دیاردەی کۆچ و په‌نابه‌ری هەرچەند یەک ئاکامیان بۆ مرۆڤی هەڵکەندراو لە زێدی خۆی هەیە، لە بنەڕەتڕا دەکرێ وەک دوو چەمکی جیاواز سەیر بکرێن. بەڵام بە گشتی کۆچ و په‌نابه‌ری مێژوویه‌کی نیزیک بە ٣٥٠٠ ساڵەی‌هەیه کە ڕەنگە بگەڕێتەوە بۆ ئه‌وکاته‌ی که لە ساڵی ١٣٠٠ی پێش زایین، رامسێسی دووهه‌م لە سیلسیلەی فیرعەونه‌کان،ئۆریتشۆپ پادشای هیتییەکانی پەنا دا که له‌لایه‌ن مامی له ده‌سه‌ڵات وه‌لا نرابوو. هه‌روه‌ها ئەم دیاردەیە له مێژووی ئێرانیشدا نامۆ نیه، کاتێ که تمیستۆکێلس گه‌وره‌سه‌رداری یۆنانییه‌کان له سه‌رده‌می هه‌خامه‌نیشیان و ده‌سه‌ڵاتداریی ئه‌رده‌شیری یه‌که‌م داوای په‌نابه‌ریی کرد و له سه‌رده‌می خه‌شایا‌رشادا بوو بە یه‌کێک له پله‌به‌رزترین که‌سایه‌تی‌یەکان بەتایبەتی له شه‌ڕی ده‌ریایی سالامیسدا! له دەقە ئایینی‌یەکانیشدا وه‌ک ته‌وڕات، ئینجیل و قورئان، ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ باسی ئەم دیاردەیە کراوە: بۆوێنه خوا له ته‌ورات‌دا به مووسا ده‌فه‌رموێ که شه‌ش شار ده‌سنیشان بکا بۆ په‌نابه‌ران! له ئینجیلیش‌دا خوا ئەمر بە‌عیسا ده‌کا له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌که‌ی ڕوو له میسر بکه‌ن یان له قورئاندا کۆچی پێغه‌مبه‌ر له مه‌ککه‌وه بۆ مه‌دینه ڕێک دێتە خانەی کۆچەوە.
دیارە زۆر نموونەی دیکه لە مێژوودا هەن کە دەکرێ ئاماژەیان پێ‌بکرێ و لەسەردەمی ئێستاش‌دا بەتایبەتی لە سەرەتای ئەم سەدەیە کۆچ بۆتە یەکێک لە سەرەکیترین رەهەندەکانی گلۆبالیزاسیۆن لە دنیادا. بێگومان لەم نێوەدا نەتەوەی کوردیش بە زۆر هۆکاری تایبەتی بۆ کۆچ و پەنابەری لە چاو نەتەوەکانی دیکه پشکی شێری بەرکەوتوە و ماڵ بە کۆڵی و ئاوارەیی هەر بەدووەوه بووە! بەڵام ئەوەی زۆر گرینگە ئەوەیە کە دەبێ لە نێوان كۆچبەر و پەنابەردا جیاوازی‌یەکی جیددی قایل بین. کۆچبەر بریتی‌یە لەو كەسە كە بە هۆكاری ئابووری و زیاتر بۆ دۆزینەوەی ژیانێكی خۆشتر پەڕیوەی هەندەران دەبێ و مەترسیی گیانی لەسەر نیە. کەچی پەنابەران لە ترسی ئەشكەنجە و ئازاری دەسەڵاتی وڵاتی نیشتەجێبوونیان ناتوانن بگەڕێنەوە وڵاتی خۆیان. بۆ کەسی پەنابەر هۆکاری ئەم دیاردەیە زیاتر ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر سازبوونی کێشه‌ی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی و دواجار جێهێشتنی بەناچاری زێدی دایک‌و بە واته‌یه‌کی کورت و به‌پێی تاریفی كۆنوانسیۆنی ژنێڤ لەساڵی ١٩٥١ ئه‌وکه‌سه‌ی له زێدی خۆی به‌هۆی هه‌بوونی بیرو ئایین و مه‌ڕامێکی تایبه‌ت جا سیاسی بێ یان دینی کۆمه‌ڵایه‌تی و... تووشی مه‌ترسیی گیانی بێ بۆی هه‌یه که داوا له‌نه‌ته‌وه یه‌کگرتووەکان بکا بۆ یارمه‌تیدانی تا نیشته‌جێبوونی له وڵاتێکی ئه‌من که وه‌ک په‌نابه‌رنیشته‌جێ بێ.
مرۆڤەکان زۆرجار به‌هۆی قه‌یرانی جۆراوجۆر وه‌ک: شه‌ڕ، نه‌خۆشی، کێشه‌ی ئاڵوگۆڕی هه‌واو... ناچار بوون که‌شوێنی ژیانیان بگۆڕن و لە ئەنجام‌دا شەپۆلی کۆچ ساز بووە. کەم نین ئەوکەسانەی وەک کۆچبەر کە خۆلیای تاراوگەنشینی‌یان هەیە و ئاواتەخوازی وڵاتێکی دیکه‌ن بۆ نیشتەجێبوون بەڵام ئاخۆ بە چ‌بەهایەک؟ زۆر بارودۆخ هەیە کە تا مرۆڤ بەرەوڕووی نەبێتەوە و خۆی تێکەڵی نەبێ نازانێ چۆنە و ئامۆژگاریی هاوڕێیانیشی بەپێچەوانە لێک دەداتەوە! مرۆڤی کۆچبەر ئامادەیە بە هەر نرخێک دەربازی وڵاتێکی دیکه بێ کە وەک بەهەشت سەیری دەکا. بۆیە لەسەر بنەمای ئەو بڕیارەی داوێتی ئیدی دابەزین لە ئاستی کەسێتی نەتەوەیی دەست پێ‌دەکا و لە ڕەوگەی ڕۆیشتن تا دەگاتە وڵاتی مەبەست، ئەوەی هەیەتی وەک پێناسە و ناسنامە لە دەستی دەدا و دواجار لە پڕۆسەیەکی یوونی‌فۆرمیزاسیۆن‌دا دەبێتە بەشێک لە که‌لتوور و دابونەریتی وڵاتی مەبەست و بەبێ ئەوەی هیچ چەشنە دڵەڕاوکێ‌یەکی نەتەوەیی هەبێ و تەنیا ئامانجی لە بازنەیەکی بچووکی ئابووری و خۆشگوزەرانی‌دا خولاسە دەبێتەوە!
بەڵام ئەوکەسانەی وەک پەنابەر بەهۆی کێشە و لەمەترسیکەوتنی گیانیان لەرووی ناعیلاجی وڵات جێ دێڵن و دەکەونە تاراوگەوە،کاتێ گێژاوی تاراوگە هەڵیان‌دەسووڕێنێ لە هەرسووچێکەوە هەڵپەسێراویی خۆیان وەبەرچاو دێ و لەڕاستی‌دا دڵەڕاوکێی خاک و خەڵکیان هەیە و عەوداڵی ناسنامەی خۆیانن کە بەرەبەرە لە دەستی دەدەن و دەبنە بەشێک لە وڵاتی تازە، بەڵام ئەوان بە پێچەوانەی کۆچبەرەکان مل نادەن، خۆڕاگری دەکەن و تا دواهەناسە لەهەمبەر ناسنامەی نەتەوایەتی، خۆیان بە بەرپرس دەزانن. بێگومان یەکێک لە بەرچاوترین چینەکانی تاراوگە ڕووناکبیر و نووسەرانی ناسراوی کۆمەڵگه‌ن کە بەداخەوە پاش هەوڵێکی زۆر و خزمەتێکی بەرچاو لەنێوخۆ،سەرەڕای پشت‌تێکردن لەسەرجەم خۆشی‌یەکانی ژیان و دواتر لەکیسدانی جێگەوپێگە لەنێو کۆمەڵگه‌ی خۆیان،ڕێگەیەک جگە لە ئاوارەبوونیان بۆ نامێنێتەوە و لێرەدایە کە گەڕان بەدووی ناسنامەدا دەست پێ‌دەکا و مرۆڤی پەنابەر لەسەر بنەمای باوەڕ،بەتەواوی مانا هەوڵ دەدا تا لەم گێژاوە بەشێوەیەک خۆی دەرباز بکا جاچ بەشێوەی مێدیایی چ بە شێوەی حزووری مەتنی تا تۆزقاڵیک سەر هەڵبێنێ و لانی‌کەم خۆی بدۆزێتەوە هەرچەند زۆریش دژوارە. مرۆڤی پەنابەر ڕیشەی لە خاکی خۆدا جێ هێشتوە و بۆیە بەردەوام خەون بە خاکی خۆیەوە دەبینێ تا ڕۆژێک لە دۆزەخی هەندەران ڕزگاری بێ!
لە ژماره ٦٧٣ ی رۆژنامه‌ی “کوردستان”دا بڵاو بۆته‌وه
