كه‌ریم په‌رویزی
ده‌وڵه‌تی یۆنان ڕایگه‌یاندووه كه سیستمی ئاسایش و ئه‌منیه‌تیی كه له ساڵی ٢٠١٥ بۆ پێشگرتن به شه‌پۆلی په‌نابه‌ر جێبه‌جێی كردبوو دووباره وه‌گه‌ڕی ده‌خاته‌وه. هاوكات ئه‌وه‌شی ڕاگه‌یاندووه كه پرۆژه‌ی ٤٠ كیلۆمێتر دیواركێشان له‌سه‌ر سنووری وشكایی نێوان یۆنان و توركیه‌ی ته‌واو كردووه. گوایه ئه‌م دیواره‌ی چاكی كردووه، به سیستمی ئه‌منیه‌تیی تایبه‌تیش كۆنترۆڵ ده‌كرێ و به‌و شێوه پێش له هاتنی په‌نابه‌ران له توركیه‌وه بۆ نێو یۆنان ده‌گرێ، به‌تایبه‌تی په‌نابه‌رانی ئه‌فغانی! هه‌روه‌ها ده‌وڵه‌تی توركیه‌ش ڕایگه‌یاندووه كه دیواری ١٥٠ كیلۆمێتریی له نێوان سنووری ئێران و توركیه كێشاوه و زۆرتری ده‌كا و ده‌یكا به ٢٤٠ كیلۆمێتر.
له ڕۆژانی پێشووشدا ده‌وڵه‌تی ڕووسیه ڕایگه‌یاند كه هێزی قورسی نیزامی ده‌نێرێته سه‌ر سنووری تاجیكستان و ئه‌فغانستان تاكوو ڕێگە لە دزه‌كردنی خه‌ڵكی ئه‌فغانستان بۆ نێو تاجیكستان بگرێ!
له سنووره‌كانی ڕۆژاوادا له توركیه و یۆنان دیواری بێتۆنی و له سنووره‌كانی ڕۆژهه‌ڵاتیشدا له سنووری چین و ڕووسیه دیواری تانك و زرێپۆش داده‌نرێ تاكوو خه‌ڵكی ئه‌فغانی نه‌چنه وڵاته‌كانی دیكه‌وه!
ئه‌مه گه‌ر هه‌ر ئاوا وه‌كوو هه‌واڵی كۆچ و كۆچبه‌ری چاوی لێ بكرێ ڕه‌نگه به شتێكی ئاسایی بێته به‌رچاو كه وڵاته‌كان سنووره‌كانی خۆیان توند بكه‌ن تاكوو ئه‌منیه‌تی خۆیان بپارێزن و پێش به قاچاخی مرۆڤ بگرن، به‌ڵام كه ده‌چیته قووڵایی ڕووداوه‌كه، كاره‌ساته‌كه زه‌قتر ده‌بێته‌وه.
دیواری بێتۆنی و دیواری تانك و زرێپۆش به ده‌وری وڵاتانی وه‌كوو سووریه و ئه‌فغانستان، ده‌كێشرێن كه خه‌ڵكی ئه‌وێ كۆچ نه‌كه‌ن! به‌ڵام هێزی نیزامیشیان له ساڵانی ڕابردوودا ناردۆته نێو ئه‌و وڵاتانه تاكوو ده‌سه‌ڵاتێك كه خۆیان پێیان خۆش بووبێ له‌وێ پشتیوانییان لێ بكه‌ن!
كاتێك كه پووتین هێزی نیزامیی ده‌نارده سووریه تاكوو پاڵپشتی له ئه‌سه‌د بكا یان ڕۆژاوا له‌به‌رامبه‌ر پشتیوانیی وڵاتانی ناوچه له ئه‌لقاعیده و تاڵبان بێده‌نگ بوون و ده‌یانبینی كه چه‌كوچۆڵ به تاڵیبان ده‌گه‌یه‌ندرێ تاكوو شه‌ڕ و ماڵوێرانی له ئه‌فغانستان درێژه بدا، نه‌ك بێده‌نگ بوون به‌ڵكوو ڕێك له‌گه‌ڵ پاڵپشتی تێرۆریزم و تاڵیبان، واته كۆماری ئیسلامی خه‌ریكی ڕێككه‌وتن و دانوستان بوون و ئێستاش ده‌یانه‌وێ له‌گه‌ڵی ڕێك بكه‌ونه‌وه!
له‌كاتێكدا باس له ئاشتیی سه‌قامگرتوو له جیهان ده‌كرێ، به‌ڵام كرده‌وه‌كان وا نیشان ده‌ده‌ن كه خه‌ڵكانێك له ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست ده‌بێ دیواری بێتۆنی و تانك و زرێپۆش به‌ده‌وریان بچنرێ تاكوو له وڵاته‌كه‌ی خۆیان دوور نه‌كه‌ونه‌وه و ئارامیی ڕوسیه و چین و ڕۆژاوا تێك نه‌ده‌ن. ئه‌مه له كاتێكدایه كه حاكمه‌كانی ئه‌و وڵاتانه، له‌لایه‌ن یان ڕووسیه یان چین یان ڕۆژاواوه دیاری كراون یان هه‌ر هیچ نه‌بێ به‌توندی پشتیوانی ده‌كرێن! خومه‌ینی له پاریسه‌وه نێردرایه‌وه بۆ تاران و خامنه‌یی له مۆسكۆوه پشتیوانی ده‌كرێ! ئه‌سه‌د به فرۆكه‌ی ڕووسی ماوه‌ته‌وه و تاڵیبانیش ئه‌وه به‌رهه‌می هاوبه‌شی بازارموشته‌ركی جیهانییه!
تێرۆریزم، كوشتار، كۆچی به‌كۆمه‌ڵ، شه‌ڕه بێكۆتاییه‌كانی ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست به دیواری بێتۆنی و تانك و زرێپۆشی سه‌رسنووره‌كان نه داده‌مركێنه‌وه و نه ڕووسیه و چین و ڕۆژاواش له پریسكه‌كانی به‌دوور ده‌بن. یه‌كه‌م مه‌رجی ئه‌وه‌یه كه ئه‌وان پشتیوانی له حاكمه دیكتاتۆر و داسه‌پاوه‌كان نه‌كه‌ن و مه‌رجی دووهه‌می ئه‌وه‌یه كه ڕیشه‌ی تێرۆریزم و شه‌ڕ له ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست به هێنانه ئارای سیستمی دادپه‌روه‌رانه كه هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌ك مافی خۆی بدرێتێ وشك بكرێ.
