کەریم پەرویزی
تازه‌ترین تراژێدی كه ڕه‌نگه دوایین تراژێدی نه‌بێ، له‌م ڕۆژانه‌ی ڕابردوودا ڕووی دا، كاتێک كه دەرگای زیندانیان كرده‌وه و زیندانییه‌كی دلێر و چاونه‌ترسیان له زیندان ده‌ر هێنا و بردیانه ژووری تاكه‌كه‌سی و پێیان وت كه بۆ ئێعدامی ده‌به‌ن! ڕۆژی دواتریشی بنه‌ماڵەكه‌یان بانگ كرد و پێیان گوتن كه دواماڵاویی له ئازیزه‌كه‌تان بكه‌ن چوونكه دیداری به نسیبتان نابێته‌وه!! ئه‌و زیندانییه چاونه‌ترس و به‌وره‌یه‌ش ده‌م به پێكه‌نینه‌وه به بنه‌ماڵه‌كه‌ی وت كه نابێ بگرین و دوژمن شاد بكه‌ن، به‌ڵكوو به بزه‌وه به‌ره‌وڕووی گولـله‌كانی دوژمن ده‌بینه‌وه تاكوو پێیان بڵێین ڕووسوورترین له هه‌موو كات و له هه‌مووتان!
ڕۆژی هه‌ینی ٢٦ی ڕه‌شه‌مه، زیندانیی سیاسیی كورد مه‌حیه‌دین ئیبراهیمییان ئێعدام كرد تاكوو به كوردستان بڵێنه‌وه كه له هه‌ر دۆخ و هه‌لومه‌رجێكدا فه‌رامۆشتان ناكه‌ین و ژاری ڕق و كینتان به‌سه‌ردا ده‌بارێنین!
به‌یانییه‌ک كه دەرگای ژووری داخراو و تاكه‌كه‌سی ده‌كه‌نه‌وه، هه‌ر ته‌قه‌ی كلیل و ده‌نگی پێیه‌ک كه به‌ره‌و ژووره تاكه‌كه‌سییه‌كه ده‌ڕوات، دڵه‌ڕاوكێیه‌ک ده‌خاته دڵی دیلێكی ده‌ستی سته‌مكاره‌وه كه چاوه‌ڕێی هاتنی جه‌للاد و بردنی بۆ به‌رده‌م گرووپی ده‌سڕێژی ژه‌هر و كینه‌یە و له‌گه‌ڵ ده‌نگی شریخه‌ی گوللـه‌ی سته‌مكاران، ناوێكی دیكه به‌سه‌ر تاشه‌به‌رده‌كانی مێژووه‌وه به سه‌ربه‌رزی تۆمار ده‌كرێ.
ئێعدام په‌یامێكی هه‌میشه‌یی كۆماری سێداره و سه‌ركوته بۆ كوردستان كه به درێژایی زیاتر له چوار ده‌یه‌یه به‌و په‌یام و فه‌رمانه‌وه هرووژمی هێناوه بۆ كوردستان.
ڕۆژی ٢٦ی ڕه‌شه‌مه، ڕێک شه‌ش مانگ به سه‌ر ٢٦ی خه‌رماناندا تێده‌په‌ڕی. ٢٦ی خه‌رمانانێک كه سی ساڵ پێش له ئێستا، دوكتۆر شه‌ر‌ه‌فكه‌ندییان دایه به‌ر ده‌سڕێژی ڕق و كین و له خه‌رمانانی ئه‌مساڵیشدا له ٢٦ی خه‌رماناندا ژینای نیشتمان له خاكی پیرۆزی كوردستان به‌خاک ئه‌سپێڕدرا و ناوی بوو به ڕه‌مز بۆ سه‌رهه‌ڵدانه‌وه و ڕاپه‌ڕین.
ئەم ساڵه‌ی كه تێپه‌ڕی ده‌توانین ناوی بنێین ساڵی عاشقان، عاشقانی ژین و سه‌ربه‌ستی و و به‌سه‌ربه‌رزی ژیان.
وه‌كوو شاملووی به‌رزه‌یاد ده‌یگووت:
حرفت را به من بگو
قلبت را به من بده
من ريشه‌های ِ تو را دريافته‌ام
با لبانت برای ِهمه لب‌ها سخن گفته‌ام
و دست‌هايت با دستان ِ من آشناست.
در خلوت ِ روشن با تو گريسته‌ام/برای ِ خاطر ِ زنده‌گان،
و در گورستان ِ تاريک با تو خوانده‌ام/زيباترين ِ سرودها را
زيرا که مرده‌گان ِ اين سال
عاشق‌ترين ِ زنده‌گان بوده‌اند.
'' له به‌ر ئەوه‌ی كه مردووانی ئه‌مساڵ ، عاشقترینی زیندووه‌كان بوون!''
له‌مساڵدا سه‌دان كه‌س له وڵاتی به‌ڵالێدراوی ئێران به‌ده‌ستی هێزه داپڵۆسێنه‌ره‌كانی كۆماری ئیسلامی گیانیان لێ ئه‌ستێندرا و چوونه ڕیزی كاروانی شه‌هیدانی ڕێی ئازادییه‌وه. ئه‌مساڵ شۆڕشێک به‌رپا بوو كه له جیهاندا ده‌نگی دایه‌وه و زایه‌ڵه‌ی هه‌موو دونیای گرته‌وه و گه‌ڕایه‌وه نێو وڵات و نێو كۆمه‌ڵگای فره‌نه‌ته‌وه‌ی ئێران.
له شۆڕشی ژینادا كه له كوردستان و له شاری سه‌قزه‌وه چه‌خماخه‌ی لێ درا و هه‌ر له كوردستانه‌وه و له شاره‌كانی مه‌هاباد و بۆكان و بانه و تا ده‌گاته كرماشان و ئیلام باڵای كرد و هه‌ر له شاره‌كه‌ی سنه‌ی باوانه‌وه بوو كه به خۆڕاگریی زیاتر له یه‌ک مانگه‌ی، كۆڵه‌كه‌ی شۆڕشی وه‌سه‌ر پێ خسته‌وه و هه‌موو ئێرانی هێنایه‌وه سه‌ر خه‌تی شۆڕشگێڕی و هه‌ستانه سه‌ر پێ و به گژ سته‌مكاریدا ڕۆیشتنه‌وه، هه‌ر بۆیه كوردستانیش بوو به لانكه‌ی له‌دایكبوونی دروشمی نوێی شۆڕش و دروشمی ژن، ژیان، ئازادی له كوردستانه‌وه ده‌نگی هه‌ڵبڕی و له هه‌موو ئێران و جیهاندا ده‌نگی دایه‌وه.
ئه‌وانه‌ی له‌م شۆڕشه‌دا هاتنه سه‌رشه‌قام، ده‌ستیان به‌تاڵ بوو به‌ڵام دڵیان پڕ له هیوا بوو و ئه‌وان ده‌یانویست كه ژیانی نێو ئه‌م جوغرافیایه، ژیانێكی شیاوی مرۆڤی ئه‌م سه‌رده‌مه بێ. ئه‌وان دژی نه‌ریتی كۆنه‌پەرستانه‌ی به‌كۆیله‌كردنی ژن و به سووک چاولێكردن له مرۆڤه‌كانی دیكه بوون و په‌یام و بانگه‌وازی به‌رابه‌ریی مرۆڤه‌كانیان پێ بوو. ئاواتی ئه‌وان ته‌نیا به‌رابه‌ریی ئابووری نه‌بوو، له‌و خانه‌دا قه‌تیسیان نه‌كرده‌وه و به‌ڵكوو ئه‌وان خولیای ژیانێک و دونیایه‌كیان هه‌بوو كه تێییدا هیچ مرۆڤێک به‌ده‌ستی مرۆڤی دیكه نه‌چه‌وسێته‌وه و هیچ مرۆڤێک به سووک چاوی لێ نه‌كرێ و كه‌رامه‌تی پێشێل نه‌كرێ.
شۆڕشی ژینا، شۆڕش بوو بۆ ژیان، كه تێیدا ئازادی و كه‌رامه‌ت و به‌خته‌وه‌ری و هه‌موو به‌هاكان، له دروشمه‌وه بكرێن به كرده‌وه‌ی واقیعیی سه‌ر كۆڵان و شه‌قام و هه‌ر بۆیه ژیان لای شۆڕشی ژینا مانایه‌كی دیكه‌ی هه‌بوو له ده‌ره‌وه‌ی مانا ساناكه‌ی كه شوكرانه‌بژێر بین كه هێشتا زیندووین، به‌ڵكوو ژیان به‌و مانایه كه هیچ مرۆڤێک سه‌روه‌ریی نه‌بێ به‌سه‌ر مرۆڤی دیكه‌دا و كه‌رامه‌تی هه‌موو مرۆڤه‌كانی نێو ئه‌م جوغرافیایه هاوتا و یه‌كسان بێ.
شۆڕشی ژیان دژی به‌مێگه‌لكردنی كۆمه‌ڵگا و دژی داخرانی مێشكه‌كان و دژی قوفڵ لێدان له زمانه‌كان بوو و بۆیه كاتێک له به‌لووچستان خودانوور له به‌رده‌م لیوانێک ئاودا ده‌به‌سترێته‌وه، له زانكۆی كوردستان سه‌دان خوێندكار نمایشی هه‌مان شت ده‌كه‌نه‌وه تاكوو ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئازادیخوازی و پێبه‌ندی به كه‌رامه‌تی مرۆڤ له هه‌موو قوژبنێكی ئێران ببینرێته‌وه.
هه‌ر له‌م شۆڕشه‌دا كاتێك هه‌وڵ درا كه به‌لاڕێدا ببرێ و له باتی به‌رابه‌ری و ژیانی ئازاد و ڕێزگرتن له كه‌رامه‌تی هه‌موو مرۆڤه‌كان به یه‌كسانی، دروشمی دیكه بدرێ و كۆنه‌پەرستی و سیستمی ڕووخاو زیندوو بكرێته‌وه، هه‌مو تێكڕا ده‌نگیان به‌رز كرده‌وه و دروشمی دێموكراسی و به‌رابه‌رییان دا.
بۆیه شۆڕشی ژینا، شۆڕشی ژیانی ئازاد و یه‌كسان و به‌خته‌وه‌رانه بووه و هه‌موو ئه‌وانه‌ی ده‌نگیان هه‌ڵبڕی و له شۆڕشدا به‌شدار بوون، به خۆشه‌ویستی بۆ ژیانێكی وه‌ها هاتنه سه‌رشه‌قام كه‌چی له‌گه‌ڵ دڕنده‌ترین هێزی سه‌ركوتكه‌ر به‌ره‌وڕوو بوون و به ته‌قه‌كردن له چاو و شوێنی هه‌ستیاریان هه‌زاران كه‌سیان بریندار كرد و به سه‌دان كه‌س له‌م شۆڕشه‌دا شه‌هید بوون. ئه‌وانه‌ی له‌م ساڵدا به‌ره‌وڕووی مه‌رگ بوونه‌وه، نه‌ك مه‌رگدۆست نه‌بوون و حه‌زیان له مردن نه‌بوو و ئیدئۆلۆژییان وه‌كوو ڕێژم مه‌رگدۆستی نه‌بوو به‌ڵكوو له‌پێناوی ژیانی باشتر و له‌پێناوی خۆشه‌ویستی بۆ ژیان و ژینی به‌كەرامه‌ته‌وه هاتنه سه‌ر شه‌قام، بۆیه كۆچكردووه‌كانی ئه‌مساڵ عاشقترینی زیندووكان بوون، چونكه عاشقی ڕه‌سه‌نترین شت واته ژیانی ئازاد و به‌كرامه‌ته‌وه بوون.
ئه‌وه‌ی له درێژه‌ی شۆڕشی ژینادا هاته ئاراوه، له‌به‌ر نه‌بوونی ڕێبه‌ریه‌كی ڕێک خراو و هاواهه‌نگ به‌داخه‌وه ده‌ره‌تان و ده‌رفه‌ته‌كه به‌ره‌و لاوازی ڕۆیشت. هه‌ر‌چه‌ند له‌نێو ڕۆژانی سه‌رهه‌ڵدان و ڕاپه‌ڕینه‌كدا كه وێنه‌ی حه‌ماسه‌یی زۆر خولقێندرا و وه‌كوو له حه‌ماسه‌ی چله‌ی ژیاندا ڕووی دا مێژووییترین وێنه‌كان تۆمار كران، یان له شوێنه‌كانی دیكه شكۆی سه‌رهه‌ڵدان و ڕاپه‌رین و ئیراده‌ی نه‌ته‌وه‌كانی ئێران چ له كوردستان و چ له لوڕستان یان به‌لووچستان یان له‌نێو نه‌ته‌وه‌ی گیله‌ک و شوێنه‌كانی دیكه، خاوێنترین وێنه‌كانی خۆشه‌ویستی بۆ ژیان و ئیراده‌ی سه‌رهه‌ڵدان و به‌پێوه ڕاوه‌ستان تۆمار كران؛ به‌ڵام نه‌بوونی ڕێبه‌ریی هاواهه‌نگ، ده‌ره‌تانەكه‌ی كز كرد و ئاكام وه‌رگرتنه‌كه‌ی ماوه‌ته‌وه بۆ قۆناخی دیكه.
بوونی ڕێبه‌ری بۆ هه‌ر سه‌رهه‌ڵدان و شۆڕشێک پێویستییه‌كی بنه‌ماییه كه ده‌توانێ هێزه‌كان به ده‌وری یه‌ک كۆ بكاته‌وه و له په‌رته‌وازه‌یی ده‌ریانبێنێ و دونیایه‌كی دیكه‌ی داهاتوو بخاته به‌رچاوی خه‌ڵک كه به‌ره‌و شوێنێكی هاوبه‌ش و دیاریكراو هان بدرێن.
له دۆخی ئێستادا كه كۆمه‌ڵگای ئێڕان پێیدا تێده‌په‌ڕێ، ئه‌و ڕێبه‌رییه ناتوانێ ڕێبه‌رییه‌كی فه‌ردی و تاک بێ چونكه هه‌رجۆره هه‌وڵدانێک بۆ تاكپه‌رستی یان زاڵكردنی تاک به‌سه‌ر شۆڕشدا، دژی بایه‌خه‌كانی شۆڕشی ژینایه و خه‌ڵک وه‌بیری ساڵی ١٣٥٧ ده‌خاته‌وه كه خومه‌ینیی دڕنده كرا به ڕێبه‌ری سه‌ره‌ڕۆی شۆڕشه‌كه و له‌ئاكامدا كوشتار و ماڵوێرانیی خراپتر له پێشووی لێ كه‌وتەوه.
بۆیه هه‌ر جۆره ڕێبه‌رییه‌ک له درێژه‌ی شۆڕشدا بێتە ئاراوه، ده‌بێ ڕێبه‌ریی هاوپه‌یمانی و به‌ره‌یی بێ كه له تاكپه‌رستی و زاڵبوونی تاک ده‌ربازی بووبێ و گرووپی ڕێکخراو كه به‌رچاویان ڕوونه و درۆ له‌گه‌ڵ یه‌ک ناكه‌ن ببنه هاوكار و هاواهه‌نگ بۆ ڕێكخستنی شۆڕش.
مه‌رجی ئه‌و پێكه‌وه‌بوونه‌ش بریتییه له‌وه‌ی كه تانوپۆی كۆمه‌ڵگای ئێران بناسرێ و دان به واقیعییه‌ته‌كاندا بنرێ. ڕێبه‌ریی شۆڕش ناتوانێ دوور بێ له واقیعی پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵگا، به واتایه‌كی دیكه ناكرێ له كاتێكدا كۆمه‌ڵگای ئێران له ئیدئۆلۆژیی چه‌قبه‌ستوو ده‌ربازی بووه و هاواری یه‌كسانیی ژن و پیاو ده‌كەن و باوه‌ڕی به ده‌سه‌ڵاتداریی نه‌ژادی و خوێنی و ... و نه‌ریتی كۆن نییه و كۆمه‌ڵگایه‌كی فره‌چه‌شن و وڵاتێكی فره‌نه‌ته‌وه‌یه، ئه‌و ڕاستییانه له‌به‌رچاو نه‌گیرێ و یه‌كێک بیه‌وێ كۆمه‌ڵگا بگه‌ڕێنێته‌وه بۆ سه‌د ساڵی پێش و یه‌كی دیكه بۆ ٢٥٠٠ ساڵی پێش و ئه‌وی تر حاشا له بوونی نه‌ته‌وه‌كان بكا یان گرووپێک بیه‌وێ ئیدئۆلۆژیی داخراو یان فاشیستی به‌سه‌ر وڵاتدا زاڵ بكا! بۆیه یه‌كه‌م مه‌رجی ڕێبه‌ریی هاواهه‌نگی شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدان بریتییه له‌وه‌ی ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ڕاستیه‌كانی ئه‌مڕۆی كۆمه‌ڵگا بێ.
ئه‌وه‌ی كه سه‌رهه‌ڵدان و راپه‌ڕینه‌كه له كزیی داوه و به‌داخه‌وه سه‌ركوتكاران ده‌ستیان كردووه به كوشتار و ئێعدامی ڕۆڵه‌كانی نه‌ته‌وه‌كانی ئێران، نیشانه‌ی ڕۆژانێكی سه‌خت و دژوارن لهسهر ڕێی كۆمه‌ڵگای ئێران و نه‌ته‌وه مافخوازه‌كان له ئێراندا. نیشانه‌كان و هه‌ڕه‌شه و گوڕه‌شه و جموجۆڵه‌كانی ڕێژیم وامان پێ ده‌ڵێن كه ڕۆژانی سه‌خت و دژوار به‌ڕێوه‌ن؛ ڕۆژانێكی سه‌خت و دژوار بۆ هه‌موو خه‌ڵكانی ئێران و له‌ولاشه‌وه ڕۆژانی سه‌خت و دژوار بۆ ڕێژیمی كۆماری ئیسلامی. چونكه ڕێژیمیش له قه‌یران تێنه‌په‌ڕیوه تا به ئاسووده‌یی ده‌ست بكا به سه‌ركوت و ئه‌وه‌ی ده‌یه‌وێ، بۆی بڕواته سه‌ر! به‌ڵكوو تا دێ دۆخی ڕێژیمی دژوارتر ده‌بێ و قه‌یرانه‌كان له ساڵی داهاتوو زیاتر به‌رۆكی ده‌گرن، سته‌میشی لهسهر خه‌ڵک زۆرتر ده‌بێ!
له ململانێی نێوان ڕێژیمی سته‌مكاری كۆماری ئیسلامی و نه‌ته‌وه‌كانی ئێراندا، له ساڵی داهاتوودا، چاوه‌ڕوانیی ڕۆژانی دژوار و سه‌خت ده‌كرێ، به‌ڵام له‌و‌په‌ڕی سه‌ختی و دژواریدا، تیشكی ڕووناكی له بن هه‌وره ڕه‌شه‌كانه‌وه دیاره و به‌سه‌ر وڵاتدا زاڵ ده‌بێ. هیوای ئازادیخوازان و خه‌باتكاران و مافخوازان بۆ سه‌ركه‌وتن به سه‌ر ده‌سه‌ڵاتی سه‌ره‌ڕۆ و سته‌مكاردا زیاتر و زیاتر ده‌بێ. ڕێژیمێک كه هیچ ڕه‌واییه‌كی نه‌ماوه و ته‌نیا و ته‌نیا به‌سه‌ر شمشێره ڕزیوه‌كه‌یه‌وه به‌پێوه ڕاوه‌ستاوه، له‌م به‌ره‌وڕووبوونه‌وه دژاوره‌دا لایه‌نی دۆڕاو ده‌بێ چونكه هه‌ر وه‌كوو ڕێبه‌ری نه‌مر دوكتور قاسملوو ده‌ڵێ، له مێژوودا تۆمار نه‌كراوه كه نه‌ته‌وه و گه‌لێک كه ئاماده‌ی نرخدان له پێناوی ئازادیدا بێ، له‌نێو بچێ. ڕووخان و له‌نێوچوون ئاكام و دواڕۆژی ڕێژیمی كۆلۆنیالیستیی كۆماری ئیسلامییه و ساڵی داهاتوو ساڵی گه‌شه‌كردن و تیشک هاویشتنی هیوا ده‌بێ.
وەرگیراو لە بەرنامەی هزرین
