کوردستان میدیا: ٢٦ ساڵ لەمەوپێش و لە وەها ڕۆژێکدا کۆماری تاوان و جینایەتی ئیسلامی ئێران جارێکی دیکە پەڵەیەکی ڕەشی تری لە کارنامەی پڕ لەشوورەیی خۆی تۆمار کرد و لە کردەوەیەکی تیرۆریستی شەرمێونانەدا سکرتێری ئەوکاتی حیزبی دێموکرات و هاوڕێیانی لە دڵی ئۆرووپادا شەهید کرد.
له مێژووی بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازانه‌ی کوردستاندا به هه‌زاران مرۆڤی شۆڕشگێڕ گیانی خۆیان له ڕێگای ڕزگاری نه‌ته‌وه‌ی کورد و خاکی پیرۆزی کوردستان له‌ژێر داگیرکاری به‌خت کردووه، به ملیۆنان کەس له خه‌ڵکی وڵاته‌که‌مان دوای تێکۆشان و کوێره‌وه‌ری زۆر بۆ گه‌یشتن به ئامانج، بێ ئه‌وه‌ی به ئاواتیان بگه‌ن به داخه‌وه سه‌ریان ناوه‌ته‌وه، بەڵام هه‌ر ئێستاش رۆڵه‌کانی ئه‌وان بۆ به ئەنجام گه‌یاندنی ئه‌م ئه‌رکه نه‌ته‌وەییه پیرۆزه لە مەیداندان.
ئەمڕۆ ساڵیادی شەهیدکرانی چوار کەس لەو مرۆڤە تێکۆشەر و کۆڵنەدەرانەیە کە زۆر ترسنۆکانە کرانە ئامانجی دڵڕەشانی مێژوو؛ لێرەدا وێڕای دانەواندنی سەری ڕێز بۆ مەزنایەتییان و نوێکردنەوەی پەیمان لەگەڵ ڕێگا و ڕێبازەکەیان، پوختەیەک لە ژیان و بەسەرهاتی هەر کام لەوان دەخەینە بەر دیدی ئێوەی خۆشەویست:
د. سادق شەرەفکەندی
د. سادق شه‌ره‌فکه‌ندی، رێکه‌وتی ٢١ی به‌فرانباری ١٣١٦ی هه‌تاوی، به‌رانبه‌ر به ١١ی ژانوویه‌ی ١٩٣٨ی زایینی له بنه‌ماڵه‌یه‌کی نیشتمانپه‌روه‌ر له گوندی "ته‌ره‌غه"ی بۆکان چاوی به ژیان هه‌ڵێنا.
له سه‌رده‌می منداڵیدا له نازی باوکی بێ‌به‌ش بوو و سه‌رپه‌رستیی که‌وته ئه‌ستۆی برا گه‌وره‌که‌ی، واته شاعیری گه‌وره‌ی گه‌لی کورد، مامۆستا هه‌ژار.
سه‌رده‌می منداڵیی نه‌مر دوکتور سادق شه‌ره‌فکه‌ندی، هاوکات بوو له‌گه‌ڵ گه‌شه‌ی خه‌باتی ئازادیخوازانه‌ی خه‌ڵکی کوردستان و دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان، هه‌ر بۆیه راسپارده و رێنوێنییه‌کانی براکه‌ی و کۆمه‌ڵێک وێنا و رووداوی دیکه له‌و سه‌رده‌مه له بیر و هزریدا کاریگه‌ریی دانا.
ساڵی یه‌که‌م و دووهه‌می سه‌ره‌تایی له بۆکان و پاشان به کۆچی بنه‌ماڵه‌که‌یان بۆ شاری مه‌هاباد، خوێندنی سه‌رتایی، ناوه‌ندیی و دوا ناوه‌ندیی له‌و شاره کۆتایی پێهێنا و دوایین ساڵی خوێندنی دواناوه‌ندیی له شاری ته‌ورێز خوێند و له ساڵی ١٣٣٨ی هه‌تاوی توانیی لیسانسی رشته‌ی شیمیی له په‌یمانگای به‌رزی تاران وه‌ربگرێت؛ له ساڵی ١٣٣٨ وه‌کوو مامۆستای شیمی له شاره‌کانی مه‌هاباد و ورمێ ده‌ستی به کار کرد.
کاک دوکتور محه‌ممه‌د سادق شه‌ره‌فکه‌ندی، له ساڵی ١٣٤٩ بۆ زانستگای تاران راگوێزرا و وه‌کوو به‌شی ته‌کنیکیی رشته‌ی شیمیی ئه‌و زانستگایه دستی به کار کرد؛ پاش ئه‌وه‌ی که له‌و به‌شه‌شدا لێهاتوویی دوکتور شه‌ره‌فکه‌ندی ده‌رکه‌وت، به که‌ڵک وه‌رگرتن له بوورسیه‌ی وه‌زاره‌تی زانست له ساڵی ١٣٥١ چووه وڵاتی فه‌ڕانسه و پاش چوار ساڵ خوێندن له زانینگه‌ی ژماره ٦ی پاریس، توانیی دوکتۆرای رشته‌ی شیمی وه‌ربگرێت؛ دوکتور سادق شه‌ره‌فکه‌ندی ساڵی ١٣٥٥ی هه‌تاوی گه‌ڕایه‌وه ئێران و وه‌کوو مامۆستای یاریده‌ده‌ری شیمی له زانینگه‌ی (تربیت معلم) ده‌ستی به کار کرده‌وه.
دوکتور سه‌عید له ساڵی ١٣٥٢ی هه‌تاوی، واته کاتێک که‌له پاریس خه‌ریکی خوێندنی دوکتۆرا بوو، له رێگه‌ی رێبه‌ری گه‌لی کورد و حیزبی دێموکرات، دوکتور عه‌بدولـڕه‌حمان قاسملووه‌وه له‌گه‌ڵ به‌رنامه و سیاسه‌تی حیزبی دێموکرات ئاشنا بوو و داوای ئه‌ندامه‌تیی له حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران کرد.
پاش گه‌ڕانه‌وه بۆ ئێران وه‌کوو پردی پێوه‌ندیی نێوان دوکتور قاسملوو و ئه‌ندامانی کۆنی حیزب له ناوخۆی وڵات، ئه‌رکی حیزبی خۆی به لیهاتووییه‌وه به جێ گه‌یاند
دوکتور سادق پاش تێکـڕووخانی رێژیمی په‌هله‌وی و ئاشکرا بوونی خه‌باتی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران له ساڵی ١٣٥٨ی هه‌تاوی، وه‌کوو راوێژکاری کۆمیته‌ی ناوه‌ندی و له ره‌شه‌مەی ١٣٥٨ له کۆنگره‌ی چواره‌می حیزبدا وه‌کوو ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێردرا و به‌رپرسایه‌تیی کۆمیته‌ی حیزب له شاری تاران که‌وته سه‌ر شانی.
له سه‌ره‌تای ساڵی ١٣٥٩ی هه‌تاوی له‌لایه‌ن رێبه‌رایه‌تیی حیزبه‌وه بۆ کاری ته‌واو وه‌خت، بانگهێشتی کوردستان کرایه‌وه و له ره‌تی دانیشتنه‌کانی کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزب له هاوینی هه‌مان ساڵ وه‌کوو ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزب هه‌ڵبژێردرا. هه‌روه‌ها دوکتور سادق له کۆنگره‌کانی پێنج، شه‌ش، حه‌وت، هه‌شت و نۆیه‌م وه‌کوو ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزب هه‌ڵبژێردراوه‌ته‌وه.
دوکتور سادق شه‌ره‌فکه‌ندی له ماوه‌ی رێبه‌رایه‌تیی له حیزبدا زیاتر به‌رپرسایه‌تیی به‌شی ڕاگەیاندنی حیزبی له‌ئه‌ستۆ بووه و له ساڵی ١٣٦٥ی هه‌تاوی هه‌تا کاتی شه‌هید بوونی دوکتور قاسملوو، جێگری سکرتێری گشتیی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران بووه.
دوکتور محه‌ممه‌د سادق شه‌ره‌فکه‌ندی له یه‌که‌مین دانیشتنی کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزب له پاش شه‌هید بوونی دوکتور قاسملوو، به تێکـڕای ده‌نگی ئه‌ندامانی کۆمیته ناوه‌ندی وه‌کوو سکرتێری گشتیی حیزب و هه‌روه‌ها له کۆنگره‌ی نۆیه‌م بۆ ئه‌و پۆسته هه‌ڵبژێردرایه‌وه و هه‌تا کاتی شه‌هید بوونی (٢٦ی خه‌رمانانی ١٣٧١ی هه‌تاوی) ئه‌رکی قورسی سکرتێریی وه ئه‌ستۆ بوو.
هاوڕێ لەگەڵ د. سادق، هاورێیان فەتاح عەبدولی ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی و نوێنەری حیزب لە ئەورووپا و هومایون ئەردەڵان بەرپرسی كۆمیتەی حیزب لە ئاڵمان بە دەستی كۆماری ئیسلامی ئێران لە شاری بێرلینی ئاڵمان شەهید كران.
شەهید فەتاح عەبدولی
هاوڕێی هەڵسووڕ و خەباتگێڕ فەتاح عەبدولی ساڵی ١٣٤٠ی هەتاوی لە ئاوایی «وەزنێ»ی ناوچەی سندووسی نەغەدە لە بنەماڵەیەكی نیشتمانپەروەر‌دا لە دایك بوو. خوێندنی سەرەتایی‌و ناوەندیی لە پێش‌دا لە زێدەكەی و دواتر لە نەغەدە تەواو كرد. بە دەسپێكردنی ڕاپەڕینی پڕشكۆی گەلانی ئێران دژی حكوومەتی پاشایەتی «فەتاحی عەبدولی»ش وەك زۆربەی لاوانی نیشتمانپەروەری كوردستان پێی نایە مەیدانی سیاسەت و هاوكات لەگەڵ دەسپێكردنی خەباتی ئاشكرای حیزبی دێموكرات، بە وەرگیرانی لە یەكیەتیی لاوانی دێموكرات پێی نایە مەیدانی خەبات و تێكۆشانی حیزبییەوە.
فەتاح لە یەكەم دەورەی پێگەیاندنی كادردا بەشداریی كرد و لە سەرەتای ساڵی ١٣٥٩ ڕا وەك كادرێكی هەڵسووڕ‌و لێوەشاوە لە ریزەكانی تەشكیلاتی حیزبی دێمۆكرات‌دا جێی خۆی كردەوە. لە یەكەمین كۆنفرانسی كومیتەی شارستانی نەغەدەدا كە بە دوای دەسپێكردنەوەی تێكۆشانی ئاشكرای حیزبدا پێك هات بە ئەندامی هەیئەتی ئیجرایی كۆمیتە شارستانی نەغەدە هەڵبژێردرا. بەدوای بەشداری لە كۆنگرەی پێنجەمی حیزبدا بە ئەندامی جێگری كۆمیتەی ناوەندی هەڵبژێردرا و لە لایەن دەفتەری سیاسییەوە وەك بەرپرسی كۆمیتە شارستانی سنە دیاری كرا. لە كۆنگرەی حەوتەمی حیزب بە ئەندامی كۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دێموكرات هەڵبژێردرا‌و بەرپرسایەتیی كۆمیتەی مەڵبەندی یەكی باشووری كوردستانی كەوتە سەرشان. لە دوای پلینۆمی دووهەمی پاش كۆنگرەی حەوتەم وەك بەرپرسی كۆمیتە شارستانی سەردەشت درێژەی بە ئەرك و تێكۆشانی حیزبی دا. كاك فەتاح لە كۆنگرەكانی هەشتەم و نۆیەمدا سەر لەنوێ وەك ئەندامی كۆمیتەی ناوەندیی حیزب هەڵبژێرایەوە.
ساڵی ١٣٦٨ بە دوای شەهید بوونی سكرتێری گشتیی حیزب دوكتور قاسملووی نەمر و كاك عەبدوڵڵای قادری‌ئازەر ـ نوێنەری حیزب لە دەرەوەی وڵات، فەتاح عه‌بدولی لە لایەن كۆمیتەی ناوەندیی حیزبەوە ئەركی نوێنەرایەتی حیزبی لە دەرەوەی وڵات كەوتە سەرشان و بۆ جارێكیتریش لێهاتوویی و كارامەیی خۆی لەو بەرپرسایەتییەدا سەلماند و تا كاتی شەهید بوونی بەڕێوەبەری ئەم بەرپرسایەتییە بوو.
شەهید هۆمایون ئەردەڵان
شەهید هۆمایوون ئەردەڵان كوڕی سەیفۆڵڵا خان «مظفر السلطنه اردلان» لە بنەماڵەی ئەردەڵانییەكانی سەقز بوو. خوێندنی سەرەتایی‌و ناوەندیی لە سەقز تەواو كرد. ساڵی ١٣٥٦ لە زانستگەی سەنعەتیی تاران درێژەی بە خوێندن دا. هاوكات لەگەڵ دەسپێكردنی ڕاپەڕینی گەلانی ئێران زانستگای بەجێهێشت و ساڵی ١٣٥٧ بۆ بەشداری لە بزووتنەوەی شۆڕشگێرانەی گەلی كورد ریزی تێكۆشەرانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانی هەڵبژارد.
هۆمایون بە هۆی كارزانی، تێگەیشتوویی‌و لێهاتوویی خۆیەوە توانی پلە تەشكیلاتییەكانی حیزب یەك بە دوای یەك ببڕێ‌‌و بەرپرسایەتیی زیاتر وەئەستۆ بگرێ. كاك هۆمایوون لە كۆنگرەی شەشەمی حیزب (١٣٦٢)دا بە ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی هەڵبژێردرا‌و وەك ئەندامی كۆمیتەی «ناوەندی ئاژوان» چووە باشووری كوردستان. پاشان لە لایەن دەفتەری سیاسیی حیزبەوە بەرپرسایەتیی حیزب لە سەقزی خرایە سەرشان و هەتا ساڵی ١٣٦٤ ئەم بەرپرسایەتییەی بەرێوە برد.
پاش كۆنگرەی هەشتەم لە سەر ئیجازەی حیزب، هۆمایوون ئه‌رده‌ڵان چووە دەرەوەی وڵات و لەوێش بۆ ساتێك وازی لە تێكۆشانی سیاسی نەهێنا. لەو ماوەیەدا كە لە «ئاڵمان» دەژیا، وەك ئەندامێكی هەڵسووڕ بەشی زۆری كاتی خۆی بۆ بەجێگەیاندنی ئەركە حیزبییەكان تەرخان كردبوو و هەتا دواكاتەكانی ژیانی بە ئامانجە پیرۆزەكانی حیزبەكەی وەفادار مایەوە و سەرەنجام وێڕای دوكتور شەرەفكەندی، كاك فەتاح عه‌بدولی و نووری دێهكوردی كەوتە بەر دەسڕێژی تیرۆریستەكانی كۆماری ئیسلامی و شەهید بوو.
نووری دێهکوردی
نووری دێهکوردی ساڵی ١٣٢٥ی هەتاوی لە «شهر كرد»ی «چهارمحال‌و بختیاری» لە دایك بوو. لە نێوەڕاستەكانی دەیەی ٤٠دا سەفەری ئورووپای كرد‌و لە زانستگەی «لیوبن»ی ئۆتریش خەریكی خوێندن بوو. چەند ساڵ دواتر چووە بێرلین‌و لەوێ درێژەی بە خوێندن دا. «نوری» هەر لە سەرەتای قۆناغی خوێندكارییەوە دەگەڵ كۆنفدراسیۆنی جیهانیی خوێندكاران كەوت. لە كۆنگرەی ساڵی ١٣٥٤ی كۆنفدراسیۆنی جیهانیدا بە سەرۆكایەتیی ئەم رێكخراوەیە هەڵبژێردرا.
نووری دێهکوردی یەكێك لە بەرهەڵستكارە بەناوبانگەكانی رێژیمی پاشایەتی بوو و لە كاتی دەسپێكردنی جموجۆڵە ئێعترازییەكانی خەڵك دژی رێژیمی پاشایەتی لەگەڵ هاوڕێیانی هاتەوە ئێران. پاش رووخانی رێژیمی پاشایەتی لەگەڵ ژمارەیەك لە دۆستە هاوبیرەكانی رێكخراوێكی چەپیان بە ناوی یەكیەتیی چەپ (اتحاد چپ) دامەزراند و بەرپرسایەتیی دەركردنی «پیام آ‌زادی» ئۆرگانی ئەو رێكخراوەیەی وەئەستۆ گرت.
دێهکوردی بە پەرەگرتنی سەركوت‌و توند‌وتیژیی رێژیمی ئیسلامی لە هاوینی ١٣٦٠دا شوێن پێی هەڵگیراو بە ناچار ژیانی نهێنیی هەڵبژارد. ساڵی ١٣٦١ هاتە كوردستان و لەوێ خەبات بۆ رووخاندنی حكوومەتی سەركوتکەری كۆماری ئیسلامیی درێژە دا. ساڵی ١٣٦٣ چووە بێرلین و لەگەڵ بنەماڵەكەی كە لەم شارە دەژیان، یەكیان گرتەوە. لەوێ بە ئەركی یارمەتی گەیاندن و ڕاپەڕاندنی كار‌وباری پەنابەران لە ئۆردوگاكانی خاچی سوور خەریك بوو.
لە ساڵی ١٣٦٨ پەرەی بە هەوڵ و تێكۆشانی خۆی بۆ نیزیك كردنەوەی پاشماوەی كەسایەتی‌و هێزە چەپ‌و سەربەخۆ‌و ئازادیخوازەكان دا و لە نووسین و رێكخستنی دەقی «گەڵاڵەی پێشنیاری هەڵسەنگاندنی نیزیكایەتیی نەزەری‌و كردەیی هێزە چەپە دێمۆكراتەكان بە مەبەستی بەرەیەكی سیاسی یەكگرتوو»دا چالاكانە بەشداری كرد. نووری دێهكوردی وه‌ک ئه‌ندام لە كۆنگرەی ئەنترناسیونالیستی سوسیالیست‌دا بەشداری كرد. پاش تەواو بوونی كارەكانی كۆنگرە، رۆژی ١٧ی سێپتامبری ١٩٩٢ كاتێك شانبەشانی دوكتور شەرەفكەندی‌و هاوڕێكانی لەگەڵ ژمارەیەكی دیكە لە نوێنەرانی ئۆپۆزیسیۆنی ئێران خەریكی چاوپێكەوتن و وتووێژ بوون بە دەسڕێژی تیرۆریستەكانی كۆماری ئیسلامی شەهید كرا.
