ماوه‌ی چه‌ند رۆژێکه خه‌ڵکی مه‌ریوان به نیشانه‌ی ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین به خراپیی رێگای سه‌ره‌کی ئه‌و شاره بۆ سنه و گیان له ده‌س دانی خه‌ڵکێکی زۆر له ئه‌نجامی رووداوی هاتووچوو له‌و جاده‌یه ده‌ستیان داوه‌ته زنجیره‌یه‌ک کۆبوونه‌وه‌ی مه‌ده‌نیانه و له‌و رێگایه‌وه ده‌یانهه‌وێ به‌رپرسانی کۆماری ئیسلامی له‌و شاره و به گشتی له پارێزگای سنه ئاگادار بکه‌نه‌وه که بیرێک بۆ پاراستنی گیانی خه‌ڵک له‌و رێگا و بانانه‌دا بکه‌نه‌وه به‌ڵام هه‌تا ئێستاشی له گه‌ڵ بێ به‌رپرسان وڵامێکی ئه‌وتۆیان به خه‌ڵک نه‌داوه‌ته‌وه و له جیاتی چاره‌سه‌ر که‌وتوونه‌ته هه‌ڕه‌شه و گوڕه‌شه و ته‌نانه‌ت گرتنی چه‌ندین که‌س. ئه‌وه له حاڵێکدایه که داخوازیی خه‌ڵک شتێکی سه‌یر و سه‌مه‌ره نیه و ته‌نیا و ته‌نیا به به‌رپرسان ده‌ڵێن که تا که‌ی خه‌ڵک به گشتی و به تایبه‌تی خه‌ڵکی ئه‌م شاره له‌و رێگایه‌دا گیانیان له ده‌س بده‌ن.
ئه‌وه‌ی راستی بێ ئه‌وه ته‌نیا رێگای مه‌ریوان بۆ سنه نیه تووشی وه‌ها دۆخێکه و که‌سیش وڵامده‌ر نیه، راستی ئه‌وه‌یه که رێگا و بانه‌کانی کوردستان به گشتی له‌م هه‌موو ساڵه‌دا که‌مترین ئاڵوگۆڕیان به سه‌ر هاتوه و به‌رپرسانی کۆماری ئیسلامییش ئه‌وه‌ی به لایانه‌وه گرینگ نیه دۆخی رێگا وبان و خزمه‌تگوزارییه گشتیه‌کان له کوردستانه و به گشتی گیانی مرۆڤه‌کانه.
رەنگە لە کۆمەڵگای رۆژهەڵاتی کوردستان کەم بنەماڵە هەبێت کە ئه‌ندامێکی نزیکی بنەماڵەی بە هۆی ڕووداوی هاتووچوو یان رووداوە نەخوازراوەکانی دیکە لە دەست نەدابێت. ئەم دیاردەیە واتە گیان لە دەست دانی مرۆڤەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان چەندە دەتوانرێت وەک دیاردەیێکی کۆمەڵایەتی چاو لێ بکرێت دوو هێندە کێشەیێکی سیاسییە کە بە هۆکاری توتالیتار بوونی دەسەڵاتی گشتی واتە کۆماری ئیسلامی ڕووی داوە. کۆماری ئیسلامی وەک نموونەیێکی دەگمەن لە توتالیتاریزم دەتوانرێت پێناسە بکرێت. دەسەڵاتی سیاسی لە رژیمی کۆماری ئیسلامی دا هەم کارکەردەکانی رژیمی توتالیتێری هەیە و هەم ئەوەی بە هۆی پەرە پێدانی شێوەیێکی نوێ لە دەسەڵاتی مەزهەبی توانیویەتی خۆی وەک ڕوانینێکی نوێی رژیمە توتالیتێرەکانی سەدەی نوێ پێناسە بکات. کۆماری ئیسلامی تا ئەو جێگەیه‌ی لە توانای هەبوو تێکۆشاوە دەسەڵاتی خۆی بە سەر کۆمەڵگای جوغرافیایێک بە ناو ئێران پەرە پێ بدات و هەروەها سنوورەکانی پاوانخوازی خۆی تا دەروه‌ی جوغرافیای سیاسی خۆی ببات. ئەوەی جێگەی سەرنج و تێبینییە لە چوارچێوەی ئەم سیستمە سیاسییە،ڕوانین بۆ مرۆڤ تا کەمترین ئاستی بایەخ دان پاشەکشێی کردووە. واتە کۆماری ئیسلامی بە هۆی پێبەند نەبوونی بە هیچ یاسایه‌کی مۆدێرن و ئەمڕۆیی نۆڕمی گشتی دنیا، هیچ بایەخێکی ئەوتۆی بە کاراکتێری مرۆڤ نەداوە. مرۆڤ لە کانسێپتی کۆماری ئیسلامی لە بنه‌ڕه‌تدا بایەخێکی ئەوتۆی نییە، بەڵکوو ئەوە بەرژەوەندی گشتی سیستمی دەسەڵاتە کە گرینگە، ئەم میکانیزمە بنەڕەتییە لە دەروونناسی رژیمی کۆماری ئیسلامی بووەتە هۆکار تاکوو لە سنووری دەسەڵاتی سیاسی توتالیتێری کۆماری ئیسلامی هیچ شێوە گرینگیدان بە گیانی مرۆڤ، پەروەردەی مرۆڤ، بەختەوەری مرۆڤ نەدرێت. بۆیە لەم سیستمە داپڵۆسێنەرەدا رۆژانە مرۆڤی دانیشتووی ئەم وڵاته دەبێته قوربانی، جا ئەم قوربانییە لە شێوەی جۆراوجۆر خۆی نیشان دەدا، رۆژێک وەک ترۆری دەوڵەتی، لە سەردەمێک دا وەک پاوانخوازی دەسەڵاتی ئیسلامی لە وڵاتانی دەورووبەر و دروست کردنی شەڕی بە وەکالەت وقوربانی کردنی میلیۆنها ئینسانی بێتاوان، لە شوێنێک وەک بایەخی نەدان بە مۆدێڕناسیۆنی سیستمی هاتووچوو و ڕێگە و بان، لە جێگایه‌کی دیکه‌دا وەک ناکارا بوونی سیستمی گەرما و سەرمای قووتابخانە و ناوەندەکانی خوێندنی منداڵان و هەتد… ئەگەر ئەم رۆژانە ئێمە بە شێوەیێکی گشتگیر شاهیدی گیان لەدەستانی دەیان ئینسانین لە ناو جادەوبانەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان یان سووتانی منداڵانی قووتابخانەکانمان لە ناوەندەکانی خوێندن، یان گیاندانی دەیان نەخۆش لە ژێر دەستی سیستمی تەندرووستی کۆماری ئیسلامی، سەرەتا دەبێ ئەم دیاردە ناخۆشە دڵهەژێنە لە چوارچێوەی توتالیتاریزمی کۆماری ئیسلامی و بێ بایەخ بوونی مرۆڤ لەم سیستمەدا شی بکەینه‌وه جا دوایی وەک دیاردەیێکی کۆمەڵایەتی پێناسە بکرێت. رژیمی کۆماری ئیسلامی بە هۆکاری ئەوەی دەبێت بەرژەوەندییە گشتییەکانی دەسەڵاتی خۆی بپارێزێت و هەروەها چۆنکە تووشی قەیرانی دارایی و ئابووریشە، توانایی دابین کردنی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانی کۆمەڵگای نەبووە. ئەوەی گرینگە لە لای ئەم سیستمە بەرژەوەندییە گشتییەکانی سیستمە و پاوانخوازییەکانی لە ناوخۆی جۆغرافیای سیاسیی ئێران و دەرێی ئێرانە. ئەڵبەتە دەبێ ئاماژە بەوەش بکەین لە وەها دەسەڵات گەلێکدا پابەندی بە سیستم لە شارەزایی گرینگتر خۆی نێشان دەدات ، بۆیە ئێمە دەبین لە چوارچێوەی سیستمی بەڕێوەبەری وڵاتدا مرۆڤەکان لە شوێنی خۆیان نین! ئەم کێشەیە لە کۆماری ئیسلامی بووەتە هۆکار تاکوو سیستمی خزمەتگوزاری بە گشتی تووشی بێ پلانی و سەرلێشێواوی بێت، هەر لەم سەر لێشێواوییەدایە کە دەبینرێت ئەگەر پلانێکیش بۆ باشتر کردنی بارودۆخ دابنرێت لە سەرەتاوە تووشی داڕمان دێت، چۆنکە به‌ڕێوەبەری گشتی پلانەکە کاراکتێرێکی پێبەند بە دەسەڵاتە تاکوو که‌سێکی شارەزا لە بواری کاری خۆی دا. رۆژانە شاهیدی دەیان رووداوی نەخوازراوی کۆمەڵایەتی لە چوارچێوەی سنوورەکانی جوغرافیای ئێرانین و چۆنکە رژیم هیچ شێوە پلانێکی تۆکمەی درێژخایەنی بۆ ئەم دیاردە کۆمەڵایەتییانە نییە رۆژ بە رۆژ ئاماری گیان لە دەست دانی خەلک دەچێتە سەر. بە رۆژانە دەیان مرۆڤ دەبنە قوربانی سیستمی کۆنی جادە و بان، کێشەی کۆمەڵایەتی خێزانی، ئیعتیاد و هەتد… و رژیمیش بە بێ هیچ پلانێک بە دیار ئەم کوشتارە بێ دەنگەوە دانیشتووە و رۆژ لەگەڵ رۆژ پەرە بە پاوانخوازییە سیاسییەکان و یەک دەست کردنی کۆمەڵگا لەگەڵ سیاسەتە چەوتەکانی دەدا. بۆیە تاکوو ئەم سیستمە له ده‌سه‌ڵاتدا بێت و درێژە بە ژیانی سیاسی خۆی بدات نابێت چاوەروانی باشتر بوونی بارودۆخی ژیان خه‌ڵک لە ئێران و به تایبەتی له رۆژهەلاتی کوردستان بین
