ڕه‌حیم ڕه‌شیدی/ واشنتۆن
ڕێکه‌وتێکی سه‌یره، ١٧ی سێپته‌مبه‌ری ١٩٩٢ی میلادی، به‌رانبه‌ر له‌گه‌ڵ ٢٦ی خه‌رمانانی ١٣٧١ی هه‌تاوی، ئه‌وکات هێشتا خه‌توخاڵم نه‌دابوو، شین و ڕۆڕۆی ماڵمان هه‌موو گوندی مه‌رخوزی ته‌نیبوو. من ته‌نیا ٢٢ی پووشپه‌ڕی ٦٨ هه‌تاوی، به‌رانبه‌ر به ١٣ی جولای ١٩٨٩، ئه‌م گه‌رمه‌شینه‌م دیتبوو. دێته‌وه یادم، له‌و ڕۆژه حه‌شره‌دا، خوشکه گه‌وره‌که‌م شه‌هید سه‌ڵته‌نه، هه‌ڵسایه سه‌ر پێ، به ئیراده‌یه‌کی به‌هێزه‌وه قسه‌ی کرد و وتی: "ئه‌و هاتوهاواره‌تان لێ چییه، حیزبی ئێمه پاش پێشه‌وا و د. قاسملوو نه‌که‌وتبێت، هه‌رگیز به نه‌مانی د. شه‌ره‌فکه‌ندی ناکه‌وێت".
هه‌رگیز ئه‌و چرکه‌ساته‌م بیر ناچێته‌وه بڕیاری دا که‌س بۆی نییه به سیمای غه‌ماوییه‌وه له ماڵ بچێته ده‌رەوە، ده‌بێ جلوبه‌رگی پۆشته‌مان له‌به‌ردابێت، براکانم ڕدێنیان تاشیبێت، هه‌روه‌ها که‌س بۆی نه‌بوو به‌رگی ڕه‌ش بپۆشێت!
باوکم یادی به‌خێر، به ده‌نگێکی پڕ له خه‌م و چاوی ته‌ژی له فرمێسکه‌وه وتی: "کچم، قسه قسه‌ی تۆیه."
به‌یانی زوو باوکم به‌پێچه‌وانه‌ی ڕۆژانی دیکه، له حه‌وشه و له ته‌نیشت بیری ئاوه‌که، پاڵی دابوو به دار چناره‌که‌وه، ئاوێنه، فڵچه، قۆتراش، سابوون، ئاوی گه‌رم و خاولیه‌کی سپیی پێبوو، له‌سه‌ره‌خۆ ڕیشی ده‌تاشی!
ساڵان دێن و ده‌چن، به‌ڵام هیچکات ئه‌و دیمه‌نانه‌م بیر ناچێته‌وه.
هه‌مان ڕۆژ، به چاوه‌کانی خۆم دیتم، داده سه‌ڵته‌نه‌م به‌رماڵێکی داوه به‌سه‌ر خۆیدا؛ به کوڵ ده‌گری، نه‌متوانی بپرسم بۆچی دوێنێ ئێوارێ ئاوا به قورسی بڕیاری ده‌دا، هه‌نووکه‌ش به کوڵ ده‌گری!
ماوه‌یه‌ک دواتر، له سه‌فه‌رێکدا پێکه‌وه بووین، ده‌رباره‌ی ئه‌و دوو دیمه‌نه پرسیارم لێکرد، وڵامی دامه‌وه دۆخه‌که ئه‌وه‌ی ده‌ویست، ده‌نا کاره‌ساته‌که مه‌زنه و به‌سانایی قه‌ره‌بوو ناکرێته‌وه...
ساڵان دێ و ده‌ڕوا، ٢٢ی بانه‌مه‌ڕی ١٣٧٥ی هه‌تاوی، واته ١١ی مای ١٩٩٦ی زایینی، دێمه پێشمه‌رگایه‌تی، دواتر به‌رگی پڕ له فه‌خری پێشمه‌رگه ده‌پۆشم. که‌متر له حه‌وتوویه‌ک له هاتنم بۆ پێشمه‌رگایه‌تی، باوکم وڵامی لێناردم که ئه‌و هه‌موو ژیانی به سه‌ربه‌رزی و ڕووسووری ژیاوه، پێشمه‌رگایه‌تی دژواره، پیاوی خۆی ده‌وێت، یان ئێستا که که‌س نه‌یزانیوه بگه‌ڕێمه‌وه، یان مه‌رد بم و تاکوو سه‌ر ڕێگاکه درێژه بده‌م. یان ده‌بێ هه‌نووکه بگه‌ڕێمه‌وه، ئه‌گه‌رنا دواتر بگه‌ڕێمه‌وه حاشام لێ ده‌کات!
ساڵانێکی زۆره، دیمه‌نی ئه‌و پیاوه‌م بیر ناچێته‌وه به‌یانیان زوو ڕدێنی ده‌تاشی، که‌واوپانتۆڵی فارسونیای له‌به‌ر ده‌کرد، پشتوێنی په‌شمینی ده‌به‌ست، مێزه‌ره‌که‌ی ده‌کرده سه‌ری و هێدی هێدی پیاسه‌ی ده‌کرد و به‌رده‌وام گوێی ده‌دایه ڕادیۆ! زۆر جاریش ده‌یناردینه به‌رده‌م مزگه‌وت تاکوو بزانین خه‌ڵکی غه‌ریبه‌ی لێ نییه بۆ پشوودان و نان خواردن بیانبه‌ینه‌وه ماڵێ.
ئه‌و مرۆڤێکی ئازا بوو، جارێکیان له‌به‌رده‌م گاراجی سێفڵاخان له سه‌قز، پڕ به گه‌روو هاواری کردبوو کوڕی من له‌سه‌ر کوردستان گیراوه، مرۆڤ کوژ نییه و دزیی نه‌کردووه، شانازیی پێوه ده‌که‌م و سه‌رم پێی به‌رزه!
دایکم ده‌یگێڕایه‌وه جارێکیان ده‌مه‌وئێواره‌یه‌کی درهنگ، جاش و پاسدار، هاتوونه‌ته سه‌ر گوێسپانه و له حه‌وشه‌که‌یان ڕوانیوه، حاجی دیتوونی بانگی لێکردوون، پێشمه‌رگه‌ی لێ نییه و ده‌توانن بێن و چایه‌ک بخۆنه‌وه. جاش و پاسداره‌کانیش وتوویانه موزاحیم نابین، حاجی لێیان دێته ده‌نگ و ده‌ڵێت سه‌گبابینه بێ ئیزنی من هاتوونه‌ته سه‌ربانی ماڵه‌که‌م، چاو له ژن و منداڵم ده‌که‌ن، موزاحیم نین، به‌ڵام خۆم خوڵکی چا خواردنه‌وه‌تان ده‌که‌م به‌ڵام ئاوا موزاحیمن؟!
ئه‌گه‌ر کارێکی زۆر خراپمان کردایه‌ت، باوکم هه‌رگیز لێی نه‌ده‌داین، ده‌یوت بڕۆن عه‌لی بانگ بکه‌ن با بیرازیان بکات. مامه عه‌لی برا بچووکی باوکم بوو. که‌س له ترسی ئه‌و نه‌یده‌وێرا توخنمان که‌وێت! یادی ئازیزی له دڵمدا زیندووه! تاکوو ئه‌و ده‌هات ئێمه ده‌چووینه پشت دایه خه‌رامان، دایکی باوکم، ئه‌و نابینا بوو، به خۆی و گۆچانه‌که‌یه‌وه ده‌یپاراستین، ئیدی هێز نه‌بوو زه‌فه‌رمان پێبه‌رێت.
ساڵی ٢٠٠٠ چوومه تورکیا، له‌وێ په‌ناخواز بووم. ساڵی ٢٠٠٢ به‌فه‌رمی چوومه سوئید، دواتر ساڵی ٢٠٠٦ بارگه و بنه‌م پێچایه‌وه و چوومه پاریس بۆ کارکردن له تیشک تیڤی. له هه‌موو ئه‌و ساڵانه‌دا باوکم زۆر که‌م له‌گه‌ڵم ده‌دوا!
ڕۆژی ١٧ی سێپته‌مبه‌ری ٢٠٠٩، وه‌کوو نه‌ریتی ساڵانه، وێڕای هاوڕێیان ده‌چمه گۆڕستانی پیرلاشێز، تاکوو له‌گه‌ڵ ڕێبه‌رانی گۆڕغه‌ریب په‌یمانی وه‌فا نوێ بکه‌ینه‌وه. هه‌ستێکی نامۆ دایگرتووم، دڵم پێم ده‌ڵێت شتێک قه‌وماوه. له ڕێگای گه‌ڕانه‌وه‌دا بۆ تیشک به هاوڕێکانم ده‌ڵێم باوکم کۆچی دوایی کردووه. هه‌موویان ده‌ڵێن له به‌یانییه‌وه له‌گه‌ڵ ئێمه‌ی، که‌س ته‌له‌فوونی بۆ نه‌کردووی، خۆ غه‌یبت نییه، چووزانی. باوکم نزیک به ٩٠ساڵ ژیا، جیا له حه‌تووی کۆتایی ته‌مه‌نی هه‌رگیز بۆ یه‌ک شه‌ویش له نه‌خۆشخانه نه‌مابووه‌وه!
پێیان ده‌ڵێم دڵم خه‌به‌ری داوه! ده‌مه‌وئێواره‌یه‌کی دره‌نگه و به‌ر له‌وه‌ی بچمه نێو ستدیۆ، پێم ده‌ڵێن باوکم کۆچی دوایی کردووه، ئازیزێک باس له‌وه ده‌کات، باوکم به خاک سپێردراوه، سه‌دان که‌سی ناسیاو و نه‌ناسیاو، به‌شداریی به خاک سپاردنه‌که‌ی بوون، ئه‌و خۆشه‌ویسته پێم ده‌ڵێت ئه‌و خه‌ڵکه له‌به‌ر تۆ هاتبوون، قسه‌ی پێ ده‌بڕم و ده‌ڵێم نا ئه‌وان له‌به‌ر ئه‌وه هاتبوون چوونکه ئه‌و حاجی مارف بوو! ئه‌و پێشمه‌رگه‌ی کۆمار و ده‌یان جار به‌ندیخانه‌کانی کۆماری په‌توسێداره‌ی دیتبوو!
وه‌کوو فیلمێک، کۆی بیره‌وه‌ری و به‌سه‌رهاته‌کانم له‌گه‌ڵ باوکم به شریتی زه‌ینمدا گوزه‌ر ده‌کات و دێنه‌وه پێش چاوم. ڕیزی به‌رنامه‌کان ناشێوێنم، ده‌چمه ستدیۆ و به‌رنامه‌ی تایبه‌تی ساڵوه‌گه‌ڕی شه‌هیدانی میکۆنۆس بەڕێوه ده‌بەم، له سه‌ره‌تادا به بینه‌رانی تیشک ده‌ڵێم ئه‌مڕۆ حاڵ و هه‌وای قسه کردنم نییه و هیچی دیکه باس ناکه‌م تاکوو ڕێره‌وه‌ی به‌رنامه‌که نه‌گۆڕێت...
ڕۆژی دوایی، هه‌واڵی کۆچی دوایی باوکم له ده‌فته‌ری سیاسییه‌وه دێت، بۆ خۆم هه‌واڵه‌که له ده‌نگوباس ده‌خوێنمه‌وه. پاش هه‌واڵه‌کان، وێڕای کاک حه‌سه‌ن شه‌ره‌فی و هاوڕێیانی دیکه، به‌شداری کۆڕی پرسه ده‌بم و هێزی قسه کردنم تێدا نییه!
کاک لوقمان مێهفه‌ر ئه‌ندامی ڕێبه‌ریی حیزب، له وڵاته‌وه قسهم له‌گه‌ڵ ده‌کات، سپاسی کردم که به‌بێ فرمێسک هه‌واڵی کۆچی دوایی باوکمم خوێندووەته‌وه؛ نه‌مهێشتووه دوژمن شاد بێت. ئه‌و وتی ده‌زانم دڵت پڕ بوو به‌ڵام کارێکی گه‌وره‌ت کرد و جێگای شانازییه!
حه‌وتوویه‌ک دواتر به‌ره‌و سوئید ده‌چمه‌وه، ٢٦ی مانگ له‌وێ ڕێوڕه‌سمی پرسه و ماته‌مینه، هاوڕێیان به گشتی، بنه‌ماڵه‌ی به‌ڕێزی سه‌لیم سوڵتانی له ستوکهۆلم و جه‌ماڵ قه‌یتولی له ڤێسترۆس، به تایبه‌تی، زۆریان ئه‌رک کێشا و هیوام وایه له شایی و خۆشیدا زه‌حمه‌ته‌کانیان قه‌ره‌بوو بکه‌مه‌وه.
خوشکه کولسوم هاوژینی به‌ڕێز مامۆستا حه‌سه‌ن شیوه‌سه‌ڵی، پاکه‌تێک له ده‌ستم ده‌نێت، چاوی لێده‌که‌م بڕێک پاره‌یه، پێی ده‌ڵێم باجی گیان من ناتوانم شتی ئاوا قبووڵ بکه‌م، به ده‌نگێکی پڕ له خه‌مه‌وه ده‌ڵێت، خۆ تۆ داهاتێکت نییه، وه‌کوو پێشمه‌رگه‌یه‌ک له تیشک کار ده‌که‌یت، ئه‌گه‌ر ده‌تهه‌وێت مه‌لا حه‌سه‌ن بێزار بکه‌یت ئه‌وه وه‌ریمه‌گره، به‌ڕاستی ناچار ده‌بم پوڵه‌که هه‌ڵگرم، چوونکه ڕێز و خۆشه‌ویستیم بۆ مامۆستا شیوه‌سه‌ڵی هه‌رده‌م له ناخ و هه‌ناودایه، ئه‌و ڕێبه‌ر و تاجی سه‌رمه. تاکوو ئێستاش ئه‌و بڕه پاره‌یه‌م وه‌کوو شتێکی پیرۆز هه‌ڵگرتووه و به‌ڵێنم داوه تاکوو مردن ده‌یپارێزم!
کاکه برا ئه‌لیاسی، به‌رپرسی کۆمیته‌ی حیزب له سوئید، به‌بۆنه‌ی سازدانی ئه‌و ڕێوڕه‌سمه قسه ده‌کات. پاشان مامۆستا زێره، کادری ناسراو و دێرینی ناوچه‌کانی سه‌قز و بۆکان، که نزیک به ٥ کاتژمێر ئوتۆمۆبێلی ئاژوتوه، له شاری یوتۆبۆری هاتۆته ڤێسترۆس، به وردی باس له که‌سایه‌تیی خه‌باتگێڕانه‌ی حاجی مارف ڕه‌شیدی ده‌کات، ڕۆڵ و پێگه‌که‌ی له ناوچه‌دا به‌رز ده‌نرخێنێت. مامۆستا زێره چه‌ند بیره‌وه‌ری خۆی و هاوڕێکانی له‌گه‌ڵ ئه‌و پێشمه‌رگه‌ی سه‌رده‌می کۆماری کوردستان ده‌گێڕێته‌وه که حاجی مارف چڵۆن حه‌شاری داون و له پیلانی دوژمن پاراستوونی.
کاک سه‌ید ڕه‌سووڵ سه‌ید ئه‌حمه‌دی و کاک موحه‌ممه‌ده ڕه‌شه به هاوکاری و پاڵپشتیی دۆستانی هێژا و ئازیزم له نۆروێژ به‌گشتی، کاک موراد ڕه‌سوڵ و قادر قادری به تایبه‌تی، پێداگری ده‌که‌نه‌وه یان ده‌بێ خۆیان و هاوڕێکانیان له سوئید به‌شداری ڕێوڕه‌سمه‌که بن، یان ده‌بێ له نۆروێژ ڕێوڕه‌سمێک پێک بێنن. شه‌وی شه‌ممه ڕێکه‌وتی ٢٦ی مانگ به‌ره‌و نۆروێژ ده‌چم، له‌به‌ر دووریی ڕێگا و به‌فر و بۆران، پێم خۆش نییه ئه‌و هه‌موو هاوڕێیه له‌وێوه‌وە بکه‌ونه ڕێ، هه‌ر بۆیه مل بۆ داواکه‌یان ده‌ده‌م.
ئه‌رکه‌کانی ئه‌و ڕێوڕه‌سمه، به تێکڕا ئه‌و دۆستانه و بنه‌ماڵه به‌ڕێزه‌کانیان به ئه‌ستۆیان گرت، له‌وێش کاک سه‌ید ڕه‌سوڵ سه‌ید ئه‌حمه‌دی له‌سه‌ر پێکهێنانی کۆڕیاده‌که قسه‌ی کرد و دواتر به‌ڕێز کاک "کاوه عه‌بداڵی" به‌رپرسی کۆمیته‌ی حیزب له نۆروێژ بۆ ئاماده‌بووان دوا.
ئینجا له‌سه‌ر داوای د. خه‌لێقی و نه‌مر ئه‌نوه‌ر خان سوڵتانپه‌نا به کورتی له‌سه‌ر پێگه و کاریگه‌ریی بنه‌ماڵه و ڕۆڵی دایک و باوک له په‌روه‌رده‌ی منداڵدا قسهم کرد، سپاسی ئه‌مه‌گداریی هه‌موو خه‌ڵکه‌که‌م کرد. پاشان کاک برایم لاجانی دێته لام و به گوێمدا ده‌چرپێنێت که سه‌ره‌ڕای خه‌مێکی گه‌وره زۆر باشم قسه کردووه، ده‌ڵێت قسه‌کانت بێوێنه و هیوابه‌خش بوون، دڵنیام کاروانی خه‌باته‌که‌مان به به‌شداریی که‌سانی وه‌کوو ئێوه هه‌ر سه‌رده‌که‌وێت. ئاوا من ئێوارەی ڕۆژی ٢٧ی سێپته‌مبه‌ری ٢٠٠٩ له شه‌و گرێ ده‌ده‌م.
ئێستا که یادی باوکم ده‌که‌مه‌وه، دڵته‌نگم که له‌م هه‌موو ساڵه‌دا، بۆ جارێکیش نه‌هاتووەته خه‌وم. به‌ڵام له هه‌موو جێگایه‌ک هه‌وڵم داوه ئامۆژگارییه‌کانی له گوێ بگرم و له‌گه‌ڵ ده‌روجیران و دۆست براده‌ر، ده‌ست و داوێن پاک بم و خۆ له دزی و درۆ بپارێزم.
دایکم بۆی باس کردم پاش ئه‌وه‌ی بوومه پێشمەر‌گه، هه‌موو ژه‌مێک له‌سه‌ر خوانی ماڵی ئێمه، باوکم قاپ و کەوچکێکی زیادی داناوه، چه‌ند جارێک دۆستان و که‌سوکار ویستویانه ئه‌و کاره‌ی له بیر به‌رنه‌وه، درهنگ بانگیان کردۆته سه‌ر سفره‌که، به‌ڵام چاوی گێراوه و کاتێک قاپ و که‌وچکی منی نه‌دیتووه، چاوه‌کانی پڕ بووه له فرمێسک و خۆی له نان خواردن پاراستووه و وتوویه‌تی ئێوه کوڕه دووره وڵاته‌که‌متان له‌بیر کردووه. دایکم ده‌یفه‌رموو باوکت تاکوو کۆچی دوایی کرد ده‌ستی له‌م خوه به‌رنه‌دا!
له‌و کاته‌وه ئه‌مه‌م زانیوه، دڵم ساڕێژ بووه له ده‌رد و ژان، کاتێک که‌سانێک ده‌بینم قسه به تێکۆشه‌رانی دووره وڵات ده‌ڵێن و هه‌وڵی هه‌رزان بایی کردنی خه‌باتی پێشمه‌رگه ده‌ده‌ن، باوکمم بیر دێته‌وه و ئاخێکی قووڵ و پڕ له ده‌رد هه‌ڵده‌کێشم... دڵنیام کوردستان پڕه له‌و باوکانه و هه‌موو کونجوکه‌له‌به‌رێکی جیهان ته‌ژیه له کوردی وه‌کوو من!
یادی باوکم به‌رز و به‌ڕێز، به ئاواتی ئه‌و ڕۆژه ده‌ژیم به سه‌ربڵیندی بچمه له‌سه‌ر گۆڕه‌که‌ی و پێی بڵێم کوردستان ئاوه‌دان و ئازاده!
#مسته‌ر_کورد
ناوەڕۆکی ئەم بابەتە ڕا و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە.
