کوردستان میدیا: ماڵپەڕی خەندان له‌گه‌ڵ مستەفا هیجری سکرتێری گشتیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران وتووێژێکی سەبارەت بارودۆخی ناوچەکە و دۆخی گەلی کورد پێک هێناوە.
دەقی وتووێژەکە بەم چەشنەیە:
خەندان: خوێندنەوەی ئێوە بۆ دۆخی ناوچەكە چییە؟
مستەفا هیجری: بارودۆخەكە لەباری سیاسییەوە زۆر ئاڵۆزە و سەر لێدەركردنی بڕێک زەحمەتە، ئاڵوگۆڕەكان زۆر خێرا ڕوو دەدەن، خاڵی سەرنجڕاكێش لێرەدا ئەوەیە كە ئەوەی بڕیار لە گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە دەدات خەڵكی ناوچەكە نین، بەڵكو خەڵكانی دیكەن و هەریەكە و بەرژەوەندییەكان بەرە و لای خۆیان ڕادەكێشن، لەبەرئەوەی بەرژەوەندییەكانیش جیاوازن، بۆیە خاڵی هاوبەش و ڕێككەوتنیان زۆر كەمە.
بۆیە دۆخەكە لە ناوچەكەدا بەو شێوەی لێهاتووە كە لە سووریەدا ڕۆژانە خەڵک دەكوژرێن و ئاوارە دەبن، لە عێراق بێ دەوڵەتی دەبینرێت و لە زۆر لاوە دەستیان تێوەرداوە، بڕیاردەرەكان زیاتر عێراقی نین. كوردستانی عێراقیش دوور نییە لەم ئاڵۆزیانە، زیاتر لە یەک میلیۆن ئاوارە ڕووی تێكردووە، قەیرانێكی ئابووری توند، بەرۆكی گرتووە، بەداخەوە و لە هەمووشی ناخۆشتر ئەوەیە كە لە نێوان هێزە سیاسییەكانی كوردستان ناتەبایی هەیە، ئەوەش لە پەیوەندی بە چارەسەركردنی كێشەكان دەبینرێت ئەوەیە كە هەر حیزبە و تەنها لە بیر و خەمی بەرژەوەندییەكانی خۆی دایە، بۆیە ناتوانن چارەسەری كێشەكان بكەن، كاریگەری خراپی ئەو دۆخەش زیاتر دەكەوێتە سەرشانی خەڵک و، ئەوەش خەڵكی بێ هیوا كردووە لە ئاكامدا ژمارەیەكی زۆر كۆچ دەكەن لە بەر ئەوەی هیچ ئاسۆیەک بۆ چارەسەر نابینن. دەسەڵاتداران ئاسۆی چارەسەر نادەنە خەڵک و لە نێوان حیزبەكاندا شەڕە پرۆژە هەیە و كەسیان پرۆژەی ئەویتر ناخوێننەوە.
خەندان: پەیوەندیدار بەم دۆخە ئێران چۆن سیاسەتەكەی ئاڕاستە دەكات؟
مستەفا هیجری: لەوەتەی ڕێژێمی كۆماری ئیسلامی لە ئێران هاتووەتە سەر حوكم ناوچەكە تووشی ئاڵۆزی زۆر بووە، چونكە ئەو ڕێژێمە لە فیكری پێكهێنانی ئیمپراتۆریەتێكی ئیسلامی شیعە دایە لە ناوچەكە، خۆی بە ڕێبەری مسوڵمانانی جیهان دەزانێت .ئەمە وایكردووە كە دەستێوەردانی تەواو بكات بەتایبەت لە عێراقدا، تا ئەو ڕادەیەی كە دەسەڵاتی تەواوی هەیە و دەتوانیت سپا دروست بكات وەكوو حەشدی شەعبی، هەر خۆی پارە و چەكیان دەداتی و پەروەردەیان دەكات. بەهەمان شێوە لە لوبنان و سووریه كە ئەو هەموو كارەساتەی تێیدا ڕوو دەدا، كۆماری ئیسلامیی ئێران بەشی زۆری بەردەكەوێ چونكە پێداگرە لە سەر مانەوەی بەشار ئەسەد؛ هەروەها ئەو ڕووداوانەی ئێستا لە توركیە ڕوو دەدات بەشێكی پەیوەندی بە دەستێوەردانەكانی ئێرانەوە هەیە.
خەندان: مەبەستت لەوە چییە كە ئێران دەستی لە ئاڵۆزییەكانی نێو توركیە هەیە، ئایا مەبەستت لەو ئاڵۆزیانەیە كە لە باكووری كوردستاندا هەن؟
مستەفا هیجری: ئەوەی لە باكووری كوردستان و بۆ حكوومەتی ئێستای توركیه ساز دەكرێت بەشێكی دەستی ئێرانی تێدایە ئەوە ڕوونە كە حكوومەتی توركیە هەڵگری بیروباوەڕی ئیسلامی سوننەیە و ئێرانیش خۆی بە ڕێبەری شیعەكانی جیهان دەزانێت، لە لایەكی دیكەوە لەبەر ئەوەی توركیە هێزێكی گەورەی ناوچەكەیە بۆیە ئێران بەمە قەڵسە و دەیەوێت كێشەی بۆ دروست بكات بۆ ئەوەی كاتی نەبێت بۆ بەدەستهێنانی ئامانجەكانی، لەبەر ئەوەی بەهەر شێوەیەک ئێران بتوانێت دەستێوەردان دەكات.
خەندان: بەشێكی ئەو دەستێوەردانە فراوانەی ئێران پەیوەندی بەوەوە نییە كە ڕووسیەش بە هێزی سەربازی بەشداری شەڕی سووریه دەكات و ئاڵۆزییەكان هێندەی تر زیاتر بوون؟
مستەفا هیجری: ڕووسیه پێشتر بنكەی سەربازی لە كەنارئاواكانی دەریای سپی و سنوورەكانی سووریە هەبووە، بەڵام ئێران ڕووسیەی زیاتر هاندا بۆ ئەوەی جدیتر بەشداری بكات و بێتە پێشەوە ئەویش بۆ دوو مەبەست:
یەكەمیان ئەوەیە كە هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی سووریه زۆر چوونە پێشەوە و زۆر ناوچەیان كۆنترۆڵ كرد بەڕادەیەک مەترسی كەوتە سەر مانەوەی ڕێژێمەكەی ئەسەد و لە كەوتن نزیک بووە، ئەمە بۆ كۆماری ئیسلامیی ئێران وەكو قومارێكی گەورە بوو كە دەیدۆڕاند، ئەمە وایكرد ڕووسیە لە لایەک لەبەر بەرژەوەندییەكانی و نزیكی لە ئێران و هەروەها لەبەر نیشاندانی هێزی خۆی بەتایبەت دوای قوڵتربوونەوەی كێشەكانی لەگەڵ ڕۆژئاوا لە سەر نیوەدوورگەی كریمە، بۆیە بەو شێوەیە هاتە پێشەوە. بەتایبەت بەشێكیشی پەیوەندی بەوەوە هەیە كە ڕووسیه بەهۆی ئاوارەكانی سووریه دەیەوێت كێشە بۆ ئورووپا دروست بكات.
دووەمیان ئەوەیە كە بەرژەوەندی ئێران و ڕووسیه لەوەدایە ئەسەد بمێنێتەوە، بە مانەوەی ئەسەدیش چارەسەری كێشەكانی سووریە زۆر بەزەحمەتە، دۆخەكە بەجۆرێكە هەر لایەنە و هەوڵی بەدەستهێنانی ئامانجەكانی دەدات، لە هەرێمی كوردستان ئەزموونێک هەیە، لە باكوور ئاڵۆزییەكان چووەتە ناو شارەكان و لە ڕۆژئاواش كانتۆنەكان دورستبوون.
خەندان: ئێوە وەكو حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بەتەمای چین و ستراتیژتان چییە؟
مستەفا هیجری: سیاسەتی ئێمە بەرانبەر ڕێژێمی ئێران دوای تێپەڕبوونی ٣٧ ساڵ بەسەر تەمەنی ئەو ڕێژێمەدا هەمان سیاسەت و هەڵوێستە و دووپاتی دەكەینەوە كە تا وەكو ڕێژێمی ئیسلامیی ئێران لەسەر حوكم بێت نە مافی كورد و نە مافی گەلانی‌تری ئێران دابین ناكرێت. كۆماری ئیسلامیی ئیران نەک هەر ڕازی نییە بە پێدانەوەی مافی كورد لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان، بەڵكو بە دابین‌بوونی مافی كورد لە بەشەكانی دیكەی كوردستانیش ناڕازییە و كێشەیان بۆ ساز دەكات. هەروەک دەسەڵاتدارانی ئێستای ئێران ڕازی نین گوێ لە پێشنیازی وەفادارترین كەسانی بەشداربوو لە دامەزراندنی ئەم ڕێژیمە گوێ لێ بگرن كەسایەتیەكانی وەكو مونتەزیری و مەهدی كەڕوبی و هاشمی ڕەفسەنجانی و حوسێن مووسەوی.
بەڕای ئێمە تەنیا چارەسەر ئەوەیە كە ئەو ڕێژێمە بڕوخێ هەڵبەت مەبەستم ئەوە نییە بەتەنیا ئێمە دەتوانین ئەو كارە بكەین، بەڵكو پێویستە هێز و لایەنە سیاسییە ئازادیخوازەكانی ئێران یەكگرتووبن و پێكەوە هەوڵی لە سەر كار لابردنی ئەو ڕێژێمە بدەن. بۆ نموونە حەسەن ڕوحانی لەسەر وەختەكانی بانگەشەی هەڵبژاردن بەڵێنیدا كە سنووری ئازادییەكان فراوانتر بكات، بەڵام ئێستا ئامارەكان وادەردەخەن بە بەراورد لەگەڵ پێش ڕوحانی لە ئێستادا خەڵک زیاتر لە سێدارە دراون. ڕێژێمی ئێستای ئێران زیاتر لە وڵاتانی ڕۆژئاوا، لە خەڵكی ئێران دەترسێت، چونكە دڵنیان ئەگەر خەڵک ئازاد بن ئەوا ئەم ڕێژێمەیان ناوێ و لە ناوی دەبەن.
خەندان: ئەوەتان گوت كە بۆ ڕوخاندنی كۆماری ئیسلامیی ئێران یەكگرتوویی هێزە سیاسییەكان پێویستە، پێشتر باس لە دروستكردنی بەرەی ڕۆژهەڵاتی كوردستان دەكرا، لەم ڕووەوە هەنگاوەكان بەكوێ گەیشتن؟
مستەفا هیجری: بەڵێ، ئێمە یەكەمین حیزب بووین كە چەند ساڵ پێش ئێستا هەوڵی زۆرمان داوە كە بەرەیەک پێك بهێنن، بەڵام بە هۆی ئەو كێشانەی لە نێوان حیزبەكانی ڕۆژهەڵاتی كوردستان هەیە نەتوانرا ئەو كارەبكەین. كێشەی نێوان حیزبەكان و جیابوونەوە و دووركەوتنەوەی حیزبەكان لە یەكتر وایان كرد كە ئەو كارە بە ئاكام نەگا.
هەوڵی تری لە بابەتی یەكگرتوویی هەیە، ئێستا ئێمە لە هەوڵداین لەگەڵ ئەو بەشەی كە لە حیزبی دێموكرات جیا بوونەوە یەكبگرینەوە، لە سەر بابەتە پەیوەندیدارەكانی ئێران و كوردستان گفتوگۆ دەكەین، دەمانهەوێت پەیوەندییەكان تەواو ئاسایی بكەینەوە، چونكە ئەو یەكگرتنەوەیە دەتوانێت كاریگەری باشی هەبێت و هەنگاوەكان خێراتر بكات. هەروەک ئێمە لەگەڵ كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران پەیوەندی نووسراو لە نێوانمان هەیە، بەڵام ئەوە بەس نییە و پێویستە كاری هاوبەشی زیاتر بكەین.
خەندان: باس لە كاریگەری نەرێنی و ڕێگری یەكیەتیی و پارتی دەكرێت سەبارەت بە یەكگرتنەوەی ئێوە، ئایا هەست بەشتێكی لەو جۆرە دەكەن؟
مستەفا هیجری: نەخێر ئەوە ڕاست نییە، بەڵكو ئەوەی ئێمە دەیبینین ئەوان هانمان دەدەن بۆ یەكگرتنەوە، هەر لە ڕۆژی یەكەمەوە لە سەر ئاستی باڵا یەكیەتی و پارتی هەوڵیان دا لەگەڵ ئەو بەشەی كە لە حیزبی دێموكرات جیا بوونەوە، بەڵام كێشەكان لای خۆمانە و ئەو خراپە هەرچی شتێكی خراپ كە ڕوودەدات بیخەینە ئەستۆی ئەوانی‌تر، بەڵكو ئەوە پەیوەندی بە ئیرادەی خۆمانە هەیە و دەتوانین یەكبگرینەوە. من لە هیچ حزبێكی كوردی و كوردێكی نیشتیمانپەرورم نەبیستووە كە پێی خۆش نەبێت ئێمە یەكبگرینەوە.
خەندان: بەربەستە گەورەكانی بەردەم یەكگرتووەتان چین وا بەو شێوە هاندەدرێن و هێشتاش یەكناگرنەوە؟
مستەفا هیجری: هەمان ئەو گرفتانەن كە بوون بە هۆی جیابوونەوەی زۆربەی حیزبەكانی ئەو ناوچەیە. زۆربەمان باسی دێموكراسی دەكەین، بەڵام ئەمە هەر بە شكلیە، هەر بۆیە ئەو هەموو جیا بوونەوانە ڕوو دەدەن. كاتێک كە دێموكراسیەت نەچەسپا بێ، كۆنگرەیەک دەگرێت و هەندێک لە بەشداربووانی كۆنگرەكە ئاكامەكەی لە بەرژەوەندییان نابێت و لەئاستی چاوەڕوانییەكانی ئەواندا نابێ، ئیدی جیابوونەوە ڕوودەدات، كەمجار وابووە جیابوونەوەكان لەسەر بنەمای جیاوازی قوڵی فیكری و پرۆژە بوو بێت. دوو جیابوونەوەی پێشتری حیزبی دێموكراتیش هەر لە سەر بنەمای فیكری نەبوون، بەڵكو لەبەر ئەوە بووە لایەنێک پێی وابووە كە دەسەڵاتی هەبووە و پێویستە بەردەوام بێت لە دەسەڵاتدارێتی كردن. ئەم جیابوونەوەش هەر لەسەر هەمان شتە.
خەندان: ئێوە ئەمە ناو دەنێت یەكگرتنەوە یان گەڕانەوەی ئەو باڵە بۆ نێو حیزبی دێموكرات؟
مستەفا هیجری: ئێمە ناوی دەنێین یەكگرتنەوەی ئەو بەشەی جیابوونەوە، لەگەڵ حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران.
خەندان: پەیوەندی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لەگەڵ وڵاتانی وەكو ئامریكا و ئورووپا چۆنە و لەچی ئاستێك دایە؟
مستەفا هیجری: پەیوەندی لە نێوان ئێمە و ئەو لایەنانەدا هەیە، بەڵام كێشەی سەرەكی ئەوەیە كە ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز لە دژی كۆماری ئیسلامی ئێران نابینرێت، كاتێک كە ئەوە نییە وڵاتانی وەكو ئامریكا و ئووروپا نایەن خۆیان ڕاستەوخۆ حكوومەتی كۆماری ئیسلامیی ئێران بروخێنن با حكوومەتەكە زۆریش دیكتاتۆر بێت. خۆ ئەگەر جوڵانەوەیەكی چالال دروست بوو ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەوانیش سەرەڕای بوونی پەیوەندیان لەگەڵ ئێران، هاوكاری دەكەن.
خەندان: پێتوایە لە داهاتوویەكی نزیكدا ئەو جۆرە بزووتنەوە چالاكە دروست ببێت؟
مستەفا هیجری: نازانرێت لە داهاتوویەكی نزیک دروست دەبێت یان نا، بەڵام وەكو شتێكی ئوسوڵی لە داهاتوودا حەتمەن ئەوە ڕوو دەدات، خەڵكی زیاتر بێزار دەبێت، نەوەی نوێ ئەو شێوە ژیانەی ناوێت و ئازادی دەوێت، دژی جیاوازییەكانی ژن و پیاو و نەتەوەكان دەبنەوە، خەڵكیش بۆ هەمیشە تەحەمولی ئەو بارودۆخە ناكەن، ئەوەش سەلمێنراوە كە مۆدیلی حوكمی دیكتاتۆری بەسەرچووە و دەبێت زوو یان درەنگ لەناوبچن.
خەندان: سەبارەت بە دەستپێكردنەوەی خەباتی چەكدرای چی بڕیارێكتان داوە؟
مستەفا هیجری: ماوەی ساڵێک زیاترە ئێمە لەسەر ئەو مەسەلەیە كاردەكەین، مەفرەزەكانمان ناردەوە سنوور و ناردماننەوە ڕۆژهەڵات و چالاكی خۆیان دەكەن و وردە وردە ئەو كارە پێش دەخەین. دەمانهەوێت بزووتنەوەی چەكداری بە لەبەرچاوگرتنی هەل و مەرجی خەڵكی كوردستان لە ڕۆژهەڵات و كوردستانی عێراق و بەگشتی بە شێوەیەک كە لەگەڵ دنیای ئێستا بێتەوڕە رێك بخەین.
خەندان: لە لایەن حكوومەتی هەرێمی كوردستانەوە هیچ ڕێگرییەكتان لێ دەكرێت؟
مستەفا هیجری: ئێمە وەكو هێزێكی سیاسی دەبێت هەندێک یاسای دراوسێتی و پەیوەندیدار بەدۆخەكەوە لەبەرچاو بگرین، بۆ نموونە حكوومەتی هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران لەبەرچاو بگرین، ڕەنگە ئەوان ئەوەیان پێخۆش نەبێت كە ئێمە لێرە بارەگامان هەبێت و ئەو شێوە خەباتەیش بەڕێوە بەرین، بەڵام لە سەر ئێمەیە كە شێوازێكی تازە بدۆزینەوە كە لەگەڵ ئەو هەل‌ومەرجەدا گونجاو بێ.
خەندان: دوای ئەو كێشەیەی لەگەڵ پەكەكە هەتان بوو ئێستا پەیوەندیتان چۆنە؟
مستەفا هیجری: بەداخەوە ئەوكاتە پەكەكە شەڕی پێ فرۆشتین، دوای ئەوە دانیشتین و پەیوەندییەكانمان ئاسایی بوونەوە.
خەندان: پێشتر ئێوە و تازەش باڵی جیابووەوەی حیزبی دێموكرات بەندی ماوەی سكرتێری تەنیا بۆ دوو خول دەبێت لابرا، ئەمە بۆچی؟
مستەفا هیجری: كاتێک ئێمە ئەو بەندەمان لابرد پێمان وابوو حیزبێكی شۆڕشگێڕ خۆی بەرژەوەندییەكانی خۆی دەزانێت و پێویست بەوە ناكات بەندێكی وەها لە نێو پەیڕەو و پرۆگرامدا هەبێت، بەتایبەتی لە حیزبی دێموكراتدا ئەو بڕیارە هەیە كە كۆمیتەی ناوەندی هەركات بیهەوێت و بەپێویستی بزانێت دەتوانێت سكرتێری گشتی بگۆرێت، چونكە دیاریكردنی سكرتێر لە لایەن كۆنگرەوە نییە، بەڵكو كۆمیتەی ناوەندی ئەو كارە دەكات. ئێمە ئەوكاتە لە سەر ئەو بنەمایە ئەو كارەمان كرد، بەڵام ئەوان پێیانوابوو كە ئەوە هەنگاوێكی نادێموكراتیكە، كەچی تازە ئەوانیش ئەو بەندەیان لابردووە و هەستیان بەو ڕاستییە كردووە. بەس بۆ دەستكەوتنی ئەو وەڵامە باشترە لەگەڵ خۆیان قسە بكەن.
خەندان: دوای بەستنی كۆنگرەكەیان سەردانت كردوون بۆ پیرۆزبایی؟
مستەفا هیجری: سەردانم نەكردوون، بەڵام بە تەلەفون قسەمان لەگەڵ كاک خالید عەزیزی كرد و پیرۆزباییم لێكردن. بڕیارە دوای ڕێكخستنەوەی كاروبارەكانیان دانیشتەكان بۆ یەكگرتنەوە دەستپێبكەینەوە.
خەندان: ئامادەی دەستبەرداری پۆستەكەت ببیت ئەگەر ڕێگر بێت لە یەكگرتنەوە؟
مستەفا هیجری: نە لە ڕابردوو و نە لە ئێستا و نە لە داهاتووش پۆستەكەی من نەبووە و نابێتە ڕێگر لە بەردەم هیچ شتێک كە خزمەت بە حیزبی دێموكرات و بەرژەوەندی گشتی بكات، كۆمیتەی ناوەندی بە بەرژەوەندی حیزبی زانیوە من سكرتێر بووم و هەركاتێكیش بە بەرژەوەندی زانی من نەبم، ئەوا هیچ بۆم گرنگ نییە و وازی لێ دەهێنم.
خەندان: سەرچاوەی دارایی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە كوێوەیە؟
مستەفا هیجری: لەناوخۆی كوردستانی ڕۆژهەڵات كەسانی نیشتیمانپەروەر و ڕێكخستنەكانی خۆمان هاوكاریمان دەكەن، پێش قەیرانی دارایی هەرێم، حكوومەتی هەرێمی كوردستان بڕێک هاوكاری دەكردین، بەڵام ئێستا ئەوە نەماوە و كاریگریشی لەسەر ئێمە دروست كردوە.
خەندان: باس لە هاوكاریكردنی وڵاتانی كەنداو دەكرێت بۆ ئێوە و حیزبەكانی دیکەی ڕۆژهەڵات؟
مستەفا هیجری: تائیستا هیچ جۆرە هاوكارییەكانی لەو شێوە و لەو وڵاتانەوە بەئێمە نەگەیشتووە، لەگەڵ ئەوەی وڵاتانی كەنداو دژی ئێرانن، بەڵام لە ئێران دەترسن و ناوێرن كۆمەک بە هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران بكەن.
خەندان: پەیوەندی سیاسیش لە نێوانتان هەیە؟
مستەفا هیجری: نەخێر هیچ پەیوەندیمان نییە، لەگەڵیان.
دەقی وتووێژەکە بەم چەشنەیە:
خەندان: خوێندنەوەی ئێوە بۆ دۆخی ناوچەكە چییە؟
مستەفا هیجری: بارودۆخەكە لەباری سیاسییەوە زۆر ئاڵۆزە و سەر لێدەركردنی بڕێک زەحمەتە، ئاڵوگۆڕەكان زۆر خێرا ڕوو دەدەن، خاڵی سەرنجڕاكێش لێرەدا ئەوەیە كە ئەوەی بڕیار لە گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە دەدات خەڵكی ناوچەكە نین، بەڵكو خەڵكانی دیكەن و هەریەكە و بەرژەوەندییەكان بەرە و لای خۆیان ڕادەكێشن، لەبەرئەوەی بەرژەوەندییەكانیش جیاوازن، بۆیە خاڵی هاوبەش و ڕێككەوتنیان زۆر كەمە.
بۆیە دۆخەكە لە ناوچەكەدا بەو شێوەی لێهاتووە كە لە سووریەدا ڕۆژانە خەڵک دەكوژرێن و ئاوارە دەبن، لە عێراق بێ دەوڵەتی دەبینرێت و لە زۆر لاوە دەستیان تێوەرداوە، بڕیاردەرەكان زیاتر عێراقی نین. كوردستانی عێراقیش دوور نییە لەم ئاڵۆزیانە، زیاتر لە یەک میلیۆن ئاوارە ڕووی تێكردووە، قەیرانێكی ئابووری توند، بەرۆكی گرتووە، بەداخەوە و لە هەمووشی ناخۆشتر ئەوەیە كە لە نێوان هێزە سیاسییەكانی كوردستان ناتەبایی هەیە، ئەوەش لە پەیوەندی بە چارەسەركردنی كێشەكان دەبینرێت ئەوەیە كە هەر حیزبە و تەنها لە بیر و خەمی بەرژەوەندییەكانی خۆی دایە، بۆیە ناتوانن چارەسەری كێشەكان بكەن، كاریگەری خراپی ئەو دۆخەش زیاتر دەكەوێتە سەرشانی خەڵک و، ئەوەش خەڵكی بێ هیوا كردووە لە ئاكامدا ژمارەیەكی زۆر كۆچ دەكەن لە بەر ئەوەی هیچ ئاسۆیەک بۆ چارەسەر نابینن. دەسەڵاتداران ئاسۆی چارەسەر نادەنە خەڵک و لە نێوان حیزبەكاندا شەڕە پرۆژە هەیە و كەسیان پرۆژەی ئەویتر ناخوێننەوە.
خەندان: پەیوەندیدار بەم دۆخە ئێران چۆن سیاسەتەكەی ئاڕاستە دەكات؟
مستەفا هیجری: لەوەتەی ڕێژێمی كۆماری ئیسلامی لە ئێران هاتووەتە سەر حوكم ناوچەكە تووشی ئاڵۆزی زۆر بووە، چونكە ئەو ڕێژێمە لە فیكری پێكهێنانی ئیمپراتۆریەتێكی ئیسلامی شیعە دایە لە ناوچەكە، خۆی بە ڕێبەری مسوڵمانانی جیهان دەزانێت .ئەمە وایكردووە كە دەستێوەردانی تەواو بكات بەتایبەت لە عێراقدا، تا ئەو ڕادەیەی كە دەسەڵاتی تەواوی هەیە و دەتوانیت سپا دروست بكات وەكوو حەشدی شەعبی، هەر خۆی پارە و چەكیان دەداتی و پەروەردەیان دەكات. بەهەمان شێوە لە لوبنان و سووریه كە ئەو هەموو كارەساتەی تێیدا ڕوو دەدا، كۆماری ئیسلامیی ئێران بەشی زۆری بەردەكەوێ چونكە پێداگرە لە سەر مانەوەی بەشار ئەسەد؛ هەروەها ئەو ڕووداوانەی ئێستا لە توركیە ڕوو دەدات بەشێكی پەیوەندی بە دەستێوەردانەكانی ئێرانەوە هەیە.
خەندان: مەبەستت لەوە چییە كە ئێران دەستی لە ئاڵۆزییەكانی نێو توركیە هەیە، ئایا مەبەستت لەو ئاڵۆزیانەیە كە لە باكووری كوردستاندا هەن؟
مستەفا هیجری: ئەوەی لە باكووری كوردستان و بۆ حكوومەتی ئێستای توركیه ساز دەكرێت بەشێكی دەستی ئێرانی تێدایە ئەوە ڕوونە كە حكوومەتی توركیە هەڵگری بیروباوەڕی ئیسلامی سوننەیە و ئێرانیش خۆی بە ڕێبەری شیعەكانی جیهان دەزانێت، لە لایەكی دیكەوە لەبەر ئەوەی توركیە هێزێكی گەورەی ناوچەكەیە بۆیە ئێران بەمە قەڵسە و دەیەوێت كێشەی بۆ دروست بكات بۆ ئەوەی كاتی نەبێت بۆ بەدەستهێنانی ئامانجەكانی، لەبەر ئەوەی بەهەر شێوەیەک ئێران بتوانێت دەستێوەردان دەكات.
خەندان: بەشێكی ئەو دەستێوەردانە فراوانەی ئێران پەیوەندی بەوەوە نییە كە ڕووسیەش بە هێزی سەربازی بەشداری شەڕی سووریه دەكات و ئاڵۆزییەكان هێندەی تر زیاتر بوون؟
مستەفا هیجری: ڕووسیه پێشتر بنكەی سەربازی لە كەنارئاواكانی دەریای سپی و سنوورەكانی سووریە هەبووە، بەڵام ئێران ڕووسیەی زیاتر هاندا بۆ ئەوەی جدیتر بەشداری بكات و بێتە پێشەوە ئەویش بۆ دوو مەبەست:
یەكەمیان ئەوەیە كە هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی سووریه زۆر چوونە پێشەوە و زۆر ناوچەیان كۆنترۆڵ كرد بەڕادەیەک مەترسی كەوتە سەر مانەوەی ڕێژێمەكەی ئەسەد و لە كەوتن نزیک بووە، ئەمە بۆ كۆماری ئیسلامیی ئێران وەكو قومارێكی گەورە بوو كە دەیدۆڕاند، ئەمە وایكرد ڕووسیە لە لایەک لەبەر بەرژەوەندییەكانی و نزیكی لە ئێران و هەروەها لەبەر نیشاندانی هێزی خۆی بەتایبەت دوای قوڵتربوونەوەی كێشەكانی لەگەڵ ڕۆژئاوا لە سەر نیوەدوورگەی كریمە، بۆیە بەو شێوەیە هاتە پێشەوە. بەتایبەت بەشێكیشی پەیوەندی بەوەوە هەیە كە ڕووسیه بەهۆی ئاوارەكانی سووریه دەیەوێت كێشە بۆ ئورووپا دروست بكات.
دووەمیان ئەوەیە كە بەرژەوەندی ئێران و ڕووسیه لەوەدایە ئەسەد بمێنێتەوە، بە مانەوەی ئەسەدیش چارەسەری كێشەكانی سووریە زۆر بەزەحمەتە، دۆخەكە بەجۆرێكە هەر لایەنە و هەوڵی بەدەستهێنانی ئامانجەكانی دەدات، لە هەرێمی كوردستان ئەزموونێک هەیە، لە باكوور ئاڵۆزییەكان چووەتە ناو شارەكان و لە ڕۆژئاواش كانتۆنەكان دورستبوون.
خەندان: ئێوە وەكو حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بەتەمای چین و ستراتیژتان چییە؟
مستەفا هیجری: سیاسەتی ئێمە بەرانبەر ڕێژێمی ئێران دوای تێپەڕبوونی ٣٧ ساڵ بەسەر تەمەنی ئەو ڕێژێمەدا هەمان سیاسەت و هەڵوێستە و دووپاتی دەكەینەوە كە تا وەكو ڕێژێمی ئیسلامیی ئێران لەسەر حوكم بێت نە مافی كورد و نە مافی گەلانی‌تری ئێران دابین ناكرێت. كۆماری ئیسلامیی ئیران نەک هەر ڕازی نییە بە پێدانەوەی مافی كورد لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان، بەڵكو بە دابین‌بوونی مافی كورد لە بەشەكانی دیكەی كوردستانیش ناڕازییە و كێشەیان بۆ ساز دەكات. هەروەک دەسەڵاتدارانی ئێستای ئێران ڕازی نین گوێ لە پێشنیازی وەفادارترین كەسانی بەشداربوو لە دامەزراندنی ئەم ڕێژیمە گوێ لێ بگرن كەسایەتیەكانی وەكو مونتەزیری و مەهدی كەڕوبی و هاشمی ڕەفسەنجانی و حوسێن مووسەوی.
بەڕای ئێمە تەنیا چارەسەر ئەوەیە كە ئەو ڕێژێمە بڕوخێ هەڵبەت مەبەستم ئەوە نییە بەتەنیا ئێمە دەتوانین ئەو كارە بكەین، بەڵكو پێویستە هێز و لایەنە سیاسییە ئازادیخوازەكانی ئێران یەكگرتووبن و پێكەوە هەوڵی لە سەر كار لابردنی ئەو ڕێژێمە بدەن. بۆ نموونە حەسەن ڕوحانی لەسەر وەختەكانی بانگەشەی هەڵبژاردن بەڵێنیدا كە سنووری ئازادییەكان فراوانتر بكات، بەڵام ئێستا ئامارەكان وادەردەخەن بە بەراورد لەگەڵ پێش ڕوحانی لە ئێستادا خەڵک زیاتر لە سێدارە دراون. ڕێژێمی ئێستای ئێران زیاتر لە وڵاتانی ڕۆژئاوا، لە خەڵكی ئێران دەترسێت، چونكە دڵنیان ئەگەر خەڵک ئازاد بن ئەوا ئەم ڕێژێمەیان ناوێ و لە ناوی دەبەن.
خەندان: ئەوەتان گوت كە بۆ ڕوخاندنی كۆماری ئیسلامیی ئێران یەكگرتوویی هێزە سیاسییەكان پێویستە، پێشتر باس لە دروستكردنی بەرەی ڕۆژهەڵاتی كوردستان دەكرا، لەم ڕووەوە هەنگاوەكان بەكوێ گەیشتن؟
مستەفا هیجری: بەڵێ، ئێمە یەكەمین حیزب بووین كە چەند ساڵ پێش ئێستا هەوڵی زۆرمان داوە كە بەرەیەک پێك بهێنن، بەڵام بە هۆی ئەو كێشانەی لە نێوان حیزبەكانی ڕۆژهەڵاتی كوردستان هەیە نەتوانرا ئەو كارەبكەین. كێشەی نێوان حیزبەكان و جیابوونەوە و دووركەوتنەوەی حیزبەكان لە یەكتر وایان كرد كە ئەو كارە بە ئاكام نەگا.
هەوڵی تری لە بابەتی یەكگرتوویی هەیە، ئێستا ئێمە لە هەوڵداین لەگەڵ ئەو بەشەی كە لە حیزبی دێموكرات جیا بوونەوە یەكبگرینەوە، لە سەر بابەتە پەیوەندیدارەكانی ئێران و كوردستان گفتوگۆ دەكەین، دەمانهەوێت پەیوەندییەكان تەواو ئاسایی بكەینەوە، چونكە ئەو یەكگرتنەوەیە دەتوانێت كاریگەری باشی هەبێت و هەنگاوەكان خێراتر بكات. هەروەک ئێمە لەگەڵ كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران پەیوەندی نووسراو لە نێوانمان هەیە، بەڵام ئەوە بەس نییە و پێویستە كاری هاوبەشی زیاتر بكەین.
خەندان: باس لە كاریگەری نەرێنی و ڕێگری یەكیەتیی و پارتی دەكرێت سەبارەت بە یەكگرتنەوەی ئێوە، ئایا هەست بەشتێكی لەو جۆرە دەكەن؟
مستەفا هیجری: نەخێر ئەوە ڕاست نییە، بەڵكو ئەوەی ئێمە دەیبینین ئەوان هانمان دەدەن بۆ یەكگرتنەوە، هەر لە ڕۆژی یەكەمەوە لە سەر ئاستی باڵا یەكیەتی و پارتی هەوڵیان دا لەگەڵ ئەو بەشەی كە لە حیزبی دێموكرات جیا بوونەوە، بەڵام كێشەكان لای خۆمانە و ئەو خراپە هەرچی شتێكی خراپ كە ڕوودەدات بیخەینە ئەستۆی ئەوانی‌تر، بەڵكو ئەوە پەیوەندی بە ئیرادەی خۆمانە هەیە و دەتوانین یەكبگرینەوە. من لە هیچ حزبێكی كوردی و كوردێكی نیشتیمانپەرورم نەبیستووە كە پێی خۆش نەبێت ئێمە یەكبگرینەوە.
خەندان: بەربەستە گەورەكانی بەردەم یەكگرتووەتان چین وا بەو شێوە هاندەدرێن و هێشتاش یەكناگرنەوە؟
مستەفا هیجری: هەمان ئەو گرفتانەن كە بوون بە هۆی جیابوونەوەی زۆربەی حیزبەكانی ئەو ناوچەیە. زۆربەمان باسی دێموكراسی دەكەین، بەڵام ئەمە هەر بە شكلیە، هەر بۆیە ئەو هەموو جیا بوونەوانە ڕوو دەدەن. كاتێک كە دێموكراسیەت نەچەسپا بێ، كۆنگرەیەک دەگرێت و هەندێک لە بەشداربووانی كۆنگرەكە ئاكامەكەی لە بەرژەوەندییان نابێت و لەئاستی چاوەڕوانییەكانی ئەواندا نابێ، ئیدی جیابوونەوە ڕوودەدات، كەمجار وابووە جیابوونەوەكان لەسەر بنەمای جیاوازی قوڵی فیكری و پرۆژە بوو بێت. دوو جیابوونەوەی پێشتری حیزبی دێموكراتیش هەر لە سەر بنەمای فیكری نەبوون، بەڵكو لەبەر ئەوە بووە لایەنێک پێی وابووە كە دەسەڵاتی هەبووە و پێویستە بەردەوام بێت لە دەسەڵاتدارێتی كردن. ئەم جیابوونەوەش هەر لەسەر هەمان شتە.
خەندان: ئێوە ئەمە ناو دەنێت یەكگرتنەوە یان گەڕانەوەی ئەو باڵە بۆ نێو حیزبی دێموكرات؟
مستەفا هیجری: ئێمە ناوی دەنێین یەكگرتنەوەی ئەو بەشەی جیابوونەوە، لەگەڵ حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران.
خەندان: پەیوەندی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لەگەڵ وڵاتانی وەكو ئامریكا و ئورووپا چۆنە و لەچی ئاستێك دایە؟
مستەفا هیجری: پەیوەندی لە نێوان ئێمە و ئەو لایەنانەدا هەیە، بەڵام كێشەی سەرەكی ئەوەیە كە ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز لە دژی كۆماری ئیسلامی ئێران نابینرێت، كاتێک كە ئەوە نییە وڵاتانی وەكو ئامریكا و ئووروپا نایەن خۆیان ڕاستەوخۆ حكوومەتی كۆماری ئیسلامیی ئێران بروخێنن با حكوومەتەكە زۆریش دیكتاتۆر بێت. خۆ ئەگەر جوڵانەوەیەكی چالال دروست بوو ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەوانیش سەرەڕای بوونی پەیوەندیان لەگەڵ ئێران، هاوكاری دەكەن.
خەندان: پێتوایە لە داهاتوویەكی نزیكدا ئەو جۆرە بزووتنەوە چالاكە دروست ببێت؟
مستەفا هیجری: نازانرێت لە داهاتوویەكی نزیک دروست دەبێت یان نا، بەڵام وەكو شتێكی ئوسوڵی لە داهاتوودا حەتمەن ئەوە ڕوو دەدات، خەڵكی زیاتر بێزار دەبێت، نەوەی نوێ ئەو شێوە ژیانەی ناوێت و ئازادی دەوێت، دژی جیاوازییەكانی ژن و پیاو و نەتەوەكان دەبنەوە، خەڵكیش بۆ هەمیشە تەحەمولی ئەو بارودۆخە ناكەن، ئەوەش سەلمێنراوە كە مۆدیلی حوكمی دیكتاتۆری بەسەرچووە و دەبێت زوو یان درەنگ لەناوبچن.
خەندان: سەبارەت بە دەستپێكردنەوەی خەباتی چەكدرای چی بڕیارێكتان داوە؟
مستەفا هیجری: ماوەی ساڵێک زیاترە ئێمە لەسەر ئەو مەسەلەیە كاردەكەین، مەفرەزەكانمان ناردەوە سنوور و ناردماننەوە ڕۆژهەڵات و چالاكی خۆیان دەكەن و وردە وردە ئەو كارە پێش دەخەین. دەمانهەوێت بزووتنەوەی چەكداری بە لەبەرچاوگرتنی هەل و مەرجی خەڵكی كوردستان لە ڕۆژهەڵات و كوردستانی عێراق و بەگشتی بە شێوەیەک كە لەگەڵ دنیای ئێستا بێتەوڕە رێك بخەین.
خەندان: لە لایەن حكوومەتی هەرێمی كوردستانەوە هیچ ڕێگرییەكتان لێ دەكرێت؟
مستەفا هیجری: ئێمە وەكو هێزێكی سیاسی دەبێت هەندێک یاسای دراوسێتی و پەیوەندیدار بەدۆخەكەوە لەبەرچاو بگرین، بۆ نموونە حكوومەتی هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران لەبەرچاو بگرین، ڕەنگە ئەوان ئەوەیان پێخۆش نەبێت كە ئێمە لێرە بارەگامان هەبێت و ئەو شێوە خەباتەیش بەڕێوە بەرین، بەڵام لە سەر ئێمەیە كە شێوازێكی تازە بدۆزینەوە كە لەگەڵ ئەو هەل‌ومەرجەدا گونجاو بێ.
خەندان: دوای ئەو كێشەیەی لەگەڵ پەكەكە هەتان بوو ئێستا پەیوەندیتان چۆنە؟
مستەفا هیجری: بەداخەوە ئەوكاتە پەكەكە شەڕی پێ فرۆشتین، دوای ئەوە دانیشتین و پەیوەندییەكانمان ئاسایی بوونەوە.
خەندان: پێشتر ئێوە و تازەش باڵی جیابووەوەی حیزبی دێموكرات بەندی ماوەی سكرتێری تەنیا بۆ دوو خول دەبێت لابرا، ئەمە بۆچی؟
مستەفا هیجری: كاتێک ئێمە ئەو بەندەمان لابرد پێمان وابوو حیزبێكی شۆڕشگێڕ خۆی بەرژەوەندییەكانی خۆی دەزانێت و پێویست بەوە ناكات بەندێكی وەها لە نێو پەیڕەو و پرۆگرامدا هەبێت، بەتایبەتی لە حیزبی دێموكراتدا ئەو بڕیارە هەیە كە كۆمیتەی ناوەندی هەركات بیهەوێت و بەپێویستی بزانێت دەتوانێت سكرتێری گشتی بگۆرێت، چونكە دیاریكردنی سكرتێر لە لایەن كۆنگرەوە نییە، بەڵكو كۆمیتەی ناوەندی ئەو كارە دەكات. ئێمە ئەوكاتە لە سەر ئەو بنەمایە ئەو كارەمان كرد، بەڵام ئەوان پێیانوابوو كە ئەوە هەنگاوێكی نادێموكراتیكە، كەچی تازە ئەوانیش ئەو بەندەیان لابردووە و هەستیان بەو ڕاستییە كردووە. بەس بۆ دەستكەوتنی ئەو وەڵامە باشترە لەگەڵ خۆیان قسە بكەن.
خەندان: دوای بەستنی كۆنگرەكەیان سەردانت كردوون بۆ پیرۆزبایی؟
مستەفا هیجری: سەردانم نەكردوون، بەڵام بە تەلەفون قسەمان لەگەڵ كاک خالید عەزیزی كرد و پیرۆزباییم لێكردن. بڕیارە دوای ڕێكخستنەوەی كاروبارەكانیان دانیشتەكان بۆ یەكگرتنەوە دەستپێبكەینەوە.
خەندان: ئامادەی دەستبەرداری پۆستەكەت ببیت ئەگەر ڕێگر بێت لە یەكگرتنەوە؟
مستەفا هیجری: نە لە ڕابردوو و نە لە ئێستا و نە لە داهاتووش پۆستەكەی من نەبووە و نابێتە ڕێگر لە بەردەم هیچ شتێک كە خزمەت بە حیزبی دێموكرات و بەرژەوەندی گشتی بكات، كۆمیتەی ناوەندی بە بەرژەوەندی حیزبی زانیوە من سكرتێر بووم و هەركاتێكیش بە بەرژەوەندی زانی من نەبم، ئەوا هیچ بۆم گرنگ نییە و وازی لێ دەهێنم.
خەندان: سەرچاوەی دارایی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە كوێوەیە؟
مستەفا هیجری: لەناوخۆی كوردستانی ڕۆژهەڵات كەسانی نیشتیمانپەروەر و ڕێكخستنەكانی خۆمان هاوكاریمان دەكەن، پێش قەیرانی دارایی هەرێم، حكوومەتی هەرێمی كوردستان بڕێک هاوكاری دەكردین، بەڵام ئێستا ئەوە نەماوە و كاریگریشی لەسەر ئێمە دروست كردوە.
خەندان: باس لە هاوكاریكردنی وڵاتانی كەنداو دەكرێت بۆ ئێوە و حیزبەكانی دیکەی ڕۆژهەڵات؟
مستەفا هیجری: تائیستا هیچ جۆرە هاوكارییەكانی لەو شێوە و لەو وڵاتانەوە بەئێمە نەگەیشتووە، لەگەڵ ئەوەی وڵاتانی كەنداو دژی ئێرانن، بەڵام لە ئێران دەترسن و ناوێرن كۆمەک بە هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران بكەن.
خەندان: پەیوەندی سیاسیش لە نێوانتان هەیە؟
مستەفا هیجری: نەخێر هیچ پەیوەندیمان نییە، لەگەڵیان.
