عومەر ئیزەدخاه
کۆمەڵێک زانیاری گرنگ لەسەر گوزەران و ئابووریی ناوچەی ئەحواز لەسایەی رێژیمی کۆماری ئیسلامی
ئەم بابەتە پوختەیەکە دەربارەی ژیان و گوزەرانی یەکێک لە پێکهاتە نەتەوەییەکانی وڵاتی ئێران بەو پێیەی کە ئێران نەتەوە و رەگەزی ئیتنیکی جۆربەجۆر لەخۆی دەگرێ، لێرەدا بەشێوەیەکی سەرەکی شێوەی ژیان و پێشێلکارییە مرۆییەکانی ڕێژیمی ئێران بەرامبەر بە پێکهاتەی عەرەبی ئەحواز لە ئێران وەک باقی کەمایەتییە نەتەوەییەکانی ئێران لەچەند خاڵێکی دیاردا دەخرێنەڕوو دوای زانینی گرنگی ناوچەی ئەحواز لەڕووی ئابوورییەوە کە ناوچەیەکی ستراتیژی بەناوبانگە، لە کاتێکدا ڕێژیمی کۆماری ئیسلامی ئێران بەردەوام تۆمەتبارە بە پێشێلکاری گەورە بەرامبەر بە ماف و ئازادی پێکهاتەکانی وڵاتەکەی و بە پرسێکی گرنگی رۆژهەڵاتی ناوەراست و ناوخۆی ئێران دادەنرێت.
ئەحواز ناوچەیەکی ستراتیژی گرنگ و دەوڵەمەندە بە سەروەتی بە نرخی وەک نەوت و گاز و کشتوکاڵ، بەڵام لەهەمان کاتدا ناوچەیەکی پەراوێزخراوی کێشە لەسەرە، ئەحواز کە ناوەندی پارێزگای خوزستانە و لەهەمان کاتدا هەرێمی ئەحواز ناوچە عەرەب نشینەکانی باشووری رۆژئاوای ئێران دەگرێتەوە، ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی ئەحواز کە زیاتر لە پارێزگای خوزستان دەگرێتەوە ( جێی ئاماژەیە کە لە پارێزگای خووزستاندا لوڕیش نیشتەجێن) لەگەڵ دانیشتووانە عەرەبەکانی هۆرمۆزگان و بوشێهر بە نزیکەی ١٢ ملیۆن کەس بەپێی سەرچاوە نافەرمییەکان دیاریکراوە و ئەم هەرێمە دەکەوێتە باشوری رۆژهەڵاتی عێراق و باشووری رۆژئاوای ئێران کە رووبەرەکەی بریتییە لە ٣٤٨ هەزار کیلۆمەتری دوجا، وەک کەمایەتییە نەتەوەییەکانی دیکەی ئێران بێبەشن لە مافە سەرەتاییەکانی ژیان و بەڵکوو لە پەراوێز و چەوسانەوەدان، لە سایەی رێژیمی کۆماری ئیسلامی ئێراندا ژیان دەبەنەسەر و رۆژانە بە تۆمەتی سیاسی و بە بیانووی جیاجیا رێژەی زۆریان لێ دەستگیر و ئەشکەنجە و لەسێدارە دەدرێن و وەکوو کەمایەتیەکانی تر رێگە بە بەشداری سیاسی و نواندنی تایبەتمەندی نەتەوەیی و هزری تایبەت بەخۆیان لێ قەدەغەکراوە. جگە لەوەش تاکوو ئێستا خەڵکانێکی زۆریان لێ ڕاوەدوو نراوە و دەرکردەی دەرەوەی ئێران بوونە سەرباری ئەوەش ئەگەرچی ناوچەکانی ئەحواز بەڕێژەیەکی بەرز دابینکردنی نەوت و گازی سروشتی ئێران پێک دەهێنێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا باری ژیان و گوزەران و داهاتی تاک و بەگشتی باری ئابووری و بژێوی ئەو ناوچەیە لە پەراوێزدایە.
لێرەدا گرنگترین گوشار و پێشێلکارییەکانی رێژیمی کۆماری ئیسلامی لەسەر هاووڵاتیانی ئەو ناوچەیە لەچەند خاڵێکدا باس دەکەین:
رێگریکردن لە خوێندنی زمانی دایکی و بەکارهێنانی وەک زمانی دامودەزگاکان
رێگریکردن لە بەشداری سیاسی و خۆپاڵاوتن بۆ پارلمان و پۆستە باڵاکانی کۆماری ئیسلامی
رێگریکردن لە هەر جۆرە چالاکییەکی سیاسی، نمونەی دامەزراندنی رێکخراو و گروپی سیاسی و جووڵانەوەی مافی مرۆڤ و داکۆکی لە هاووڵاتیان، بەڵکوو بەردەوام بوونی لێپێچینەوەی توند لە هاووڵاتیان بە تۆمەتی چالاکی سیاسی و هەر جۆرە بیر و رەوتێکی سیاسیش ئەگەر سەربە گروپی رێبەری شۆڕش نەبێت راستەوخۆ ئاسایشی ئەو رێژیمە لە دۆخی مەترسی و شپرزەییدایە و بارودۆخێکی ئەمنیەتی تایبەت دروست دەکرێت بەجۆرێک تا ئەوپەڕی هاووڵاتیانی پێ شەکەت دەکرێ
دژایەتی کردنی مافی چارەی خۆنووسین و بڕیار لەسەر ئایندەی هاووڵاتیان و کۆمەڵگای ئەو هەرێمە
پەراوێزخستنی پارێزگاکە لە لایەنی ژێرخانی ئابووری، لەوانەش پەکخستنی کەرتی کشتوکاڵی و پیشەسازی هەروەکوو پارێزگا کوردستانییەکان بەبەراورد لەگەڵ پارێزگاکانی تری ئێران
فشارخستنەسەر هاووڵاتیانی ئەو پارێزگایە، یاخود دروستکردنی دۆخێک تاکوو بەناچاری دانیشتوانی ئەو ناوچەیە بکەونە کۆچکردن بۆ ناوچەکانی تری ئێران یاخود بۆ دەرەوە
بەردەوام بوونەتە سوتەمەنی شەڕی ئەو رێژیمە لەگەڵ وڵاتانی ناوچەی وەکوو عەرەبستانی سعودی و عێراقی سەردەمی حیزبی بەعس .
رێژەی هەژاری لەو پارێزگایە لە پلەیەکی بەرزدایە و گرنگی کەم بە دابینکردن و رەخساندنی هەلی کار دەدرێت
ئەوەیکە باسی لێوەکرا بریتییە لە شێوەی ژیانی دانیشتوانی ئەو ناوچەیەی ئێران کە دەرخەری تایبەتمەندی ژیانێکی ئەستەم و نامرۆییانەیە، لە کاتێکدا وەک لە خوارەوە گرنگی ناوچەی ئەحواز لە بەشداربوون لە داهاتی وڵاتی ئێران و ئابووری ئەو وڵاتە باس دەکەین.
گرنگی ناوچەی ئەحواز لە لایەنی سەروەتە سروشتی و ماددەی خاوەکانەوە، بەشداری ئەو ناوچەیە لەبەرهەم هێنان و پیشەسازی و ئابووریی ئێران دەگەڕێتەوە بۆ ئەمانەی خوارەوە:
پێکهێنانی رێژەی %٩٠ لەبەرهەمهێنانی کۆی گشتی بەرهەمی نەوتی ئێران.
پێکهێنانی رێژەی %٩٠ لەبەرهەمهێنانی کۆی گشتی بەرهەمی گازی ئێران.
پێکهێنانی رێژەی %٧٤ لەبەرهەمهێنانی کۆی گشتی بەرهەمی وزەی کارەبای ئێران.
پێکهێنانی رێژەی %٩٠ لەبەرهەمهێنانی کۆی گشتی بەرهەمی خورمای ئێران.
پێکهێنانی رێژەی %٥٠ لەبەرهەمهێنانی کۆی گشتی بەرهەمی گەنمی ئێران، زەوییەکانی بۆ بەرهەمە کشتوکاڵییەکان بەتایبەتیش گەنم و برنج و قامیشی شەکر و لیمۆ و خورما لە ئاستێکی زۆر بێوێنەدان.
یەدەگی نەوتی هەرێمی ئەحواز بە ١٨٣ ملیار بەرمیل دادەنرێت
بەشدارە لە رێژەی %٨٠ی کۆی گشتی بەهای هەناردەی ئێرانی .
خاوەنی ٣ ملیۆن هێکتار زەوی کشتوکاڵی بەپیتە .
ئەم ژمارانە دەریدەخەن کە ئەم هەرێمە ناوچەیەکی زۆر گرنگ و ستراتیژی وڵاتی ئێرانە و بەرێژەیەکی گەورە بەشدارە لە داهات و ئابووریی ئەو وڵاتە، بەڵام لەهەمان کاتدا وەکوو ناوچەکانی تری ئێران هەر وەک ناوچە کوردنشینەکان بەدرێژایی چەند دەیەی ڕابردوو و پێشووتریش لە پەراوێزخستن و پێشێلی مافە بنەڕەتییەکانی ژیانیاندا بوونە.
ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە.
