ڕەسووڵ سوڵتانی
شۆڕشی ژینا، گەلێ ڕەهەندی شاراوەی كۆمەڵایەتی و سیاسیی ئێران و زۆر خاڵی لاوازی ڕێژیمی ئاشكرا كرد. كۆماری ئیسلامیی ئێران كە تا پێش شۆڕشی ژینا زیاتر وەكوو زلهێزێكی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست خۆی دەنواند و لە ئاستی نێودەوڵەتییشدا باجی دیپلۆماسیی وەردەگرت و لە ڕێڕەوە ئاوییەكانیشدا سەرئێشەی تەنانەت بۆ زلهێزێكی وەكوو ئەمریكا دروست دەكرد، ئەمجارە لە نێوخۆی وڵاتدا كەوتووەتە نێو ڕایەڵ و پۆی تەونی پاوانخوازیی خۆیەوە و لە ئاستی دەرەوەشدا ڕۆژ بە ڕۆژ گۆشەگیر دەكرێ.
كۆماری ئیسلامی لە چل و سێ ساڵی ڕابردوودا زۆری سەرمایەگوزاری لەسەر كەرتی پەروەردە كردبوو، بۆ ئەوەی ئەو منداڵانەی وا ئێستا بوونەتە پازدە ساڵ و بیست ساڵ، لەسەر بنەمای ئەو بەهایانە پەروەردە بكرێن و بەو بەهایانە گۆش بكرێن كە كۆماری ئیسلامی لەسەریان دامەزراوە، یان بڵێین بناغەی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامین. یەكێك لەو بەهایانە، هەناردەكردنی شۆڕشە بۆ دەرەوەی ئێران و بەگوێرەی خۆیان بۆ هەموو جیهان، بە شێوەیەك كە كار گەیشتبووە جێیەك، دەیانگوت كۆشكی سپی دەكەینە حوسێنییە. ئەوان بەو خەیاڵە سەرمەست ببوون و گەیشتبوونە سەر ئەو باوەڕە، كە منداڵكوژێكی وەكوو قاسم سولەیمانی ئێستا مەزنەپاڵەوانی خەیاڵی منداڵانی ئێرانە. هەر لەسەر بنەمای ئەم خەیاڵەش بوو، سروودی "سلام فرماندە"یان دروست كرد، بەڵام هەر زۆر زوو ئەو سروودە لە فەزای مەجازی و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا بوو بە مایەی گەپجاڕی و گاڵتەپێكردن.
هەڵبەت لە پرسی سووریەشدا بە دروستكردنی گرووپ‌گەلی جۆراوجۆری تێرۆریستی لە ژێر ناوی "پارێزەرانی حەرەم" بانگەشەی ئەوەیان دەكرد لە هەر شوێنێك بەهایەكی شیعی هەبێ، ئێمە لەوێ دەیپارێزین، لە حاڵێكدا كە ئەوان میلیۆن میلیۆن دۆڵاریان بۆ پاراستنی ئەو نزرگە و قسن و پەرستگە و ئیمامزادانە خەرج دەكرد، لە پەنا خۆیانەوە خەڵكی شیعەمەزەب حەوجێی نانی شەوێ بوون و بۆ بژیوی خێزانەكەیان گورچیلەیان دەفرۆشت.
لەگەڵ شۆڕشی ژینادا پەردەی سەر ئەو سیحر و فێڵانەی ڕێژیم زۆر زوو لاچوو. ئەوشتەی كە بڕیاردەرانی كۆماری ئیسلامی و بەتایبەتی بەشێكی زۆر لە فەرماندەكانی سوپای پاسداران و هێزە سەركوتكەرەكانی دیكەی ڕاچڵەكاند، ئاكامێك بوو، كە ئەوان پاش سێ مانگ پێی گەیشتن. ئەوان پاش سێ مانگ تاقیكردنەوەی هەموو ڕێگە و میكانیزمەكانی سەرکوت، سەیر دەكەن جار بە جار ئەم ئاگرە هەر دەتەنێتەوە و لە هەر كۆڵانێك دایدەمركێننەوە لە كۆڵان و گەڕەكێكی دیكەوە سەر هەڵدەداتەوە. بەتایبەتی كە ئەوان سەرەتا پێیان وابوو هەموو دەنگەكە لە كوردستانە و لەوێش دەستیان بۆ كوشتار ئاوەڵایە و تەواو دەبێ، بەڵام ئێستا، سەیر دەكەن هەر ڕۆژەی لە گەڕەك و شوێنێكی شارە گەورەكان بە شێوازێكی دیكە سەر هەڵدەداتەوە.
گرینگترین یان بڵێین بەهێزترین خاڵی بەهێزی ئەم ڕاپەڕینە ئەوەیە كە سەركردەیەكی دیاری لە نێوخۆی ئێراندا نییە تا هەم خەڵكەكە چاویان لە دەمی ئەو بێت و هەمیش بە گرتن و زیندانیكردنی وەها كەسێك، شۆڕشەكە دامركێتەوە. سەركردەی ئەم شۆڕشە ویست و باوەڕێكە لە زەین و هزری هەموو ئەو كەسانەدایە كە ڕۆژانە دێنەوە شەقام و سات بە سات ژمارەیان زیاتر دەبێ. سەركردەی ئەم شۆڕشە لەبری ئەوەی كەسایەتییەك بێ، دروشمێكە: "ڕووخان و نەمانی ڕێژیم".
ئەو نەوەیەی كۆماری ئیسلامی سەرمایەگوزاریی لەسەر كردبوو و ساڵانێك بوو بە هەموو دامودەزگا پەروەردەیی و میدیاییەكانی لەگوێی دەخوێند و گۆشی دەكرد، هەر ئەو نەوەیە كۆماری ئیسلامیی تووشی گەورەترین تەنگژە كردووە. ئەگەر نەوەی پێشتر چاوەڕوانیی ڕیفۆرمی لە كۆماری ئیسلامی هەبوو و بەو ئاواتەوە دەهاتە مەیدان بەشكم بارودۆخەكە وردەوردە بەرەوباشتر بوون بچێ، ئیتر ئەم نەوەیە نەك خەون بە ڕیفۆرمەوە نابینێ، بگرە كێشەی لەگەڵ سەرلەبەری بنەماكانی كۆماری ئیسلامی هەیە. ئەم نەوەیە نەك بە بەهاكانی ڕێژیم و مەزەبەكەیەوە ناژی، بگرە لە جیهانێكی تەواو پێچەوانەی ئەو بەهایانەشدا بەسەر دەبا. ئەم نەوەیە بۆ حەز و ئاوات و خەونەكانی خۆی پەنا ناباتە بەر نزرگە و ئیمامزادەكان و، بۆ چارەسەری كێشەكانی خۆی پرس بە مەلا ناكا. ئەم نەوەیە نەوەی تەكنۆلۆژیای نوێ و تۆڕەكۆمەڵایەتییەكانە. لە ڕووبەڕووبوونەوەی هێزە چەكدار و سەركوتكەرەكانیشدا ئەم نەوەیە شەڕی ئەو هێزە سەركوتكەرانە زیاتر وەكوو شەڕی نێو یارییە كۆمپیوتەرییەكان دەبینێ و گاڵتەی بە مردن و بە دەنگی تەقەی چەكی سەركوتكەرەكان دێ. هەر بۆیە لە زۆر شوێن هێزە سەركوتكەرەكان زۆر بە ئاسانی لەبەریان دەبەزن.
كورد لە كوێی ئەم شۆڕشەدایە؟
شۆڕشی ژینا بۆ كورد دەسپێكی شۆڕش نەبوو، ئەگەرچی فۆڕمێكی تازەی شۆڕشی شەقام لە كوردستان دەستی پێ كرد. هەڵبەت ئێمە ئەم فۆڕمەی شۆڕشمان لە ساڵانی پاش شۆڕشی ٥٧یشدا تاقی كردبۆوە. هەم ئەوكاتەی لە شەقامی شار و گوندەكاندا ژن و كچی كورد شان بە شانی پیاوان بەگژی داگیركەراندا دەچوونەوە، هەم لە ڕیزەكانی پێشمەرگەدا و هەم ئەو كاتەی پێشمەرگە لە شاخ بوون و كچ و ژن بە هەموو جۆرێك لە لادێیەكانەوە پشتیوانییان دەكردن. بەڵام پاش دەیەی حەفتا بەتایبەتی لە بیست ساڵی ڕابردوودا و لەگەڵ دروستبوونی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان هێڵی نێوان كچ و كوڕ بەتایبەتی لە كۆمەڵگەی ئێراندا تەنیا ببوو بە هێڵی نێوان دوو ڕەگەزی نێر و مێ. كەچی شۆڕشی ژینا ئەم هێڵەی تێك دا و كچ و كوڕ ئیدی لە شەقامەكان بوونە پاڵپشتی یەكتر و هێزێكی لەبڕاننەهاتوو. لەوەش گرینگتر لە كوردستان و هەموو ئێراندا ژن هێمای سەرەكیی خۆپێشاندان و ڕاپەڕینەكان و ورەبەخشی پیاوانە و سەلمێنەری ئەو ڕاستییەیە، كە هێز و سەركەوتن لەو شوێنەیە وا ژن و پیاو شان بە شانی یەكتر لە سەنگەری خەباتدان.
كۆماری ئیسلامی و پێشتریش لە پاش شۆڕشی مەشرووتەوە، ڕووناكبیرانی فارس بنەمای هەموو سیاسەتێكی دژەكوردیان لەسەر سڕینەوەی كورد و بیروباوەڕی كوردایەتی و بچووككردنەوە و سووككردنی زمان و بەلاڕێدابردنی مێژووی ئەو میللەتە داڕشتووە و هەموویان هەوڵیان داوە ئێرانێكی یەك ئاڵا و یەك زمان و یەك نەتەوە دروست بكەن، بەڵام ئەوەیان بۆ نەچووەتە سەرێ و بە دەردی لاوە خوێن‌گەرمەكەی نێو خۆپێشاندانەكان گوتی لەمەودواش "اینجوری برات نمیرە بالا".
خاڵێكی زۆر گرینگی شۆڕشی ژینا، شكاندنی هێڵی بڤە "تابۆ"ی كوردبوون و پووچەڵكردنەوەی هەستی ترس و تۆقین لە كوردان بوو لە نێو فارساندا، شتێك كە لە سەردەمی مەشڕووتەوە كاری لەسەر دەكرێ و ئێستاش لە دەرەوەی وڵات یەكێك لە گەورەترین كێشەی نیشتمانپەروەرانی كورد لەگەڵ ڕەگەزپەرستان و پاوانخوازان و پانفارسیست و شاپەرستەكان هەر ئەوەیە، بەڵام دیسان خەریكە بەستێكی تێگەیشتنیان لە كورد و پرسی كورد بەفرەوانتر دەكاتەوە. ئەم شۆڕشە هەلی بۆ كورد ڕەخساندووە لە نێو فارساندا دۆست پەیدا بكات. كورد پێویستی بە دۆستی زۆرە و، دۆستیش دەبێ خۆت دروستی بكەیت و كاری بۆ بكەیت.
لە ئاستی دەرەوەشدا، ئەم شۆڕشە دەنگی كوردی بردووەتە نێو هەموو كۆڕ و كۆمەڵە نێودەوڵەتییەكان و نێو بیروڕای گشتیی خەڵكی دونیاوە. ئیتر ئەوەش دەراوی بۆ بواری دیپلۆماسیی كوردی خۆشتر و لەبارتر كردووە و هەلێكی زێڕینی ڕەخساندووە، كە حیزبەكان و نوخبەی ئاكادیمیی كورد لە كۆمەڵگەی جیهانیدا بە هاوفكریی یەكتر دەتوانن بەرهەمی باشی لێ بچننەوە.
ئەم بابەتە لە ژمارەی٨٣٧ی ڕۆژنامەی کوردستان بڵاو کراوەتەوە.
