ناوچەی هەورامان لە ٤٤هەمین دانیشتنی کۆمیتەی میراتی جیهانیی "یونسکۆ"دا وەکوو میراتێکی بە نرخی جیهانیی تۆمار کرا.
بەڵگەی مێژوویی و پێشینەی کۆن، شێوەی تایبەتی مێعماری، شێوەی ژیانی گوندنشینان و دیمەنی ڕەنگاوڕەنگی دیکەی هەورامان بوونەتە هۆکار هەتا لە ساڵی ١٣٩٥ی هەتاوی لە ئاستی جیهاندا باسی لێ بکرێت.
بۆ ئەوەیکە هەورامان لە "یونسکۆ"دا تۆمار بکرێت خەڵکی ناوچەکە بەڵگەی پێویستیان بۆ دانیشتنی کۆمیتەی میراتی کولتووریی یونسکۆ کۆ کردبووە.
ئەو دانیشتنەدا لە شاری "فۆجیۆ"ی وڵاتی چین بەشێوەی خوازەکی بەڕێوە چوو.
مێعماریی پلیکانی، کەش‌وهەوا، هەوای خۆش، داب و نەریت، پۆششی تایبەت، پیشەی دەستی و چێشتە خۆماڵییەکانییانی هەورامان لە کوردستاندا بێ‌وێنەن.
ناوچەی هەورامان پارێزگاکانی "کرماشان" و"سنە" و بەشێکی کوردستانی باشوور دەگرێتەوە.
لە کوردستانی ڕۆژهەڵات، بەشێک لە شاری "سنە" و "کامیاران" و بەشێکی زۆر لە "سەوڵاوا" و "مەریوان" و لە پارێزگای "کرماشان"، شاری "جوانڕۆ" و "پاوە"، بە گشتی و چەند بەش لە "ڕوانسەر" و "سەلاس باوەجانی"، لەخۆوە دەگرێت.
بەپێی لێکۆڵینەوەکان، هەورامان زیاتر لە ٧٠٠ گوند لەخۆوە دەگرێت کە ٦٠٠ گوندی بە دەست‌لێنەدراوی ماونەتەوە.
بەڵگەی ئاسەوارناسەکان دەری دەخات کە پێشینەی هەورامان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی "پارینە سەنگیی نێوەنجی" واتا نزیک بە ٤٠ هەزار ساڵ پیش لەدایکبوونی حەزرەتی مەسیح.
بەڵگەکان دەریخستووە کە ئەو ناوچەیە "ئاشووری، ماد، یوونانـ"ـیەکان دەسەڵاتدارییان تێدا کردووە.
