرد. خومەینی كوردی بە كافر هەژمار كرد و ڕژاندنی خوێنی كوردی بە حەڵاڵ دانا، بۆیە سوپای ئێران هێرشی كردە سەر كوردستان و خەڵكێكی زۆری بێ تاوانی شەهید كرد.
لەم دیمانەیە لەگەڵ بەڕێز ''ناسر ساڵحی ئەسڵ'' بەرپرسی پێوندییەکانی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە کۆیە، هۆکار و چونییەتی دەرکردنی ئەم فتوایە و هەروەها چەند لایەنی ئەم بابەتەمان خستووەتە بەر باس کە سەرنجتانی بۆ خوێندنەوەی ڕادەکێشین.
-هۆكار چ بوو كه خومەینی، ڕێبەری ئەو كاتی ڕێژیمی ئیسلامیی ئێران فەرمانی جیهادی به دژی كورد دەركرد؟
- هەر چەند له شۆڕشی گەلانی ئێران له ساڵی ۱۳۵۷ی هەتاویدا، نەتەوەی كورد له کوردستان وەک باقی نەتەوەكانی دیكەی ئێران بۆ ڕزگاربوون له دەست زوڵم و زۆرداری و گەیشتن به مافه نەتەوایەتییەكانی و بۆ ڕووخانی ڕێژیمی حەمەڕەزاشای پەهلەوی تێكەڵی شەپۆلی خۆپیشاندانەكان بوون و خوازیاری ده‌ستەبەربوونی مافه زەوتكراوەكانیان بوون بەڵام ڕێژیمی تازه بەدەسەڵات گەیشتووی خومه‌ینی، هه‌ر لە سەرەتاوه دژایەتی لەگەڵ مافه ڕەواكانی نەتەوەی كورد دەست پێكرد. یەکەم نەورۆزی بەهاری ئازادی شاری سنەیان به هێرشی نیزامی خوێناوی كرد. كەوابوو ڕێژیمی خومەینی هەر له سه‌رەتاوه ناوەرۆكی ڕاسته‌قینەی خۆی لە دژی ئازادی و دێموكراسی و دژی مافه نەتەوایەتییەكانی گەلی كورد دەرخست. له وەها بارودۆخێكدا ڕێبەرانی گەلی كورد و به تایبەت دوكتور "قاسملوو"، هه‌ر له‌سەرەتاوه نیازپاكی خۆیان نیشان دا و بەناردنی شاندی دانوستانكار لەگەڵ ڕێژیمی خومەینی هەوڵی چارەسەركردنی ئاشتییانەی كێشەكانی لەگەڵ ڕێژیمی تازه به دەسه‌ڵات گەیشتوو دا بەڵام خومەینی، خومەینییە ڕووكەشكراوەكەی پاریس نەبوو، بەڵكوو پاش گەیشتن به كورسی دەسه‌ڵات، نەک هەر باوەڕی به دەستەبەركردنی مافه نەتەوایەتییەكانی گەلی كورد نەبوو، بەڵكوو باوەڕی به ئازادی و دێموكراسی و مافی نەتەوەكانی دیكەی ئێرانیش نەبوو و ڕووی ڕاستەقینەی خۆی نیشان دا و ئیدعای ئوممەتی واحیدەی ئیسلامیی له ئێراندا دەكرد. هەر بۆیه ڕێژیم بەبێ ئاكامكردنی وتووێژ له نێوان هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد و ڕێژیمی كۆماری ئیسلامی، بڕیاری دا كێشەی كورد له ڕێگای هێرشی نیزامیی و گه‌مارۆی ئابوورییەوه یەكلا بكاتەوه. چوونكه كوردستان ببوو به سەنگه‌ری ئازادی بۆ ئازادیخوازان و حیزب و ڕێكخراوەكانی ئێرانی و نەتەوەكانی دیكەی ئێران، و ڕێژیمی خومەینی هەستی به مەترسی دەكرد و كوردستانێكی ئازاد و دێموكراتیكی پێ قەبوول نەدەكرا كه ببێته ئۆلگوو بۆ هەموو گەلانی ئێران. ئەوەش هۆكار و بیانوویەک بوو تا ڕێژیمی خومەینی ڕووی ڕاستەقینەی خۆی نیشان بدات. هه‌ر بۆ ئه‌م مەبەستەش له یەكەم ڕۆژی نەورۆزی بەهاری ساڵی ١٣٥٨ی هەتاویدا هێرشێكی بەربڵاوی نیزامیی له پادگانی شاری سنه بۆ سەر خەڵكی بێ دیفاعی شار دەست پێكرد. پاشان خومەینی بەبیانوی شەڕ له شاری پاوه له پارێزگای كرماشان به دەركردنی فتوای جیهاد له ٢٨ی گەلاوێژی ١٣٥٨ی هەتاویدا لەشكركێشی پاسدارانی جەهل و نەزانی ڕێژیم، له لایەک بۆ كوشتاری ڕۆڵەكانی نەتەوەی كورد و لەلایەكی دیكەوه بۆ كپكردنی دەنگی ڕەوای داخوازیی و ویستی مافه نەتەوایەتییەكان گەلی كورد و سەركوتی خوێناوی ئازادیخوازان له كوردستان و ئێران دەستی پێكرد كه هەتا ئێستاش به شێوەی جۆراوجۆر هەر بەردەوامه.
-خومەینی له كاتی دەركردنی ئەو فتوایه وتبووی كه "ئێمه لەگەڵ كورد شەڕ ناكه‌ین بەڵكوو لەگەڵ كوفر شەڕ دەكەین"، ئەم قسەی خومەینی چۆن دەخوێننەوه؟
-له وڵامی ئەو پرسیارەدا دەبێ بڵێم كه ڕێژیمی تازه به دەسەڵات گەیشتووی خومەینی، به هەموو شێوەیەک دژایەتی ئەو فەزا ئازاد و دێموكراتیكەی دەكرد كه له کوردستانی ڕۆژهەڵاتدا پێكهاتبوو و ببوو به قیبلەگای ئازادیخوازانی گەلانی ئێران، هەر بۆیه هێزه چەكدارەكانی كۆمیته و پاسدار و ئەرتەشی ڕەوانەی كوردستان كرد هەتا هەم ئەم فەزا ئازاد و دێموكراتیكه به بیانووی دوژمنی وەهمی و شەڕ لەگەڵ كوفار، له ناو ببەن و هەم خەڵكی كوردستان له ویست و داخوازییەكانی نەتەوەیی پاشگەز بكەنەوە و ڕێگەی زیندان، ئێعدام و كوشتاری به كۆمەڵی خەڵكی كورديان گرتەبەر. كەوابوو ئەو وتەیەی خومەینی هیچ واتا و مەفهومێكی ئایینی و یاسایی نییه كه به دژی نەتەوەیەكی موسوڵمان كه داوای مافه سه‌رەتاییه‌كانی خۆی دەكات، فتوای جیهاد و كوشتاری خەڵكی بی دیفاع بدات. هەروەها ڕێژیم لەلایەک دەیەویست به گرتنەوەی شار و گوندەكان و سەركوتی حیزب و ڕێكخراوه سیاسییەكانی كوردی، دەنگی ئازادیخوازی و مافویستیی نەتەوەی كورد له كوردستانی ئێراندا كپ بكات و لەلایەكی دیكەشەوە بە كوشتاری خەڵكی سڤیلی گوندەكان، ورەی هێزی پێشمەرگه و جه‌ماوەری خەڵكی كوردستان تێک بشكێنیت. خاڵێكی گرینگی دیكه ئەوەیه كه دەسه‌ڵاتدارانی ڕێژیمی ئیسلامیی ئێران، بۆ بێدەنگكردن و سەركوتكردنی هەر جۆره دەنگێكی ئازادیخوازیی و مافویستی، كە پایەكانی ڕێژیمی ویلایەتی فەقیهی سست دەكات، لەژێر په‌ردە و به بیانووی پاراستنی تەواویەتی ئەرزی و (توهم توطئه) و دوژمنی وەهمی و شەڕ دژی كافرەكان، له ماوەی ئەو ۴۱ ساڵەدا خەباتی ڕەوا و مافویستیی نەتەوەكانی ئێران و گەلی كوردی سەركوت كردووه .
-خەسارەكانی ئەو شەڕه بۆ كورد چ بوون؟
-دیارە شەڕ له كوردستاندا هەم خەساری مادی و هەم خەساری گیانیی زۆری بۆ خەڵكی كورد له کوردستانی ڕۆژهەڵاتدا هەبووه. زیاتر له ۵۰ هەزار كەس له خەڵكی بێ دیفاعی سڤیل له شار و گوندەكانی كوردستان و ۵ هەزار پێشمەرگه شەهید بووه و به هەزاران میلیارد تمه‌ن زیانی مادی وە خەڵكی شار و گوندەكان گەیشتووه. هەروەها دەیان گوند له كوردستان به تەواوی وێران و سوتێندراوه و به هەزاران كەس له زێدی خۆی ئاوارەی هەندەران بوون بەڵام له هەمان كاتدا شەڕی چەكداری هێزی پێشمەرگه‌ی كوردستان له پێناو ئازادی و مافی نەتەوایەتی گەلی كورددا به یەكێک له بڕگه زێڕینەكانی مێژووی خەباتی هاوچەرخی سیاسی نەتەوەی كورد بووه.
هەر بۆیه ئه‌و هەموو تاوانەی ڕێژیمی كۆماری ئیسلامی، دەرحەق به خەڵكی كورد له كوردستانی رۆژهەڵات، وەک پەڵەیەكی ڕەش له كارنامەی دسه‌ڵاتداریی ڕێژیمدا دەمێنێتەوه. چوونكه خەباتگێڕانی نەتەوەی كورد له كوردستانی ڕۆژهەڵات بەرگرییان له كه‌رامەت و خاک و نیشتمان و مافەكانی خۆیان كردووه. هەر بۆیه ئەگەر دەسه‌ڵاتدارانی ڕێژیمی ئیسلامیی ئێران پێیان وایه به گرتنەبەر و پێڕەوكردنی سیاسه‌تی گرتن، زیندان و ئێعدام و فتوای جیهاد بۆ كوشتاری به‌كۆمەڵی خەڵكی سڤیل به ئامانجەكانیان دەگه‌ن و خەڵكی كورد له ویست و داخوازییه نەتەوەییه‌كانیان دوور دەخه‌نه‌وه، دەبێ باش بزانن كه نە فتوای جیهاد و نە هێرشی نیزامی و سوتاندنی شار و گوندی كوردستان، تۆزقاڵێک له وره و باوەڕی خه‌ڵكی كوردستان بۆ گەیشتن به مافی نەتەوایەتییەکانیان و ئازادی و دێموكراسی كەم ناكاتەوه، بەڵكوو زیاتر به گوڕوتینتری دەكات.
-ڕۆڵی حیزبه كوردییه‌كان به تایبه‌ت حیزبی دێموكرات كه دەنگی ئازادیخوازیی و مافویستی خه‌ڵكی كورد بوو، له بەرانبەر ئەو شەڕه چۆن هەڵدەسه‌نگێنن؟
- حیزب و ڕێكخراوەكانی كوردستان و به تایبه‌ت ڕۆڵی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، كه یەكێک له گرینگترین حیزبه‌كانی كوردستان و ئێران و ناوچەیه، ڕۆڵی دیار و شوێندانەریان هەبووه له پاراستنی خەڵكی كوردستان له بەرانبەر هێرشی نیزامی ڕێژیمی خومەینیدا و زۆر جار بۆ پاراستنی گیان و ماڵی خەڵک، خۆیان له شەڕ له شار و گوندەكان پاراستووە و ئەو شوێنانەیان چوڵكردووه. شەڕی ۲۴ ڕۆژەی سنەی خوێناوی و شەڕی نەغەده و شەڕی شاری پاوه، بەڵگەیه بۆ ئەوەی كه هێزی پێشمەرگەی كوردستان بۆ پاراستنی گیانی خەڵک و وێراننەكردنی شار لەلایەن ڕێژیمەوه شارەكانیان چۆڵ كردووه. ئەوه له كاتێکدا بووه كه هێزی پێشمەرگەی كوردستان له شەڕی ۳ مانگەدا دەیتوانی بەرگری قارەمانانە بكات و شارەكان چوڵ نەكات. بەڵام هێزی پێشمەرگەی كوردستان بۆ پاراستنی گیانی خەڵكی بێ دیفاع، شارەكانی چۆڵ كرد و له دەرەوەی شارەكان شكستێكی مێژوویی به هێرشی نیزامی پاسدار و ئەرتشی ڕێژیمی خومەینی بۆ كوردستان دا و خومەینی ناچار كرا له ۲۶ی خه‌زەڵوەری ساڵی ۱۳۵٨ی هەتاوی، فەرمانی ئاگربەست له كوردستان ڕابگەیەنێت.
-دوای تێپەڕینی ۴۱ ساڵ به سەر ئەو فتوایه، ئایا ڕێژیمی ئێران هەر له درێژەی ئەو فتوایەدا هەڵسوكەوت لەگەڵ كورد دەكات؟
- بەڵێ سیاسەتی ڕێژیم لەو كاتەوه واتە له فتوا بەدناوەكه‌ی خومەینییه‌وه هەتا ئێستا نەک هیچ گۆڕانكارییەكی بەنیسبه‌ت خەڵكی كورد نەكردووه، بەڵكوو فەزای كوردستان زیاتر له جاران ئەمنییەتی كراوه. گرتن، زیندان و ئێعدامی خەڵكی كوردستان زیاتر بووه و زۆرترین ڕێژەی زیندانییانی سیاسی له ئاستی ئێراندا له ڕۆڵەكانی نەتەوەی كورده. ئێستا ڕێژیمی كۆماری ئیسلامی هەر جووڵه و ناڕەزایه‌تییەكی خەڵكی كورد و تەنانەت نەتەوەكانی دیكەی ئێرانیش به چاوی ئەمنییەتییەوه سەیر دەكات. لەلایەک باسكردن له بێكاری، گرانی، گەنده‌ڵی، خوێندن به زمانی كوردی، ژینگەپارێزی، ئەنجومەنه فەرهەنگی و ئه‌دەبییەكان، ڕەخنه‌گرتن له كاربه‌دەستانی گەندەڵ و دزی ڕێژیم و ... لەلایەن ڕێژیمەوه تاوانی ئەمنییەتییه و لەلایەكی دیكەوه ڕێژیمی ئیسلامیی ئێران ئەوەندە لاواز بووه كه هەر چەشنه داواكارییه‌كی ئابووری، فەرهەنگی و كۆمەڵایەتی خەڵک، دەخاته خانەی ئەمنییەتییەوە و سەركوتی دەكات و بەگرتن و زیندان وڵامی داوا ڕەواكانی خەڵک دەداتەوە و ویست و داخوازییەكانی بزووتنەوەكانی كرێكاران، ژنان و خوێندكاران و چین و توێژەكانی دیكەی كۆمەڵگا تەحەموول ناكات و بە گرتن، زیندان و ئێعدام وڵامی داخوازییەكان دەداتەوه. ڕۆژنامەڤانان به تۆمەتی سەیر و سەمەر زیندانی دەكرین؛ كەوابوو فەزای ئێستای كوردستان و ئێران زیاتر ئەمنییەتی كراوه، چوونكه هەم ناڕەزایەتییەكان زیادی كردووه و هەم گەلانی ئێران ماهییەتی ئەو ڕێژیمەیان به باشی ناسیوه.
-ئایا ئه‌و جینایەتەی ڕێژیم كه كوشتوبڕی گه‌لێكی لێكەوتەوه، له ئاستی نێونەتەوییدا دەنگدانەوەی هەبووه؟
- بۆ وڵامی ئه‌و پرسیاره به‌داخه‌وه لەو سه‌رده‌مەدا به‌هۆی شه‌ڕی سارد و جیهانی دوو جه‌مسه‌ریی و به‌رژه‌وه‌ندی ئابووری و سیاسی وڵاتانی زلهێز، نه‌بوونی ڕاگه‌یاندنی سەربه‌خۆ و ئاگادارنەبوونی بیروڕای گشتیی جیهان له فتوای جیهادی خومه‌ینی به دژی نەتەوەی كورد له كوردستانی رۆژهه‌ڵات، ئەو جینایەتەی ڕێژیمی خومەینی وه‌ک ئەوی هەبوو دەنگدانەوەی جیهانی باشی نەبووه به‌ڵام هەر لەو سه‌ردمەدا به هیمەتی گەوره دیپلوماتی كورد شەهید دوكتور "قاسملوو" به شێوازی جۆراوجۆر هەوڵی داوە له زۆر كۆڕ و كۆبوونەوەی نێونەتەوەیی و حیزبه سوسیالیست و دێموكراتەكانی ئورووپا باسی كێشه‌ی كورد و هێرشی نیزامی و كوشتاری خەڵكی سڤیل بكات و لەوەش گرینگتر هەوڵی به‌جیهانیكردنی كێشەی كوردی داوه كه چیتر كێشەی كورد كێشەیەكی نێوخۆیی نەبێت بەڵكوو بكرێته كێشەیەكی جیهانی. هەر بۆیه هەوڵەكانی دوكتور "قاسملوو" لای بەشی زۆری ڕووناكبیران و ڕۆژنامەنووسانی ئورووپایی و ئامریكایی و كه‌سایه‌تییه سیاسییەكان، جێگای سرنج و به‌دواداچوون و تێگەیشتن له ویست و داخوازییەكانی گەلی كورد بووه. دوكتور "قاسملوو" له هەموو دەرفەتەكان كەڵكی وەرگرتووە بۆ ئەوەی كێشه و مەسەلەی مافی نەتەوایەتی گه‌لی كورد شی كاتەوە و بیانناسێنێـت و دوست و پشتیوانی سیاسی بۆ كورد پەیدا بكات. ئەركی حیزب و ڕێكخراوە سیاسییەکان و چالاكانی سیاسی له ئێستادا كه سه‌ردەمی شۆڕشی زانیارییه، ئەوەیە كه به دێكۆمێنتكردن و كۆكردنەوەی بەڵگه‌ی جینایەته‌كانی فتوای خومه‌ینی و كوشتاری خه‌ڵكی سڤیلی كورد، له كۆڕ و كۆبوونەوە نێودەوڵه‌تییەكاندا باس بكرێ و به مەترەحكردنی ئەو جینایەتە سامناكه له ژوورە بڕیاردەر و بڕیارسازه‌كانی نێودەوڵەتی، زیاتر زەق بكرێتەوه و بدرێت به دادگا نێونەتەوەییەكان، تاكوو بڕیاردەران و بەڕێوبەرانی ئەو جینایەتە سامناكه كه بەشێكیان ئێستا له دەسه‌ڵاتدارانی ڕێژیمی كۆماری ئیسلامیدا بەرپرسایەتی باڵایان هەیه. له دادگا سەربەخۆكانی نێونەتەوەیی دادگایی بكرێن.
